بحث:انتظار منفی به چه معناست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

Page contents not supported in other languages.
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'انقلاب مهدی' به 'انقلاب مهدی')
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۳: خط ۳:
==پاسخ تفصیلی==
==پاسخ تفصیلی==
==[[معنای انتظار]] منفی==
==[[معنای انتظار]] منفی==
*[[انتظار منفی]] و ویرانگر که به معنای دست روی دست گذاشتن و [[منتظر ظهور]] [[مصلح]] ماندن است. در این تلقی هر اصلاحی محکوم به [[شکست]] است و [[گناه]] و [[فساد]] و [[ظلم]] و [[تبعیض]] و [[حق]] کشی، راه را برای [[ظهور]] [[منجی بشریت]] باز می‌‌کند<ref>ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت، ص؟؟؟</ref>. در این [[انتظار]] [[ظهور امام عصر]] {{ع}} تنها به ارادۀ [[الهی]] وابسته است و تلاش جامعۀ انسانی، به ویژه اقدامات انقلابی در برابر [[حاکمان جور]]، در تحقق وعدۀ [[ظهور]] آن [[حضرت]] بی‌تأثیر و [[اصلاح]] امور واگذار به آمدن [[حضرت مهدی]] {{ع}} است. این دیدگاه، نه تنها [[اقدام]] برای برپایی [[حکومت]] در [[عصر غیبت]] را برنمی‌تابد، بلکه آن را [[مانع]] [[رخداد ظهور]] و محکوم به بطلان می‌پندارد. برپایه این نگرش عافیت‌طلبانه و مسئولیت‌گریز، [[رخداد ظهور]]، فراتر از حوزۀ اثرگذاری [[بشر]] است<ref>ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۷، ۳۶۶.</ref>.
*[[انتظار منفی]] و ویرانگر که به معنای دست روی دست گذاشتن و [[منتظر ظهور]] [[مصلح]] ماندن است. در این تلقی هر اصلاحی محکوم به [[شکست]] است و [[گناه]] و [[فساد]] و [[ظلم]] و [[تبعیض]] و [[حق]] کشی، راه را برای [[ظهور]] [[منجی بشریت]] باز می‌‌کند<ref>ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت، ص؟؟؟</ref>. در این [[انتظار]] [[ظهور امام عصر]] {{ع}} تنها به [[ارادۀ الهی]] وابسته است و تلاش جامعۀ انسانی، به ویژه اقدامات انقلابی در برابر [[حاکمان جور]]، در تحقق وعدۀ [[ظهور]] آن [[حضرت]] بی‌تأثیر و [[اصلاح]] امور واگذار به آمدن [[حضرت مهدی]] {{ع}} است. این دیدگاه، نه تنها [[اقدام]] برای برپایی [[حکومت]] در [[عصر غیبت]] را برنمی‌تابد، بلکه آن را [[مانع]] [[رخداد ظهور]] و محکوم به بطلان می‌پندارد. برپایه این نگرش عافیت‌طلبانه و مسئولیت‌گریز، [[رخداد ظهور]]، فراتر از حوزۀ اثرگذاری [[بشر]] است<ref>ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۷، ۳۶۶.</ref>.
*این دیدگاه [[انحرافی]] از [[انتظار]]، [[قیام]] و [[انقلاب]] [[مهدی]] را صرفاً ماهیتی انفجاری می‌داند و [[معتقد]] است هرگاه [[صلاح]] به نقطۀ صفر برسد، [[حق]] و [[حقیقت]] هیچ طرفداری نداشته باشد، [[باطل]]، یکه‌تاز میدان گردد، جز نیرویی [[باطل]] نیروبی [[حکومت]] نکند، فرد صالحی در [[جهان]] یافت نشود، این انفجار رخ می‌دهد و دست [[غیب]] برای [[نجات]] [[حقیقت]] از آستین بیرون می‌آید. بنابراین هر اصلاحی محکوم است، زیرا هر [[اصلاح]] یک نقطۀ روشن است و تا در صحنۀ اجتماع نقطۀ روشنی هست دست [[غیب]] ظاهر نمی‌شود. برعکس هرگناه، [[فساد]]، [[ظلم]]، [[تبعیض]]، حق‌کشی و [[پلیدی]] چون مقدمۀ [[اصلاح]] کلی است و انفجار را قریب الوقوع می‌کند رواست، چرا که [[هدف‌ها]] وسیله‌های [[نامشروع]] را [[مشروع]] می‌کنند. پس [[بهترین]] [[کمک]] به [[تسریع در ظهور]] و [[بهترین]] شکل [[انتظار]]، [[ترویج]] و اشاعۀ [[فساد]] است. یقیناً طرفداران این دیدگاه، به [[مصلحان]] و [[مجاهدان]] و [[آمران به معروف]] و [[ناهیان از منکر]]؛ با نوعی [[بغض]] و [[عداوت]] می‌نگرند؛ زیرا آنان را از تأخیراندازان [[ظهور]] و [[قیام مهدی]] {{ع}} می‌شمارند. برعکس، اگر خود هم اهل [[گناه]] نباشند در عمق ضمیر و [[اندیشه]] خود با نوعی [[رضایت]] به [[گناهکاران]] و عاملان [[فساد]] می‌نگرند، زیرا اینان [[مقدمات ظهور]] را فراهم می‌نمایند<ref>ر.ک. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی{{ع}}، ص ۶۳ – ۶۲.</ref>. این سلب [[مسئولیت]] نسبت به همۀ شرارت‌ها و بدی‌های موجود در [[جامعه]]، همان برداشتی است که در طول سالیان متمادی در ذهن [[مردم]] [[مسلمان]] وارد کرده اند<ref>ر.ک. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۵۷:بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۲/۱/۱۳۶۷.</ref>.  
*این دیدگاه [[انحرافی]] از [[انتظار]]، [[قیام]] و [[انقلاب مهدی]] را صرفاً ماهیتی انفجاری می‌داند و [[معتقد]] است هرگاه [[صلاح]] به نقطۀ صفر برسد، [[حق]] و [[حقیقت]] هیچ طرفداری نداشته باشد، [[باطل]]، یکه‌تاز میدان گردد، جز نیرویی [[باطل]] نیروبی [[حکومت]] نکند، فرد صالحی در [[جهان]] یافت نشود، این انفجار رخ می‌دهد و دست [[غیب]] برای [[نجات]] [[حقیقت]] از آستین بیرون می‌آید. بنابراین هر اصلاحی محکوم است، زیرا هر [[اصلاح]] یک نقطۀ روشن است و تا در صحنۀ اجتماع نقطۀ روشنی هست دست [[غیب]] ظاهر نمی‌شود. برعکس هرگناه، [[فساد]]، [[ظلم]]، [[تبعیض]]، حق‌کشی و [[پلیدی]] چون مقدمۀ [[اصلاح]] کلی است و انفجار را قریب الوقوع می‌کند رواست، چرا که [[هدف‌ها]] وسیله‌های [[نامشروع]] را [[مشروع]] می‌کنند. پس [[بهترین]] [[کمک]] به [[تسریع در ظهور]] و [[بهترین]] شکل [[انتظار]]، [[ترویج]] و اشاعۀ [[فساد]] است. یقیناً طرفداران این دیدگاه، به [[مصلحان]] و [[مجاهدان]] و [[آمران به معروف]] و [[ناهیان از منکر]]؛ با نوعی [[بغض]] و [[عداوت]] می‌نگرند؛ زیرا آنان را از تأخیراندازان [[ظهور]] و [[قیام مهدی]] {{ع}} می‌شمارند. برعکس، اگر خود هم اهل [[گناه]] نباشند در عمق ضمیر و [[اندیشه]] خود با نوعی [[رضایت]] به [[گناهکاران]] و عاملان [[فساد]] می‌نگرند، زیرا اینان [[مقدمات ظهور]] را فراهم می‌نمایند<ref>ر.ک. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی{{ع}}، ص ۶۳ – ۶۲.</ref>. این سلب [[مسئولیت]] نسبت به همۀ شرارت‌ها و بدی‌های موجود در [[جامعه]]، همان برداشتی است که در طول سالیان متمادی در ذهن [[مردم]] [[مسلمان]] وارد کرده اند<ref>ر.ک. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۵۷:بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۲/۱/۱۳۶۷.</ref>.
*باید توجه داشت [[انتظار]] نه احتراز است و گوشه نشینی، نه [[اعتراض]] و نفی [[طاغوت‌ها]]. در واقع، اینها حالت روحی و روانی محض هستند، بلکه [[انتظار]]، عمل و [[اقدام]]، [[پویایی]] و حرکت است. از این رو در [[روایات]]، [[انتظار]] [[بهترین]] و محبوب‌ترین عمل خوانده شده است. [[حقیقت انتظار]] بسیار بالاتر از این محدوده‌هاست. [[انتظار]] جنبۀ اثباتی دارد؛ یعنی [[آمادگی]] و [[اقدام]]. [[منتظر]] [[مهدی]] و [[قائم آل محمد]] {{ع}} چگونه می‌تواند آماده نشود و [[زمینه‌سازی]] نکند، در حالی که به [[شمشیر]] زدن در رکاب [[پیامبر]] {{صل}} بر فرق [[دشمن]] [[تشبیه]] شده است. اساساً [[انتظار]] خشک و خالی، به عبارت دیگر [[امید]] ذهنی بی آن که در [[جامعه]] تحقق یابد و آثارش [[آشکار]] شود، هیچ گاه [[بهترین]] عمل نخواهد بود و این معانی، حاکی از حضور در صحنه و فعالیت‌های [[علمی]] و کار و کوشش و [[زمینه‌سازی]] عینی است، نه [[نیت]] بدون عمل و [[امید]] ذهنی بدون آثار عملی. پس [[انتظار]] به معنای [[آینده نگری]]، دگرگونی است و این دگرگونی به [[زمینه‌سازی]]، [[نیاز]] دارد<ref>ر.ک: حیدری نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص۲۱ ـ۲۲.</ref>.
 
==[[علت]] برداشت منفی از [[انتظار]]==
*این نگرش منفی و منفعلانه به موضوع [[انتظار]]، از نگاه سطحی و تلقی نادرست نسبت به مفاد برخی روایاتی ناشی می‌شود که در مورد نفی هر گونه [[قیام]] و حرکتی در [[عصر انتظار]] و بطلان و یا نافرجام بودن آن [[نقل]] شده است. [[امام صادق]] {{ع}} به [[ابوبصیر]] فرمود: «هر پرچمی قبل از [[قیام]] [[حضرت قائم]]{{ع}} برافراشته شود، [[صاحب]] آن [[طاغوت]] بوده، [[اطاعت]] او [[خروج]] از [[اطاعت]] خداست»<ref>{{متن حدیث|کُلُّ رَایَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ فَصَاحِبُهَا طَاغُوتٌ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ علی کورانی عاملی، معجم احادیث الامام المهدی{{ع}}، ج۳، ص۴۳۱.</ref>
*این نوع برداشت منفی از ظاهر این [[روایات]]، بر این [[استدلال]] [[استوار]] است که اقدامات [[زمینه‌ساز]] برای [[ظهور]]، مستلزم [[قیام]] علیه [[حاکمان جور]] و تغییر [[وضع سیاسی]] ـ [[اجتماعی]] است؛ در حالی که چنین اقداماتی اولاً طبق [[روایات]]، محکوم به بطلان و [[حرام]] است؛ ثانیاً بی‌نتیجه و محکوم به [[شکست]] است. بنابراین، در [[زمان غیبت]] جز [[سکوت]] و به [[انتظار ظهور]] [[حضرت]] نشستن، راه دیگری وجود ندارد! غافل از اینکه این نوع [[روایات]]، به قیام‌هایی ناظر است که به نام [[مهدی موعود]] {{ع}} صورت گیرد نه هر نوع [[قیام]] و [[اقدام]] اصلاحی ولو برای [[اقامه حق]] و [[احیای دین]]<ref>ر.ک: صمدی، قنبرعلی، آموزه انتظار و زمینه‌سازی ظهور، ص ۱۲۰-۱۲۱.</ref>.
 
==آثار و [[نتایج انتظار]] منفی==
==آثار و [[نتایج انتظار]] منفی==
*بدیهی است اینگونه [[انتظار]]، عاملی است برای توجیه [[ستم‌ها]]، [[فسادها]]، حق‌کُشی‌ها، [[بی‌عدالتی‌ها]]، [[مسئولیت‌گریزی]] و مسئولیت‌ستیزی و پشت کردن به [[انسان]] و [[بشریت]] و البته بسط [[استبداد]] و فقدان بهره‌گیری از [[اختیار]] و [[آزادی]]<ref>ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت،ص؟؟؟.</ref>. این [[انتظار]]، ویرانگر اسارت‌آفرین، ظلم‌پذیر، فلج‌کننده، بی‌تحرک، سلطه‌بخش، بی‌هدف، مروج بی‌بند و باری و نوعی "[[اباحی‌گری]]"  است<ref>ر.ک. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۰.</ref> چون در این نگرش، انسان‌های [[منتظر]]، جز [[انتظار]] [[صلح]] و [[عدالت]]، وظیفۀ دیگری ندارند و [[بهترین]] مساعدت در فراهم شدن [[شرایط ظهور]]، [[ترویج]] و اشاعۀ [[فساد]] است! و این [[تفسیر]] از [[انتظار]] با [[موازین]] و آموزه‌های [[دین اسلام]] و [[روح]] [[انتظار]] [[انقلاب]] [[مهدی]] {{ع}} [[سازگاری]] ندارد و نتیجۀ آن تعطیلی [[حدود الهی]] است<ref>ر.ک. مرتضی، مطهری، قیام و انقلاب مهدی{{ع}} از دیگاه فلسفه تاریخ، چ ۵، ص۶۱‌- ۶۷‌؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟.</ref>، در حالی که اگر [[انسان]] به ضمیر خود نگاهی بیندازد بر تحرک و تلاش خود در تحقق و [[تأسیس دولت]] [[صالح]] و [[عادل]] [[مهدوی]] [[حکم]] خواهد کرد. اگر قرار بر آن بود که جامع، انسانی بی هیچ کار و تلاشی و زحمتی دارای دولتی [[صالح]] و [[عادل]] می‌‌شد، چرا این مسأله از ابتدای [[خلقت]] رخ نداد تا [[انسان]] به ناچار این همه درد و [[رنج]] را بر دوش نمی‌کشید<ref>ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت،ص؟؟؟.</ref>.
*بدیهی است اینگونه [[انتظار]]، عاملی است برای توجیه [[ستم‌ها]]، [[فسادها]]، حق‌کُشی‌ها، [[بی‌عدالتی‌ها]]، [[مسئولیت‌گریزی]] و مسئولیت‌ستیزی و پشت کردن به [[انسان]] و [[بشریت]] و البته بسط [[استبداد]] و فقدان بهره‌گیری از [[اختیار]] و [[آزادی]]<ref>ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت،ص؟؟؟.</ref>. این [[انتظار]]، ویرانگر اسارت‌آفرین، ظلم‌پذیر، فلج‌کننده، بی‌تحرک، سلطه‌بخش، بی‌هدف، مروج بی‌بند و باری و نوعی "[[اباحی‌گری]]"  است<ref>ر.ک. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۰.</ref> چون در این نگرش، انسان‌های [[منتظر]]، جز [[انتظار]] [[صلح]] و [[عدالت]]، وظیفۀ دیگری ندارند و [[بهترین]] مساعدت در فراهم شدن [[شرایط ظهور]]، [[ترویج]] و اشاعۀ [[فساد]] است! و این [[تفسیر]] از [[انتظار]] با [[موازین]] و آموزه‌های [[دین اسلام]] و [[روح]] [[انتظار]] [[انقلاب مهدی]] {{ع}} [[سازگاری]] ندارد و نتیجۀ آن تعطیلی [[حدود الهی]] است<ref>ر.ک. مرتضی، مطهری، قیام و انقلاب مهدی{{ع}} از دیگاه فلسفه تاریخ، چ ۵، ص۶۱‌- ۶۷‌؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟.</ref>، در حالی که اگر [[انسان]] به ضمیر خود نگاهی بیندازد بر تحرک و تلاش خود در تحقق و [[تأسیس دولت]] [[صالح]] و [[عادل]] [[مهدوی]] [[حکم]] خواهد کرد. اگر قرار بر آن بود که جامع، انسانی بی هیچ کار و تلاشی و زحمتی دارای دولتی [[صالح]] و [[عادل]] می‌‌شد، چرا این مسأله از ابتدای [[خلقت]] رخ نداد تا [[انسان]] به ناچار این همه درد و [[رنج]] را بر دوش نمی‌کشید<ref>ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت،ص؟؟؟.</ref>.
*کوتاه سخن اینکه یک [[منتظر]] [[حقیقی]] باید خود را فراتر از آن بداند که حتی به [[انتظار منفی]] [[فکر]] کند و همیشه خود را در هر شرایطی در جبه، [[حق]] بداند و در هرجا با [[باطل]] [[مبارزه]] کند و در یک [[کلام]] [[انتظار]] پخته، مسئولانه، مثبت و سازنده داشته باشد<ref>ر.ک. طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟</ref>.  
*کوتاه سخن اینکه یک [[منتظر حقیقی]] باید خود را فراتر از آن بداند که حتی به [[انتظار منفی]] [[فکر]] کند و همیشه خود را در هر شرایطی در جبه، [[حق]] بداند و در هرجا با [[باطل]] [[مبارزه]] کند و در یک [[کلام]] [[انتظار]] پخته، مسئولانه، مثبت و سازنده داشته باشد<ref>ر.ک. طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟</ref>.  
==نتیجه گیری==
==نتیجه گیری==
*بنابراین، [[انتظار منفی]] که برداشت سطحی و عافیت طلبانه از [[مهدویت]]<ref>ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟</ref> و به معنای دست روی دست گذاشتن و [[منتظر ظهور]] [[مصلح]] ماندن است؛ اسارت‌آفرین، ظلم‌پذیر، فلج‌کننده، بی‌تحرک، سلطه‌بخش، مخرب و مروج بی‌بند و باری و نوعی "[[اباحی‌گری]]" است<ref>ر.ک. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۰.</ref> که با [[موازین]] و آموزه‌های [[دین اسلام]] و [[روح]] [[انتظار]] [[انقلاب]] [[مهدی]] {{ع}} [[سازگاری]] ندارد و نتیجۀ آن تعطیلی [[حدود الهی]] است<ref>ر.ک. مرتضی، مطهری، قیام و انقلاب مهدی{{ع}} از دیگاه فلسفه تاریخ، چ ۵، ص۶۱‌- ۶۷‌؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی،ص؟؟؟.</ref>.
*بنابراین، [[انتظار منفی]] که برداشت سطحی و عافیت طلبانه از [[مهدویت]]<ref>ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟</ref> و به معنای دست روی دست گذاشتن و [[منتظر ظهور]] [[مصلح]] ماندن است؛ اسارت‌آفرین، ظلم‌پذیر، فلج‌کننده، بی‌تحرک، سلطه‌بخش، مخرب و مروج بی‌بند و باری و نوعی "[[اباحی‌گری]]" است<ref>ر.ک. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۰.</ref> که با [[موازین]] و آموزه‌های [[دین اسلام]] و [[روح]] [[انتظار]] [[انقلاب مهدی]] {{ع}} [[سازگاری]] ندارد و نتیجۀ آن تعطیلی [[حدود الهی]] است<ref>ر.ک. مرتضی، مطهری، قیام و انقلاب مهدی{{ع}} از دیگاه فلسفه تاریخ، چ ۵، ص۶۱‌- ۶۷‌؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی،ص؟؟؟.</ref>.


==پانویس==
==پانویس==
{{یادآوری پانویس}}
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۲۷

نویسنده: آقای ظرافتی

پاسخ تفصیلی

معنای انتظار منفی

علت برداشت منفی از انتظار

آثار و نتایج انتظار منفی

نتیجه گیری

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت، ص؟؟؟
  2. ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۷، ۳۶۶.
  3. ر.ک. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی(ع)، ص ۶۳ – ۶۲.
  4. ر.ک. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۵۷:بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۱۲/۱/۱۳۶۷.
  5. ر.ک: حیدری نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص۲۱ ـ۲۲.
  6. «کُلُّ رَایَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ فَصَاحِبُهَا طَاغُوتٌ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ علی کورانی عاملی، معجم احادیث الامام المهدی(ع)، ج۳، ص۴۳۱.
  7. ر.ک: صمدی، قنبرعلی، آموزه انتظار و زمینه‌سازی ظهور، ص ۱۲۰-۱۲۱.
  8. ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت،ص؟؟؟.
  9. ر.ک. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۰.
  10. ر.ک. مرتضی، مطهری، قیام و انقلاب مهدی(ع) از دیگاه فلسفه تاریخ، چ ۵، ص۶۱‌- ۶۷‌؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟.
  11. ر.ک. لک‌زایی، شریف، آزادی انتظار و آموزه مهدویت،ص؟؟؟.
  12. ر.ک. طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟
  13. ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟
  14. ر.ک. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۰.
  15. ر.ک. مرتضی، مطهری، قیام و انقلاب مهدی(ع) از دیگاه فلسفه تاریخ، چ ۵، ص۶۱‌- ۶۷‌؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی،ص؟؟؟.