فمینیسم: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"></div>
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"></div>


==مقدمه==
==چیستی فمینیسم==
*فمینیسم از مفاهیم غربی است که بر اندیشه‌های اومانیستی (انسان‌محوری) [[استوار]] است. بنابر دیدگاه فمینیستی، [[زنان]] باید در همه جنبه‌های [[سیاسی]]، [[اقتصادی]]، [[اجتماعی]] و غیره، به [[فرصت‌ها]] و امتیازات برابر با مردان دست یابند<ref>فرهنگ واژه‌ها، ۴۲۳.</ref>. فمینیست کسی است که [[معتقد]] است [[زنان]] به [[دلیل]] جنسیت خود دچار [[تبعیض]] هستند و نیازهای مشخصی دارند که نادیده گرفته شده‌اند و لازمه برآوردن این نیازها، تغییر اساسی در نظام‌های [[جامعه]]- همچون [[نظام حقوقی]]، [[نظام سیاسی]] و [[نظام]] [[فرهنگی]]- است<ref>مسئله زن‌، اسلام و فمینیسم‌، ۲۴۷.</ref>. هر چند آرا و گرایش‌های [[فکری]] فمینیستی یکسان نیستند، همه آنها بر دو اصل پای می‌فشارند:
*"فمینیسم"، از ریشۀ "femin"، به معنای "زنانه"، لغتی است فرانسوی و به معنای [[زن]] و جنس مؤنث و حالات و کیفیات زنانه است. این لغت، بر جنبش [[زنان]] در امریکا و اروپا اطلاق شده و فرانسوی بودن آن، به خاطر آغاز [[انقلاب]] [[آزادی]] [[زنان]]، از [[کشور]] فرانسه است<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۶.</ref>.
#[[زنان]] تحت [[ستم]] و تبعیض‌اند و این، ناشی از جنسیت آنها است؛
*فمینیسم، مفهوم غربی است که تعریف اصطلاحی واحدی ندارد؛ اما [[رفع ظلم]] و [[تبعیض]] نسبت به [[زنان]] را می‌‌توان وجه مشترک همۀ رویکردهای آن دانست. فمینیسم [[معتقد]] است [[زنان]] باید به [[فرصت‌ها]] و امکانات مساوی با مردان در تمام جنبه‌های [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] دست پیدا کنند. معادل آن در [[فارسی]]، زن‌گرایی، زن‌باوری و زنانه‌نگری و به عنوان جنبش [[اجتماعی]]، "[[نهضت]] [[زنان]]" یا "[[نهضت]] [[آزادی]] [[زنان]]" است<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۶؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۷.</ref>.
#[[ستم]] و تبعیضی که به [[زنان]] روا می‌شود، اصالت ندارد و باید از میان برود<ref>فرهنگ واژه‌ها، ۴۲۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 367.</ref>.
*موج نخست فمینیسم از [[جوامع]] [[مسیحی]] برخاست که نگاه سخت‌گیرانه و تحقیرآمیزی به [[حقوق]] [[زنان]]- از جمله [[حقوق]] [[مالی]] و [[سیاسی]]- داشتند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 368.</ref>.
*[[تفکر]] فمینیستی در موج دوم روی به [[افراط]] نهاد و شعارهایی همانند [[زنان]] بدون مردان، تحسین تجرد و تقبیح [[ازدواج]] را برگزید که عملًا [[اخلاق]] فردی و [[اجتماعی]] را به چالش می‌کشاندند. پای‌فشاری فمینیسم در این دوره بیش‌تر بر ایفای نقش [[اجتماعی]] برای [[زنان]] بود. فمینیست‌ها [[معتقد]] بودند ستمی که بر [[زنان]] می‌شود، تنها در وضع [[قوانین]] نیست؛ بلکه همه حوزه‌های حیات انسانی را در بر می‌گیرد و از این رو، لازم است تغییراتی اساسی انجام پذیرد و همه تمایزات میان موجود مؤنث و مذکر از میان برود. کار تا جایی پیش رفت که فمینیست‌ها، به نوعی برترانگاری [[زنان]] [[اعتقاد]] یافتند<ref>کتاب نقد، ۱۷/ ۱۵۷؛ مسئله زن، اسلام و فمنیسم‌، ۲۵۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 368.</ref>.
*موج سوم فمنیسم، به [[میانه‌روی]] گرایید؛ ولی همچنان بر این [[باور]] ماند که با [[فرهنگ]] مردسالاری باید جنگید و راه جنگیدن با آن، قطع [[وابستگی]] [[زن]] از شوهر، [[پدر]] و [[برادر]] است و [[زنان]] باید زبان و شیوه‌های [[تفکر]] جدیدی برای [[هویت]] خویش بیابند و خویشتن را از زیر بار معانی ستمگرانه تحمیلی مردان، رها سازند<ref>مسئله زن، اسلام و فمنیسم‌، ۲۵۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 368.</ref>.
*فمنیست‌ها برای رسیدن به اهداف خویش و رفع [[تبعیض]] از [[زنان]]، راهبردهایی عملی پیش کشیده‌اند. برخی [[راهبرد]] مذکرمحورانه را برگزیده‌اند به این معنا که [[زنان]] را [[تشویق]] می‌کنند صفاتی را در خویش بپرورانند که به گونه سنتی به مردان منسوب می‌شوند. برخی دیگر، [[راهبرد]] مذکر- مؤنث را برساخته‌اند. بر اساس آن، باید صفات منسوب به [[زنان]] و مردان، فارغ از [[تبعیض]] و سلسله مراتب، در هم آمیخته شوند. [[راهبرد]] سوم، مؤنث‌محورانه است که صفات منسوب به [[زنان]] را [[برتر]] می‌داند و [[زنان]] را [[تشویق]] به حفظ آنها می‌کند. در واپسین [[راهبرد]]، برخی پای می‌فشارند که هر چند [[زنان]] و مردان با یکدیگر متفاوت‌اند، تفاوت آنها گونه‌ای حُسن است و نباید در پی [[انکار]] آن برآمد و این دو موجود با هم برابرند<ref>ایدئولوژی سیاسی‌، ۳۴۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 368.</ref>.
==دیدگاه [[اسلام]]==
*بنابر آموزه‌های [[دین اسلام]]، [[زن]] و مرد در [[آفرینش]] از یک گوهرند و مردان از این لحاظ هیچ مزیتی بر [[زنان]] ندارند<ref>زن در آیینه جلال و جمال‌، ۳۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 369.</ref>.
*ملاک [[برتری]] در [[آیین اسلام]]، تنها [[پرهیزگاری]] است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ }}؛ سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>.[[زن]] از نظر [[شرافت]] و حیثیت انسانی با مرد برابر است؛ اما از نظر [[طبیعت]] و [[خلقت]] تفاوت‌هایی با او دارد. این تفاوت‌ها موجب می‌شود که [[تکالیف]]، [[حقوق]] و برخی مسائل مربوط به او متفاوت گردند. البته تفاوت میان [[زن]] و مرد، تفاوت به [[نقص]] و کمال نیست<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 369.</ref>.
*[[خداوند]] از گذر این تفاوت، مرد و [[زن]] را برای [[زندگی]] با یکدیگر آماده ساخته است<ref>نظام حقوق زن در اسلام‌، ۱۲۶- ۱۰۹؛ ۱۶۹، ۱۷۰.</ref>. فمنیست‌ها بر خلاف جریان [[فطرت]] و [[طبیعت]]، خواهان برقراری تشابه و یکنواختی [[حقوق]] و مسائل [[زن]] و مردند و از این رو، نه تنها [[توفیق]] نیافته‌اند ستمی را از [[زنان]] دفع کنند، بلکه خود بر آنان [[ستم]] روا داشته‌اند؛ زیرا خواسته یا ناخواسته باری را بر دوش [[زنان]] نهاده‌اند که آنان از نظر طبیعی [[توانایی]] برداشتن آن را ندارند<ref>کتاب نقد، ۱۷/ ۱۵۲ و ۱۵۳.</ref>. [[اسلام]] بر آن است که [[عدالت]] [[راستین]] در [[حق]] [[زن]]، آن گاه برقرار خواهد شد که طبق [[سرشت]] و خلقتش با او [[رفتار]] کنند و چیزی بیش‌تر از توانایی‌ها و ظرفیت‌هایش از او نخواهند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۶۹.</ref>.
 
==فمینیسم در فرهنگ اصطلاحات علم کلام==
*"فمینیسم"، از ریشه "femin"، به معنای "زنانه"، لغتی است فرانسوی و در منابع به معنای [[زن]] و جنس مؤنث است و همچنین بر حالات و کیفیات زنانه اطلاق می‌‌شود.
*این لغت، از اوایل قرن نوزدهم به عنوان اصطلاحی عام برای آنچه در اروپا و [[آمریکا]] تحت عنوان جنبش [[زنان]] اطلاق شد، به کار رفت<ref>جگر، چهار تلقی از فمینیسم، ص۲۰.</ref>.
*فرانسوی بودن این لغت، همان‌گونه که خواهد آمد، باید بدین‌جهت باشد که [[انقلاب]] [[آزادی]] [[زنان]]، از [[کشور]] فرانسه آغاز شد و سپس به [[انگلستان]]، [[آمریکا]] و دیگر کشورهای اروپایی راه یافت.
*در تعریف اصطلاحی فمینیسم، باید گفت، منابع مربوط تعریف واحدی از آن ارائه نمی‌دهند و حتی به خاطر تنوع گرایش‌های فمینیسمی، برخی به جای این کلمه، از عبارت "فمینیسم‌ها" استفاده می‌‌کنند؛ اما از آنجا که [[رفع ظلم]] و [[تبعیض]] نسبت به [[زنان]]، یکی از محوری‌ترین شعارها و [[علت]] رویش و پیدایش مجموعه نگرش‌های فمنیستی بوده، همین جنبه را می‌‌توان وجه مشترک همه رویکردهای آن دانست<ref>ویلفورد نیز همین نگاه را عام‌ترین و مبنایی‌ترین تعریف از نظر گروه‌های مختلف فمینیستی ارائه می‌دهد. (ویلفورد، فمینیسم، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ص۳۴۶)</ref>.
*همچنین می‌‌توان گفت فمینیسم نظریه‌ای است که [[معتقد]] است [[زنان]] باید به [[فرصت‌ها]] و امکانات مساوی با مردان در تمام جنبه‌های [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] دست پیدا کنند. معادل آن در [[فارسی]]، واژه‌هایی مانند زن‌گرایی، زن‌باوری و زنانه‌نگری است و به عنوان جنبش [[اجتماعی]]، معادل [[فارسی]] آن می‌‌تواند "[[نهضت]] [[زنان]]" یا "[[نهضت]] [[آزادی]] [[زنان]]" باشد<ref>کرمی، «فمینیسم»، مجموعه مقالات فرهنگ واژه ها، ص۴۲۳.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۴۶.</ref>.
 
==امواج فمینیسم==
==امواج فمینیسم==
*آغاز تا پایان فمینیسم، دو قرن به طول انجامید که در قالب امواج<ref>Waves feminism.</ref> سه‌گانه<ref>استفاده از تعبیر موج برای اشاره به جزر و مدهایی است که در تاریخ فمینیسم پدید آمده است. (علاسوند، زن در اسلام، ج۱، ص۱۵۷)</ref> با خواسته‌هایی متفاوت سر برآورد<ref>معمولاً فمینیسم را به دو قالب موج‌ها و گرایش‌ها تقسیم می‌‌کنند که اولی بیشتر به دوره زمانی و دیگری به مبانی فکری آنها ناظر است.</ref>. تقسیم بندی امواج سه‌گانه از نظر جامعه‌شناسان است و محور و ویژگی‌های این تقسیم، [[تاریخی]] بودن آن است که هرکدام از این سه موج، مقطع [[تاریخی]] خاصی را دربرمی گیرد. البته هر موج شامل [[گرایش‌ها]] و نظریات متعدد فمینیستی است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۴۷.</ref>.
*فمینیسم، در طول دو قرن به لحاظ [[تاریخی]] از نظر جامعه‌شناسان به امواج سه‌گانه تقسیم می‌‌شود که هر موج شامل [[گرایش‌ها]] و نظریات متعدد فمینیستی است<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۷.</ref>.
*'''موج اول: جنبش [[حق]] [[رأی]] ۱۹۲۰ م. - ۱۸۰۰ م:''' این موج که بر [[لیبرالیسم]] مبتنی بود، [[معتقد]] بودند [[زنان]] باید از [[حقوق]] و آزادی‌های مردان، به خصوص امتیازات [[سیاسی]] برخوردار باشند. درعین‌ حال، در این مرحله، برخی انگیزه‌های چالش‌برانگیز، مانند [[ستیز]] با نقش‌های مادری و همسری کمتر به چشم می‌‌خورد؛ حتی در عین [[باور]] به تساوی [[زن]] و مرد، به این نقش‌ها [[اعتقاد]] داشتند<ref>جگر، چهار تلقی از فمینیسم، ص۲۰.</ref>. اینها، مهم‌ترین انگیزه‌های پیدایش موج اول بود که از نتایج آن، می‌‌توان به دست یافتن به [[حق]] [[رأی]] [[زنان]] در برخی از کشورهای غربی اشاره کرد. در [[آمریکا]] نیز به [[زنان]] در سال ۱۹۲۰ م.، پس از کشورهایی مانند نیوزیلند، فنلاند و [[انگلستان]] [[حق]] [[رأی]] اعطا شد<ref>حق شرکت در انتخابات در نیوزیلند در سال ۱۸۹۳ م.، فنلاند ۱۹۰۶ م. و انگلستان ۱۹۱۸ م. داده شد. (جیمز، فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، ص۸۲)</ref>. در این مرحله، کسانی همچون فرانسیس ویلارد، در زمینه [[حق]] [[رأی]] و [[مبارزه]] با الکل<ref>زیرا آنها یکی از علل اصلی خشونت علیه زنان را استفاده از الکل توسط مردان می‌‌دانستند. (بنگرید به: پاسنو، فمینیسم، راه با بیراه، ص۲۲)</ref> کوشش فراوان کردند<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۴۷.</ref>.
#موج اول: جنبش [[حق]] [[رأی]] (۱۹۲۰م ـ ۱۸۰۰م): این موج در اثر نگاه سخت‌گیرانه و تحقیرآمیز [[جوامع]] [[مسیحی]] به [[حقوق]] [[زنان]] برخاست و بر [[لیبرالیسم]] مبتنی بود که [[زنان]] باید از [[حقوق]] و آزادی‌های مردان، به خصوص امتیازات [[سیاسی]] برخوردار باشند. آنها در عین‌ [[باور]] به تساوی [[زن]] و مرد، به نقش‌های مادری و همسری [[اعتقاد]] داشتند. از نتایج موج اول، دست یافتن [[زنان]] به [[حق]] [[رأی]] در برخی از کشورهای غربی بود<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۷؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۸.</ref>.
*'''موج دوم: تساوی شغلی ۱۹۷۰ م. - ۱۹۶۰ م:''' این موج که در فضای فمینیسم رادیکال سربرآورد، با [[شعار]] [[برابری]] کامل [[زن]] و مرد در تمام زمینه‌های [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] بود. در این مرحله، [[زنان]] به برخی اهداف در [[حوزه]] [[استقلال]] [[مالی]] و کاری خود دست یافتند.
#موج دوم: تساوی شغلی (۱۹۷۰م ـ ۱۹۶۰م): این موج که در فضای افراطی فمینیسم سربرآورد، با [[شعار]] [[زنان]] بدون مردان، تحسین تجرد و تقبیح [[ازدواج]] و [[برابری]] کامل [[زن]] و مرد در تمام زمینه‌های [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] بود که عملًا [[اخلاق]] فردی و [[اجتماعی]] را به چالش ‌کشاند و کار تا جایی پیش رفت که فمینیست‌ها، به نوعی برترانگاری [[زنان]] [[اعتقاد]] یافتند. در این مرحله، [[زنان]] به برخی اهداف در حوزۀ [[استقلال]] [[مالی]] و کاری خود دست یافتند<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۸.</ref>.
*'''موج سوم: [[مخالفت]] با مدرنیته ۱۹۹۰ م. - ۱۹۷۰ م:''' پیدایش این موج در فضای پست‌مدرن و در [[مخالفت]] با نظریه‌پردازی عام‌گرایانه مدرنیسم و با مبنای نسبی‌گرایی [[اخلاقی]] و معرفتی که خاص این دوران است، به وجود آمد. ازاین‌رو، جهت [[فهم]] درست موج سوم<ref>اگر بتوان آن را یک موج و نظریه مستقل نامید.</ref> لازم است از فمینیسم پست‌مدرن [[تبیین]] صحیح و منطقی صورت گیرد<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۴۸.</ref>.
#موج سوم: [[مخالفت]] با مدرنیته (۱۹۹۰م ـ ۱۹۷۰م): پیدایش این موج در فضای پست‌مدرن و در [[مخالفت]] با نظریه‌پردازی عام‌گرایانۀ مدرنیسم و با مبنای نسبی‌گرایی [[اخلاقی]] و معرفتی به وجود آمد که [[معتقد]] بودند راه جنگیدن با [[فرهنگ]] مردسالاری، قطع [[وابستگی]] [[زن]] از شوهر، [[پدر]] و [[برادر]] است و [[زنان]] باید خویشتن را از زیر بار معانی ستمگرانۀ تحمیلی مردان رها سازند. جهت [[فهم]] درست موج سوم لازم است از فمینیسم پست‌مدرن [[تبیین]] صحیح و منطقی صورت گیرد<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۸.</ref>.
 
==فمینیسم پست‌مدرن==
*از آنجا که "پست‌مدرن"، با ارائه هرگونه دیدگاه‌های مطلق‌انگاری و عام مدرنیته، درباره [[زنان]] مخالف است؛ [[معتقد]] است به تعداد [[زنان]]، [[جهان]] فمینیسم وجود دارد<ref>مکنزی، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ص۳۸۳.</ref>.
*در این مرحله، از آنجا که فمنیست‌ها اساس ستم‌های واردشده بر [[زنان]] را از [[ناحیه]] وجود [[فرهنگ]] مردسالاری می‌‌دانستند و [[عقیده]] آنها این بود که برای [[نجات]] از این [[فرهنگ]]، باید با نگاه [[زنان]] به [[جهان]] نگریسته شود و از [[جهان]]، تفسیری زنانه ارائه گردد، ازاین‌رو بود که مطالعه و تحقیقات، با رویکرد فمینیسمی آغاز شد و پیدایش گرایش‌های خاص فمینیسمی مانند فمینیسم سیاه، فمینیسم صلح‌طلب، اکوفمینیسم، و فمینیسم [[اسلامی]] را باعث شد.
*فمینیسم پست‌مدرن، باعث افول فمینیسم در اواخر قرن بیستم شد<ref>ازاین‌رو، فمینیسم پست مدرن با واکنش منفی دیگر گرایش‌های فمینیستی مواجه شد.</ref>؛ چه آنکه فروکاستن این نظریه به گستره وسیعی از نگرش‌های زنانه، بدون یک<ref>هر چند فمینیسم در قالب‌های دیگری مانند کنوانسیون محو اشکال تبعیض علیه زنان ادامه حیات داد.</ref> محور بنیادی و اساسی به [[شکست]] تدریجی [[تفکر]] فراگیر فمینیسم انجامید<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۴۸.</ref>.
 
==گرایش‌های فمینیسم==
==گرایش‌های فمینیسم==
*"فمینیسم"، در کلیت خود، نوعی جریان و رویکرد است؛ اما با توجه به زمان، جغرافیا و [[فرهنگ]] پیدایش و تفاوت‌هایی که در مبانی [[فکری]] آنها دیده می‌‌شود، دارای تشتت و تکثر آشکاری است تا جایی که برخی به جای واژه "فمینیسم"، از عبارت "فمینیسم‌ها" استفاده کردند.
*"پست‌مدرن" با ارائۀ هرگونه دیدگاه‌های مطلق‌انگاری و عام مدرنیته دربارۀ [[زنان]] مخالف است؛ [[معتقد]] است به تعداد [[زنان]] [[جهان]]، فمینیسم وجود دارد و اساس ستم‌های وارد شده بر [[زنان]] از [[فرهنگ]] مردسالاری است و برای [[نجات]] از این [[فرهنگ]]، باید با نگاه [[زنان]] به [[جهان]] نگریسته و تفسیری زنانه از آن ارائه گردد، ازاین‌رو گرایش‌های خاص فمینیسمی مانند فمینیسم سیاه، فمینیسم صلح‌طلب، اکوفمینیسم، و فمینیسم [[اسلامی]] به وجود آمد<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸.</ref>.
*با وجود همه اختلافاتی که در گرایش‌های متعدد فمینیسمی به چشم می‌‌خورد، آنان دو سؤال مشترک دارند: نخست آنکه چرا [[زنان]] در [[تاریخ]] فروتر از مردان بوده‌اند و دیگر آنکه راه‌کار [[نجات]] از این وضعیت چیست؟ آنان با تمام [[توان]] درصدد جواب این دو سؤال هستند.
*فمینیسم پست‌مدرن، باعث افول فمینیسم در اواخر قرن بیستم شد؛ چون فروکاستن این نظریه به گسترۀ وسیعی از نگرش‌های زنانه، بدون یک محور بنیادی و اساسی به [[شکست]] تدریجی [[تفکر]] فراگیر فمینیسم انجامید<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸.</ref>.
*جواب پرسش اول در اندیشه‌های فمینیستی این است که زن‌ها به خاطر جنسیت به [[تبعیض]] گرفتار شده‌اند و در جواب به سؤال دوم معتقدند که با [[اصلاح]] [[نظام اقتصادی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]]، باید این فروتری را از بین برد<ref>مکنزی و دیگران، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ص۳۴۶.</ref>. در [[حقیقت]]، تمام گرایش‌های برآمده از [[دل]] فمینیسم، با وجود تمام [[اختلافات]]، در این دو اصل اشتراک دارند یا به عبارتی، همه در این دو راه‌حل، هم عقیده‌اند.
*"فمینیسم" نوعی جریان و رویکرد است؛ اما با توجه به زمان، جغرافیا و [[فرهنگ]] پیدایش و تفاوت‌ در مبانی [[فکری]]، دارای تشتت و تکثر آشکاری است تا جایی که برخی به جای واژه "فمینیسم"، از عبارت "فمینیسم‌ها" استفاده کردند و تا امروز *پنج [[گرایش]] فمینیسمی سر برآورده است<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸.</ref>:
*تا امروز پنج [[گرایش]] فمینیسمی<ref>این تعداد گرایش با احتساب فمینیسم پست‌مدرن است که در موج‌های سه‌گانه از آن بحث شد.</ref>، سر برآورده که اگر فمینیسم [[اسلامی]] را هم به عنوان رویکردی مستقل بدانیم، به شش [[گرایش]] می‌‌رسند:
#فمینیسم [[لیبرال]]: این [[تفکر]] بر این اساس پدید آمد که [[زنان]] به [[علت]] جنسیت گرفتار تبعیض‌اند.
#'''فمینیسم [[لیبرال]]:''' [[تفکر]] "فمینیسم [[لیبرال]]"، بر این اساس پدید آمد که [[زنان]] به [[علت]] جنسیت گرفتار [[تبعیض]] اند<ref>مکنزی و دیگران، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ص۳۴۶.</ref>. از چهره‌های برجسته این نوع [[بینش]] می‌‌توان به "استوارت میل"، نویسنده کتاب [[انقیاد]] [[زنان]]، "ماری ولستن کرافت"، نویسنده کتاب استیفای [[حقوق]] [[زنان]] و "بتی فریدان"، نویسنده کتاب [[راز]] و رمز زنانگی و بنیان‌گذار سازمان ملی [[زنان]] (NOW)، بزرگ‌ترین و فعال‌ترین سازمان بین‌المللی [[زنان]] اشاره کرد.
#فمینیسم مارکسیستی: ترکیبی از تفکرات فمینیسم و مارکسیست با نگاه نفی [[سرمایه‌داری]]؛ جامعۀ طبقاتی را موجب [[ستم]] بر [[زنان]] می‌‌دانست.
#'''فمینیسم مارکسیستی:''' ترکیبی از تفکرات فمینیسم و مارکسیست و با نگاه نفی [[سرمایه‌داری]] در رسیدن به اهداف فمینیسمی سر برآورد؛ زیرا به نظر "فردریش انگلس"، از بنیان‌گذاران این نظریه، [[جامعه]] طبقاتی موجب [[ستم]] بر [[زنان]] است<ref>جگر، چهار تلقی از فمینیسم، مجله زنان، ش۲۸، ص۵۱.</ref>. از شخصیت‌های آنان "رزالو گزامبورگ" از [[رهبران]] جنبش [[زنان]] کارگر لهستانی و از بنیانگذاران آن "[[کارل مارکس]]" و "فردریش انگلس" را که در قرن نوزدهم بودند، می‌‌توان نام برد. انگلس در آن عصر، با [[نوشتن]] کتاب منشأ [[خانواده]]، مالکیت خصوصی و [[دولت]] به تحلیل [[علت]] فرودستی [[زنان]] در [[جوامع]] [[سرمایه‌داری]] پرداخت<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۴۹.</ref>.
#فمینیسم رادیکال: این نظریه، براساس نفی جنسیتی و مردسالاری شکل گرفته و [[معتقد]] است هیچ انسانی [[زن]] یا مرد متولد نشده؛ بلکه [[هویت]] زنانه و مردانه را در طول [[تاریخ]] کسب می‌‌کنند. ازاین‌رو، تقسیم [[وظایف]] به زنانه و مردانه معنا ندارد. [[آرمان]] بنیان‌گذاران آن، تحقق جامعۀ فاقد جنسیت است.
#'''فمینیسم رادیکال:''' این نظریه، براساس نفی جنسیتی و مردسالاری شکل گرفته است. "سیمون دوبوار" دراین‌باره می‌‌گوید: "[[طبیعت]]، [[زن]] و مرد ندارد و هیچ انسانی [[زن]] یا مرد متولد نشده است؛ بلکه [[هویت]] زنانه و مردانه را در طول [[تاریخ]] کسب می‌‌کنند. ازاین‌رو، تقسیم [[وظایف]] به زنانه و مردانه معنا ندارد"<ref>دوبوار، جنس دوم، ص۶۵.</ref>. [[آرمان]] بنیان‌گذاران آن، تحقق [[جامعه]] فاقد جنسیت است<ref>مکنزی، مقدمه‌ای بر ایدئوژی‌های سیاسی، ص۳۷۱.</ref>. از نظریه‌پردازان سرشناس این رویکرد، سیمون دوبوار، بنیان‌گذار موج دوم و "شولا میت فایرستون" نویسنده کتاب دیالکتیک جنسیت را می‌‌توان نام برد.
#سوسیال فمینیسم: این [[گرایش]] مرکب از دو دیدگاه مارکسیسم و رادیکال فمینیسم به وجود آمد و سردمداران آن بر این [[عقیده]] بودند که هم [[نظام اقتصادی]] [[سرمایه‌داری]] و هم جنسیتی پدرسالارانه [[علت]] [[ستم]] و [[سرکوب]] [[زنان]] است. از نظر آنها، تا زمانی که [[زنان]] [[برابری]] [[اجتماعی]] به دست نیاورند، کسب [[حقوق]] برابر بی‌معناست.
#'''سوسیال فمینیسم:''' این [[گرایش]] مرکب از دو دیدگاه مارکسیسم و رادیکال فمینیسم به وجود آمده است؛ یعنی سردمداران آن بر این [[عقیده]] بودند که هم [[نظام اقتصادی]] [[سرمایه‌داری]] و هم جنسیتی پدرسالارانه [[علت]] [[ستم]] و [[سرکوب]] [[زنان]] است. از نظر آنها، تا زمانی که [[زنان]] [[برابری]] [[اجتماعی]] به دست نیاورند، کسب [[حقوق]] برابر بی‌معناست<ref>مکنزی، مقدمه‌ای بر ایدئوژی‌های سیاسی، ص۳۷۴.</ref>.
#فمینیسم [[اسلامی]]: این [[گرایش]] در [[کشورهای اسلامی]] به ویژه در میان دگراندیشان [[ایران]] بر مبنای تفکرات سکولاریستی پدید آمد که [[اسلام]] فقاهتی را با توجه به [[مرد بودن]] همۀ [[مراجع]]، "[[اسلام]] مردسالارانه" می‌‌داند و باید پیرایه‌های مردسالارانه را از شیوه‌های اجتهادی بزداییم<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۹.</ref>.
*از نظریه‌پردازان آنها، هایدی هارتمن و جولیت میچل [[انگلیسی]]، نویسنده کتاب [[جایگاه]] طبقاتی [[زن]] است که هر دو، مردان و [[سرمایه‌داران]] را سوداگران [[ظلم]] به [[زنان]] می‌‌داند.
==اصول [[جهان‌بینی]] فمینیسم==
#'''فمینیسم [[اسلامی]]:''' بر اساس قرائت پست‌مدرن و راهی میان شریعت‌مداری و فمینیسم غربی است. این [[گرایش]]، از فمینیسم در [[کشورهای اسلامی]]، به ویژه در میان دگراندیشان [[ایران]] پدید آمد که حدود دو دهه از [[عمر]] آن می‌‌گذرد.
*اصول [[جهان‌بینی]] و [[معرفت‌شناسی]] فمینیسم، منشأ پیدایش و پیامدهای چالش‌برانگیزی بوده که اهم بن‌مایه‌های [[فکری]] آن عبارت اند:
*این جریان که بر مبنای تفکرات سکولاریستی شکل گرفت، [[اسلام]] فقاهتی را با توجه به اینکه [[مراجع]] همه مرد بودند، "[[اسلام]] مردسالارانه" می‌‌خوانند و معتقدند که باید پیرایه‌های مردسالارانه را از شیوه‌های اجتهادی بزداییم.
#[[سکولاریسم]]: بر مبنای دنیازدگی، دین‌زدایی و نفی [[حکومت دینی]] باعث کنار رفتن اصول [[اخلاقی]] مربوط به مادری و همسری و [[مخالفت]] با [[حقوق]] و [[تکالیف]] اختصاصی [[زنان]]، مانند [[ارث]] و دیه.
*از نظر آنها، [[دین‌داری]] الزاماً به معنای [[حاکمیت]] [[دین]] در [[شئون]] [[اجتماعی]] [[بشر]] نیست و [[سکولاریسم]] جایگزین شایسته‌ای برای [[دین‌داری]] است. ازاین‌رو، [[دفاع]] از [[حقوق]] [[زنان]]، از هیچ الگوی ثابتی تأثیر نمی‌پذیرد<ref>توحیدی، فمینیسم اسلامی، ص۱۰۶ و ۱۰۸.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۵۰-۲۵۱.</ref>.
#[[اومانیسم]]: [[انسان]] مادی و زمینی را معیار و مقیاس همه چیز می‌‌داند که لازمۀ آن لذت‌گرایی جنسی و عدم [[حرمت]] هر نوع روابط [[زن]] و مرد است
 
#[[لیبرالیسم]]: مبنای این نظریه، [[آزادی]] و اصالت فرد است و نتیجه آن [[حاکمیت]] امیال و آزادی‌بخشی بی‌مبنا به [[زنان]]، از نظر [[مدیریت]] [[اجتماعی]] است.
==مبانی فمینیسم==
#نسبی‌گرایی [[اخلاقی]]: در این نگرش، هیچ اصل و [[قانون]] [[اخلاقی]] مطلق و ثابتی وجود ندارد که نتیجه آن بی‌اعتنایی به [[اخلاق الهی]]، اصل بودن روابط آزاد [[زن]] و مرد و ناسازگاری عفاف و [[حیا]] میان [[زن]] و مرد با [[روح]] فمینیسم است<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۹.</ref>.
*اصول [[جهان‌بینی]] و [[معرفت‌شناسی]] فمینیسم، منشأ پیدایش و پیامدهای چالش‌برانگیزی بوده است. ازاین‌رو، در این قسمت در [[مقام]] نقد و تحلیل به اهم بن‌مایه‌های [[فکری]] فمینیسم پرداخته خواهد شد.
==دیدگاه [[اسلام]]==
#'''[[سکولاریسم]]:''' بر مبنای دنیازدگی، دین‌زدایی و نفی [[حکومت دینی]] است که نتیجه آن، جمله [[معروف]] [[انجیل]] است که "[[مال]] [[قیصر]] را به [[قیصر]] واگذارید و [[مال]] [[خدا]] را به [[خدا]]" باعث پیدایش رویکردهای زیر شد:
*بنابر آموزه‌های [[دین اسلام]]، [[زن]] و مرد در [[آفرینش]] و حیثیت انسانی از یک گوهرند و ملاک [[برتری]] تنها [[پرهیزگاری]] است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ}}«ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>، اما از نظر [[طبیعت]] و [[خلقت]] تفاوت‌هایی باهم دارند و این تفاوت‌ها موجب می‌شود [[تکالیف]]، [[حقوق]] و برخی مسائل مربوط به آنها متفاوت گردد. [[خداوند]] از گذر این تفاوت ها، مرد و [[زن]] را برای [[زندگی]] با یکدیگر آماده ساخته است ولی فمنیست‌ها بر خلاف جریان [[فطرت]] و [[طبیعت]]، خواهان برقراری تشابه و یکنواختی [[حقوق]] و مسائل [[زن]] و مردند و از این رو نتوانستند ستمی را از [[زنان]] دفع کنند، بلکه خواسته یا ناخواسته باری را بر دوش [[زنان]] نهاده‌اند که آنان از نظر طبیعی [[توانایی]] برداشتن آن را ندارند<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۶۹.</ref>.
##کنار رفتن اصول [[اخلاقی]] مربوط به مادری و همسری؛
##[[مخالفت]] با [[حقوق]] و [[تکالیف]] اختصاصی [[زنان]]، مانند [[ارث]] و دیه.
#'''[[اومانیسم]]:''' که در [[حقیقت]] مبنایی‌ترین [[تفکر]] در دنیای [[غرب]] است، [[انسان]] مادی و زمینی را معیار و مقیاس همه چیز می‌‌داند که لازمه آن پیدایش این تفکرات است:
##عدم توجه به [[حقیقت]] [[علوی]] و [[روحانی]] [[انسان]]، به عنوان موجودی خدایی و آسمانی؛
##مبنا بودن لذت‌گرایی جنسی و [[هدف]] قرار دادن [[شادمانی]] و عدم [[حرمت]] هر نوع روابط [[زن]] و مرد؛
##تلاش برای کسب موافقت [[دین]] با [[خواسته‌ها]] و هوای نفسانی و حیوانی [[انسان]].
#'''[[لیبرالیسم]]:''' مبنای این نظریه، [[آزادی]] و اصالت فرد است که نتایج زیر را خواهد داشت:
##پیدایش رویکرد [[تساهل]]، [[تسامح]] و [[حاکمیت]] امیال؛
##آزادی‌بخشی بی‌مبنا به [[زنان]]، از نظر [[مدیریت]] [[اجتماعی]]؛
##[[حاکمیت]] [[اراده]] شخصی و [[انتخاب]] بی‌قید و شرط.
#'''نسبی‌گرایی [[اخلاقی]]:''' در این نگرش، هیچ اصل و [[قانون]] [[اخلاقی]] مطلق و ثابتی که در همه زمان‌ها و مکان‌ها و بین همه افراد و [[جوامع]] قابل [[تمسک]] باشد، وجود ندارد. نتایج فمینیسمی آن عبارت است از:
##فردگرایی و عدم توجه به [[حقوق]] دیگران، مانند [[حق حیات]] برای جنین؛
##اصالت دادن به صفات مردانه، در حالی که ویژگی مردان خود متغیر و غیرثابت است؛
##بی‌توجهی به اصول ثابت [[اخلاقی]] و [[الهی]] غیر متغیر؛
##بی‌اعتنایی به [[اخلاق الهی]] و اینکه اصل بر روابط آزاد [[زن]] و مرد است و صحبت از عفاف و [[حیا]] میان [[زن]] و مرد با [[روح]] فمینیسم ناسازگار است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۵۱-۲۵۲.</ref>.


==منابع==
==منابع==

نسخهٔ ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۵۰

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

چیستی فمینیسم

امواج فمینیسم

  • فمینیسم، در طول دو قرن به لحاظ تاریخی از نظر جامعه‌شناسان به امواج سه‌گانه تقسیم می‌‌شود که هر موج شامل گرایش‌ها و نظریات متعدد فمینیستی است[۳].
  1. موج اول: جنبش حق رأی (۱۹۲۰م ـ ۱۸۰۰م): این موج در اثر نگاه سخت‌گیرانه و تحقیرآمیز جوامع مسیحی به حقوق زنان برخاست و بر لیبرالیسم مبتنی بود که زنان باید از حقوق و آزادی‌های مردان، به خصوص امتیازات سیاسی برخوردار باشند. آنها در عین‌ باور به تساوی زن و مرد، به نقش‌های مادری و همسری اعتقاد داشتند. از نتایج موج اول، دست یافتن زنان به حق رأی در برخی از کشورهای غربی بود[۴].
  2. موج دوم: تساوی شغلی (۱۹۷۰م ـ ۱۹۶۰م): این موج که در فضای افراطی فمینیسم سربرآورد، با شعار زنان بدون مردان، تحسین تجرد و تقبیح ازدواج و برابری کامل زن و مرد در تمام زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی بود که عملًا اخلاق فردی و اجتماعی را به چالش ‌کشاند و کار تا جایی پیش رفت که فمینیست‌ها، به نوعی برترانگاری زنان اعتقاد یافتند. در این مرحله، زنان به برخی اهداف در حوزۀ استقلال مالی و کاری خود دست یافتند[۵].
  3. موج سوم: مخالفت با مدرنیته (۱۹۹۰م ـ ۱۹۷۰م): پیدایش این موج در فضای پست‌مدرن و در مخالفت با نظریه‌پردازی عام‌گرایانۀ مدرنیسم و با مبنای نسبی‌گرایی اخلاقی و معرفتی به وجود آمد که معتقد بودند راه جنگیدن با فرهنگ مردسالاری، قطع وابستگی زن از شوهر، پدر و برادر است و زنان باید خویشتن را از زیر بار معانی ستمگرانۀ تحمیلی مردان رها سازند. جهت فهم درست موج سوم لازم است از فمینیسم پست‌مدرن تبیین صحیح و منطقی صورت گیرد[۶].

گرایش‌های فمینیسم

  • "پست‌مدرن" با ارائۀ هرگونه دیدگاه‌های مطلق‌انگاری و عام مدرنیته دربارۀ زنان مخالف است؛ معتقد است به تعداد زنان جهان، فمینیسم وجود دارد و اساس ستم‌های وارد شده بر زنان از فرهنگ مردسالاری است و برای نجات از این فرهنگ، باید با نگاه زنان به جهان نگریسته و تفسیری زنانه از آن ارائه گردد، ازاین‌رو گرایش‌های خاص فمینیسمی مانند فمینیسم سیاه، فمینیسم صلح‌طلب، اکوفمینیسم، و فمینیسم اسلامی به وجود آمد[۷].
  • فمینیسم پست‌مدرن، باعث افول فمینیسم در اواخر قرن بیستم شد؛ چون فروکاستن این نظریه به گسترۀ وسیعی از نگرش‌های زنانه، بدون یک محور بنیادی و اساسی به شکست تدریجی تفکر فراگیر فمینیسم انجامید[۸].
  • "فمینیسم" نوعی جریان و رویکرد است؛ اما با توجه به زمان، جغرافیا و فرهنگ پیدایش و تفاوت‌ در مبانی فکری، دارای تشتت و تکثر آشکاری است تا جایی که برخی به جای واژه "فمینیسم"، از عبارت "فمینیسم‌ها" استفاده کردند و تا امروز *پنج گرایش فمینیسمی سر برآورده است[۹]:
  1. فمینیسم لیبرال: این تفکر بر این اساس پدید آمد که زنان به علت جنسیت گرفتار تبعیض‌اند.
  2. فمینیسم مارکسیستی: ترکیبی از تفکرات فمینیسم و مارکسیست با نگاه نفی سرمایه‌داری؛ جامعۀ طبقاتی را موجب ستم بر زنان می‌‌دانست.
  3. فمینیسم رادیکال: این نظریه، براساس نفی جنسیتی و مردسالاری شکل گرفته و معتقد است هیچ انسانی زن یا مرد متولد نشده؛ بلکه هویت زنانه و مردانه را در طول تاریخ کسب می‌‌کنند. ازاین‌رو، تقسیم وظایف به زنانه و مردانه معنا ندارد. آرمان بنیان‌گذاران آن، تحقق جامعۀ فاقد جنسیت است.
  4. سوسیال فمینیسم: این گرایش مرکب از دو دیدگاه مارکسیسم و رادیکال فمینیسم به وجود آمد و سردمداران آن بر این عقیده بودند که هم نظام اقتصادی سرمایه‌داری و هم جنسیتی پدرسالارانه علت ستم و سرکوب زنان است. از نظر آنها، تا زمانی که زنان برابری اجتماعی به دست نیاورند، کسب حقوق برابر بی‌معناست.
  5. فمینیسم اسلامی: این گرایش در کشورهای اسلامی به ویژه در میان دگراندیشان ایران بر مبنای تفکرات سکولاریستی پدید آمد که اسلام فقاهتی را با توجه به مرد بودن همۀ مراجع، "اسلام مردسالارانه" می‌‌داند و باید پیرایه‌های مردسالارانه را از شیوه‌های اجتهادی بزداییم[۱۰].

اصول جهان‌بینی فمینیسم

  1. سکولاریسم: بر مبنای دنیازدگی، دین‌زدایی و نفی حکومت دینی باعث کنار رفتن اصول اخلاقی مربوط به مادری و همسری و مخالفت با حقوق و تکالیف اختصاصی زنان، مانند ارث و دیه.
  2. اومانیسم: انسان مادی و زمینی را معیار و مقیاس همه چیز می‌‌داند که لازمۀ آن لذت‌گرایی جنسی و عدم حرمت هر نوع روابط زن و مرد است
  3. لیبرالیسم: مبنای این نظریه، آزادی و اصالت فرد است و نتیجه آن حاکمیت امیال و آزادی‌بخشی بی‌مبنا به زنان، از نظر مدیریت اجتماعی است.
  4. نسبی‌گرایی اخلاقی: در این نگرش، هیچ اصل و قانون اخلاقی مطلق و ثابتی وجود ندارد که نتیجه آن بی‌اعتنایی به اخلاق الهی، اصل بودن روابط آزاد زن و مرد و ناسازگاری عفاف و حیا میان زن و مرد با روح فمینیسم است[۱۱].

دیدگاه اسلام

  • بنابر آموزه‌های دین اسلام، زن و مرد در آفرینش و حیثیت انسانی از یک گوهرند و ملاک برتری تنها پرهیزگاری است[۱۲]، اما از نظر طبیعت و خلقت تفاوت‌هایی باهم دارند و این تفاوت‌ها موجب می‌شود تکالیف، حقوق و برخی مسائل مربوط به آنها متفاوت گردد. خداوند از گذر این تفاوت ها، مرد و زن را برای زندگی با یکدیگر آماده ساخته است ولی فمنیست‌ها بر خلاف جریان فطرت و طبیعت، خواهان برقراری تشابه و یکنواختی حقوق و مسائل زن و مردند و از این رو نتوانستند ستمی را از زنان دفع کنند، بلکه خواسته یا ناخواسته باری را بر دوش زنان نهاده‌اند که آنان از نظر طبیعی توانایی برداشتن آن را ندارند[۱۳].

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۶.
  2. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۶؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۷.
  3. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۷.
  4. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۷؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۸.
  5. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۸.
  6. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۶۸.
  7. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸.
  8. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸.
  9. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۸.
  10. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۹.
  11. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۴۹.
  12. ↑ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ«ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.
  13. ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۶۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=فمینیسم&oldid=271650»