حرکت به نفع دیگران: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۴ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۳۰

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

مدخل‌های وابسته به این بحث:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حرکت به نفع دیگران (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

در قرآن کریم آمده است: ﴿وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا﴾^[۱] همچنین می‌فرماید: ﴿فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا يَنْفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الْأَرْضِ﴾^[۲].
پیامبر(ص) نیز در اهمیت این موضوع می‌فرمایند: "محبوب‌ترین بندگان خدا نزد خدا سودمندترین آن‌ها برای بندگانش است و قیام کننده‌ترین آن‌ها به حق او آنان‌اند که احسان و کار خیر، محبوب ایشان باشد"^[۳].
امام رضا(ع) می‌فرمایند: "هر کس در راه خدا به برادرش نفعی برساند در بهشت، خانه‌ای به دست می‌آورد"^[۴].
در جهان‌بینی اسلام، از یک طرف، مسئله خدمت به خلق، مقدمه قرب الهی و نوعی عبادت تلقی شده و از دیگر سوی، به هر اندازه که انسان در بعد شناخت و معرفت حق تعالی رشد و تکامل پیدا کند، در خدمت به مردم، بیشتر عشق می‌ورزد، زیرا شیفته حق، خدمت به خلق را جدای از بندگی خالق نمی‌بیند. به همین دلیل در انسان‌های متعالی و فرزانه و آشنا به جهان‌بینی اسلامی، حس نوع‌دوستی و خدمت به خلق و جامعه، بیشتر به چشم می‌خورد. اگر عشق و دل‌سوزی نسبت به مردم، که نمودار محبت به خداست، بر روح آدمی حاکم گردد و با ایمان و اعتقاد به خداوند درآمیزد، انسان را خدمت‌گزاری پر تلاش می‌سازد که هیچگاه از خدمت به دیگران غفلت نمی‌ورزد^[۵]^[۶].
از آنجا که انسان با ایمان، براساس حق و حقیقت زندگی می‌کند، نمی‌تواند جز نفع رسانی، روش دیگری را در پیش بگیرد و اصولاً نفع‌رسانی جزء مقدمات ایمان او به شمار می‌آید.... انسان اگر بتواند حاجت و نیاز کسی را برطرف کند، ولی در آن کوتاهی نماید، گویا نعمتی را ناسپاسی کرده و از فیض و رحمت خداوند روی برتابیده و در نتیجه به خود، ظلم و ستمی روا داشته است. در حقیقت نیازمندی که به انسان روی می‌آورد، رحمت و هدیه‌ای الهی است که باید از آن استقبال کرد^[۷].
البته باید دانست که عمده احسان به مردم از راه بخشیدن مال نیست. بسیاری از مردم را می‌بینیم که با بذل مال نه تنها احسان و نیکی نمی‌کنند، بلکه موجبات دلگیری و ناخشنودی دیگری را فراهم می‌کنند، گرچه غرض اصلی ایشان، احسان بوده است، اما راه صحیح آن را نمی‌دانند، و این به خاطر بی‌توجهی آن‌ها نسبت به دستورات و قواعدی است که از ائمه اطهار(ع) به ما رسیده است. اگر خواهان آن هستی که نیاز برادر مؤمن خود را بنا به شیوه اهل‌بیت(ع) برآورده سازی بدان که ایشان فرمودند: "برآوردن نیاز با چند چیز کامل می‌شود؛ و آن کوچک شماری تا بزرگ جلوه کند؛ در آن شتاب نمایی تا گوارا گردد، و آن را بپوشانی تا آشکار شود^[۸].^[۹].

منابع

احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «و هر جا باشم مرا خجسته گردانیده و تا زنده‌ام به نماز و زکاتم سفارش فرموده است» سوره مریم، آیه ۳۱.
↑ «باری، کف، کنار می‌رود اما آنچه مردم را سودمند افتد در زمین باز می‌ماند» سوره رعد، آیه ۱۷.
↑ حسن بحرانی، تحف العقول، ترجمه کمره‌ای، ص۴۸.
↑ شیخ حر عاملی، آداب معاشرت از دیدگاه معصومین(ع)، ترجمه محمد علی فارابی، یعسوب عباسی علی کمر، ص۱۷۱.
↑ به نظر می‌رسد که «اصل حرکت به نفع مردم» با اصل «اهتمام به امور مسلمین» بسیار نزدیکند. ملااحمد نراقی می‌نویسد: «همه مردمان، بندگان خداوند منان‌اند و هر که با بنده کسی نیکی کند همانا به او کرده است، بلکه بسا باشد که مولا از نیکی کردن به بنده او خشنودتر می‌شود از نیکی کردن به خود او. پس کسی که خدا را جوید در کارگزاری بندگان او نهایت اهتمام به جا می‌آورد. پیامبر(ص) می‌فرمایند: «هر که اهتمام در امور مسلمانان نداشته باشد مسلمان نیست». (معراج السعاده، ص۳۸۷). میرزا حسین نوری نیز می‌نویسد: «براساس روایتی از پیامبص خدمت‌رسانی به مردم در کنار ایمان به خدا، قرار گرفته و در مقابل، زیان رساندن به مردم در عرض شرک به خداوند است». (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۹۰). امام سجاد(ع) صل در دعای بیست و هفتم و در فراز یکم و دوم آن می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَصِّنْ ثُغُورَ الْمُسْلِمِينَ بِعِزَّتِكَ، وَ أَيِّدْ حُمَاتَهَا بِقُوَّتِكَ، وَ أَسْبِغْ عَطَايَاهُمْ مِنْ جِدَتِكَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَثِّرْ عِدَّتَهُمْ، وَ اشْحَذْ أَسْلِحَتَهُمْ، وَ احْرُسْ حَوْزَتَهُمْ، وَ امْنَعْ حَوْمَتَهُمْ، وَ أَلِّفْ جَمْعَهُمْ، وَ دَبِّرْ أَمْرَهُمْ، وَ وَاتِرْ بَيْنَ مِيَرِهِمْ، وَ تَوَحَّدْ بِكِفَايَةِ مُؤَنِهِمْ، وَ اعْضُدْهُمْ بِالنَّصْرِ، وَ أَعِنْهُمْ بِالصَّبْرِ، وَ الْطُفْ لَهُمْ فِي الْمَكْرِ» ؛ خداوندا بر محمد و خاندانش درود فرست و به عزت خود، مرزهای مسلمانان را استوار فرما و به قدرت خویش، نگهبانان آن را یاری ده و از دارایی خویش، بخشش‌های آنان را فراوان ساز. بارخدایا بر محمد و آل او درود فرست؛ و عده و شمارش (جماعت و گروه) ایشان را بسیار فرما؛ و سلاح‌ها (ابزار جنگ مانند شمشیر و نیزه و تیر) آنان را تیز و بران نما؛ و حدود و اطراف ایشان را نگهداری کن؛ و اطراف را محکم گردان؛ و گروهشان را پیوند و آشنایی ده؛ و کارشان را شایسته فرما؛ و آذوقه‌هاشان را پی در پی برسان؛ و سختی‌هایشان را به تنهایی کارگزاری کن؛ و ایشان را به یاری کردن و کمک و به شکیبایی همراهی و در مکر و فریب (ایشان به دشمنانشان) دقت نظر عطا فرما. که در این عبارت دغدغه مهم امام(ع) امور مسلمین است.
↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۲۲-۴۲۳.
↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۲۳-۴۲۴.
↑ شیخ حسین بحرانی، سلوک عرفانی در سیره اهل البیت(ع)، ترجمه علی شیروانی، ص۷۸ – ۷۹.
↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۲۴.

[1] «و هر جا باشم مرا خجسته گردانیده و تا زنده‌ام به نماز و زکاتم سفارش فرموده است» سوره مریم، آیه ۳۱.

[2] «باری، کف، کنار می‌رود اما آنچه مردم را سودمند افتد در زمین باز می‌ماند» سوره رعد، آیه ۱۷.

[3] حسن بحرانی، تحف العقول، ترجمه کمره‌ای، ص۴۸.

[4] شیخ حر عاملی، آداب معاشرت از دیدگاه معصومین(ع)، ترجمه محمد علی فارابی، یعسوب عباسی علی کمر، ص۱۷۱.

[5] به نظر می‌رسد که «اصل حرکت به نفع مردم» با اصل «اهتمام به امور مسلمین» بسیار نزدیکند. ملااحمد نراقی می‌نویسد: «همه مردمان، بندگان خداوند منان‌اند و هر که با بنده کسی نیکی کند همانا به او کرده است، بلکه بسا باشد که مولا از نیکی کردن به بنده او خشنودتر می‌شود از نیکی کردن به خود او. پس کسی که خدا را جوید در کارگزاری بندگان او نهایت اهتمام به جا می‌آورد. پیامبر(ص) می‌فرمایند: «هر که اهتمام در امور مسلمانان نداشته باشد مسلمان نیست». (معراج السعاده، ص۳۸۷). میرزا حسین نوری نیز می‌نویسد: «براساس روایتی از پیامبص خدمت‌رسانی به مردم در کنار ایمان به خدا، قرار گرفته و در مقابل، زیان رساندن به مردم در عرض شرک به خداوند است». (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۹۰). امام سجاد(ع) صل در دعای بیست و هفتم و در فراز یکم و دوم آن می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَصِّنْ ثُغُورَ الْمُسْلِمِينَ بِعِزَّتِكَ، وَ أَيِّدْ حُمَاتَهَا بِقُوَّتِكَ، وَ أَسْبِغْ عَطَايَاهُمْ مِنْ جِدَتِكَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَثِّرْ عِدَّتَهُمْ، وَ اشْحَذْ أَسْلِحَتَهُمْ، وَ احْرُسْ حَوْزَتَهُمْ، وَ امْنَعْ حَوْمَتَهُمْ، وَ أَلِّفْ جَمْعَهُمْ، وَ دَبِّرْ أَمْرَهُمْ، وَ وَاتِرْ بَيْنَ مِيَرِهِمْ، وَ تَوَحَّدْ بِكِفَايَةِ مُؤَنِهِمْ، وَ اعْضُدْهُمْ بِالنَّصْرِ، وَ أَعِنْهُمْ بِالصَّبْرِ، وَ الْطُفْ لَهُمْ فِي الْمَكْرِ» ؛ خداوندا بر محمد و خاندانش درود فرست و به عزت خود، مرزهای مسلمانان را استوار فرما و به قدرت خویش، نگهبانان آن را یاری ده و از دارایی خویش، بخشش‌های آنان را فراوان ساز. بارخدایا بر محمد و آل او درود فرست؛ و عده و شمارش (جماعت و گروه) ایشان را بسیار فرما؛ و سلاح‌ها (ابزار جنگ مانند شمشیر و نیزه و تیر) آنان را تیز و بران نما؛ و حدود و اطراف ایشان را نگهداری کن؛ و اطراف را محکم گردان؛ و گروهشان را پیوند و آشنایی ده؛ و کارشان را شایسته فرما؛ و آذوقه‌هاشان را پی در پی برسان؛ و سختی‌هایشان را به تنهایی کارگزاری کن؛ و ایشان را به یاری کردن و کمک و به شکیبایی همراهی و در مکر و فریب (ایشان به دشمنانشان) دقت نظر عطا فرما. که در این عبارت دغدغه مهم امام(ع) امور مسلمین است.

[6] احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۲۲-۴۲۳.

[7] احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۲۳-۴۲۴.

[8] شیخ حسین بحرانی، سلوک عرفانی در سیره اهل البیت(ع)، ترجمه علی شیروانی، ص۷۸ – ۷۹.

[9] احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۲۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 *[[پیامبر]]{{صل}} نیز در اهمیت این موضوع می‌فرمایند: "محبوب‌ترین [[بندگان خدا]] نزد [[خدا]] سودمندترین آن‌ها برای بندگانش است و [[قیام]] کننده‌ترین آن‌ها به [[حق]] او آنان‌اند که [[احسان]] و [[کار خیر]]، [[محبوب]] ایشان باشد"<ref>حسن بحرانی، تحف العقول، ترجمه کمره‌ای، ص۴۸.</ref>.
 *[[امام رضا]]{{ع}} می‌فرمایند: "هر کس در [[راه خدا]] به برادرش نفعی برساند در [[بهشت]]، خانه‌ای به دست می‌آورد"<ref>شیخ حر عاملی، آداب معاشرت از دیدگاه معصومین{{عم}}، ترجمه محمد علی فارابی، یعسوب عباسی علی کمر، ص۱۷۱.</ref>.
-*در [[جهان‌بینی]] [[اسلام]]، از یک طرف، مسئله [[خدمت]] به خلق، مقدمه [[قرب الهی]] و نوعی [[عبادت]] تلقی شده و از دیگر سوی، به هر اندازه که [[انسان]] در بعد [[شناخت]] و [[معرفت]] [[حق تعالی]] رشد و [[تکامل]] پیدا کند، در [[خدمت]] به [[مردم]]، بیشتر [[عشق]] می‌ورزد، زیرا شیفته [[حق]]، [[خدمت]] به خلق را جدای از [[بندگی]] [[خالق]] نمی‌بیند. به همین [[دلیل]] در انسان‌های متعالی و فرزانه و آشنا به [[جهان‌بینی]] [[اسلامی]]، [[حس]] نوع‌دوستی و [[خدمت]] به خلق و [[جامعه]]، بیشتر به چشم می‌خورد. اگر [[عشق]] و دل‌سوزی نسبت به [[مردم]]، که نمودار [[محبت]] به خداست، بر [[روح]] [[آدمی]] [[حاکم]] گردد و با [[ایمان]] و [[اعتقاد]] به [[خداوند]] درآمیزد، [[انسان]] را [[خدمت‌گزاری]] پر تلاش می‌سازد که هیچگاه از [[خدمت]] به دیگران [[غفلت]] نمی‌ورزد<ref>به نظر می‌رسد که «اصل حرکت به نفع [[مردم]]» با اصل «اهتمام به امور [[مسلمین]]» بسیار نزدیکند. ملااحمد نراقی می‌نویسد: «همه [[مردمان]]، [[بندگان]] [[خداوند]] منان‌اند و هر که با [[بنده]] کسی [[نیکی]] کند همانا به او کرده است، بلکه بسا باشد که مولا از [[نیکی]] کردن به [[بنده]] او خشنودتر می‌شود از [[نیکی]] کردن به خود او. پس کسی که [[خدا]] را جوید در کارگزاری [[بندگان]] او نهایت اهتمام به جا می‌آورد. [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرمایند: «هر که اهتمام در امور [[مسلمانان]] نداشته باشد [[مسلمان]] نیست». ([[معراج]] السعاده، ص۳۸۷). [[میرزا حسین نوری]] نیز می‌نویسد: «براساس روایتی از پیامبص خدمت‌رسانی به [[مردم]] در کنار [[ایمان به خدا]]، قرار گرفته و در مقابل، زیان رساندن به [[مردم]] در عرض [[شرک]] به [[خداوند]] است». (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۹۰).
+*در [[جهان‌بینی]] [[اسلام]]، از یک طرف، مسئله [[خدمت]] به خلق، مقدمه [[قرب الهی]] و نوعی [[عبادت]] تلقی شده و از دیگر سوی، به هر اندازه که [[انسان]] در بعد [[شناخت]] و [[معرفت]] [[حق تعالی]] رشد و [[تکامل]] پیدا کند، در [[خدمت به مردم]]، بیشتر [[عشق]] می‌ورزد، زیرا شیفته [[حق]]، [[خدمت]] به خلق را جدای از [[بندگی]] [[خالق]] نمی‌بیند. به همین [[دلیل]] در انسان‌های متعالی و فرزانه و آشنا به [[جهان‌بینی]] [[اسلامی]]، [[حس]] نوع‌دوستی و [[خدمت]] به خلق و [[جامعه]]، بیشتر به چشم می‌خورد. اگر [[عشق]] و دل‌سوزی نسبت به [[مردم]]، که نمودار [[محبت]] به خداست، بر [[روح]] [[آدمی]] [[حاکم]] گردد و با [[ایمان]] و [[اعتقاد]] به [[خداوند]] درآمیزد، [[انسان]] را [[خدمت‌گزاری]] پر تلاش می‌سازد که هیچگاه از [[خدمت]] به دیگران [[غفلت]] نمی‌ورزد<ref>به نظر می‌رسد که «اصل حرکت به نفع [[مردم]]» با اصل «اهتمام به امور [[مسلمین]]» بسیار نزدیکند. ملااحمد نراقی می‌نویسد: «همه [[مردمان]]، [[بندگان]] [[خداوند]] منان‌اند و هر که با [[بنده]] کسی [[نیکی]] کند همانا به او کرده است، بلکه بسا باشد که مولا از [[نیکی]] کردن به [[بنده]] او خشنودتر می‌شود از [[نیکی]] کردن به خود او. پس کسی که [[خدا]] را جوید در کارگزاری [[بندگان]] او نهایت اهتمام به جا می‌آورد. [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرمایند: «هر که اهتمام در امور [[مسلمانان]] نداشته باشد [[مسلمان]] نیست». ([[معراج]] السعاده، ص۳۸۷). [[میرزا حسین نوری]] نیز می‌نویسد: «براساس روایتی از پیامبص خدمت‌رسانی به [[مردم]] در کنار [[ایمان به خدا]]، قرار گرفته و در مقابل، زیان رساندن به [[مردم]] در عرض [[شرک]] به [[خداوند]] است». (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۹۰).
 [[امام سجاد]]{{ع}} صل در دعای بیست و هفتم و در فراز یکم و دوم آن می‌فرمایند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَصِّنْ ثُغُورَ الْمُسْلِمِينَ بِعِزَّتِكَ، وَ أَيِّدْ حُمَاتَهَا بِقُوَّتِكَ، وَ أَسْبِغْ عَطَايَاهُمْ مِنْ جِدَتِكَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَثِّرْ عِدَّتَهُمْ، وَ اشْحَذْ أَسْلِحَتَهُمْ، وَ احْرُسْ حَوْزَتَهُمْ، وَ امْنَعْ حَوْمَتَهُمْ، وَ أَلِّفْ جَمْعَهُمْ، وَ دَبِّرْ أَمْرَهُمْ، وَ وَاتِرْ بَيْنَ مِيَرِهِمْ، وَ تَوَحَّدْ بِكِفَايَةِ مُؤَنِهِمْ، وَ اعْضُدْهُمْ بِالنَّصْرِ، وَ أَعِنْهُمْ بِالصَّبْرِ، وَ الْطُفْ لَهُمْ فِي الْمَكْرِ}} ؛
 خداوندا بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] فرست و به [[عزت]] خود، مرزهای [[مسلمانان]] را [[استوار]] فرما و به [[قدرت]] خویش، نگهبانان آن را [[یاری]] ده و از [[دارایی]] خویش، بخشش‌های آنان را فراوان ساز. بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و عده و شمارش ([[جماعت]] و گروه) ایشان را بسیار فرما؛ و سلاح‌ها (ابزار [[جنگ]] مانند [[شمشیر]] و نیزه و تیر) آنان را تیز و بران نما؛ و حدود و اطراف ایشان را نگهداری کن؛ و اطراف را محکم گردان؛ و گروهشان را پیوند و آشنایی ده؛ و کارشان را [[شایسته]] فرما؛ و آذوقه‌هاشان را پی در پی برسان؛ و سختی‌هایشان را به تنهایی کارگزاری کن؛ و ایشان را به [[یاری]] کردن و [[کمک]] و به [[شکیبایی]] [[همراهی]] و در [[مکر]] و [[فریب]] (ایشان به دشمنانشان) دقت نظر عطا فرما. که در این عبارت دغدغه مهم [[امام]]{{ع}} امور [[مسلمین]] است.</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۴۲۲-۴۲۳.</ref>.