قبیله در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
جز (جایگزینی متن - 'زمینه‌ساز' به 'زمینه‌ساز') |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
طبق [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ}}<ref> «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>، [[قبیله]] از نشانه‌های [[شناسایی]] افراد [[انسانی]] به شمار آمده و [[پیامبر]]{{صل}} از آغاز [[تشکیل حکومت]]، با بسیاری از [[قبایل]] که هر کدام دارای تشکیلات [[سیاسی]] مستقلی بودند، [[ارتباط]] [[سیاسی]] برقرار نمود<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ الاموال، ص۱۲۵ و ۲۰۲؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۱۱-۱۱۰.</ref>. | طبق [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ}}<ref> «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>، [[قبیله]] از نشانه‌های [[شناسایی]] افراد [[انسانی]] به شمار آمده و [[پیامبر]]{{صل}} از آغاز [[تشکیل حکومت]]، با بسیاری از [[قبایل]] که هر کدام دارای تشکیلات [[سیاسی]] مستقلی بودند، [[ارتباط]] [[سیاسی]] برقرار نمود<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ الاموال، ص۱۲۵ و ۲۰۲؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۱۱-۱۱۰.</ref>. | ||
از آنجا که [[نظام]] [[حکومتی]] در [[حجاز]] و بخش‌های دیگر شبه جزیرۀ [[عربستان]] با [[سیستم]] قبیله‌ای اداره می‌شد، همواره میان این [[قبایل]]، [[عداوت]] و دشمنی‌های دیرین وجود داشت؛ از این‌رو، [[پیامبر]]{{صل}} با انعقاد [[پیمان]] "[[اخوت اسلامی]]" میان [[قبایل]] - با [[حفظ]] [[آداب و رسوم]] قبیله‌ای - [[سعی]] در نزدیک کردن آنها به هم نمود و [[قبایل]]، با وجود [[حفظ]] [[سیستم]] قبیله‌ای خود، جزو [[امت واحده]] بوده و همین امر، | از آنجا که [[نظام]] [[حکومتی]] در [[حجاز]] و بخش‌های دیگر شبه جزیرۀ [[عربستان]] با [[سیستم]] قبیله‌ای اداره می‌شد، همواره میان این [[قبایل]]، [[عداوت]] و دشمنی‌های دیرین وجود داشت؛ از این‌رو، [[پیامبر]]{{صل}} با انعقاد [[پیمان]] "[[اخوت اسلامی]]" میان [[قبایل]] - با [[حفظ]] [[آداب و رسوم]] قبیله‌ای - [[سعی]] در نزدیک کردن آنها به هم نمود و [[قبایل]]، با وجود [[حفظ]] [[سیستم]] قبیله‌ای خود، جزو [[امت واحده]] بوده و همین امر، زمینه‌ساز شکل‌گیری [[حکومت]] [[مقتدر]] [[اسلامی]] گردید<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ السیرة النبویة، ابن کثیر، ج۲، ص۳۲۳-۳۲۰؛ سیره حلبی، ج۲، ص۹۶؛ إعلام الوری، ص۴۵؛ مکاتیب الرسول، ج۱، ص۲۴۳؛ ر.ک: امت واحده.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۹.</ref>. | ||
==عشیره در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم== | ==عشیره در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم== | ||
نسخهٔ ۱۶ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۴۳
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل قبیله (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
قبیله، واحد کوچک سیاسی و متشکل از گروهی از خانواده‌های خویشاوند است که به دلیل رابطه نسبی و سببی و انگیزۀ زندگی مشترک در یک سرزمین، تحت ریاست شیخ قبیله، طبق سلسله رسومات، سنت‌ها و مقررات عرفی مشترک اداره می‌شود. در قبیله، به عنوان یک جامعه سیاسی، عناصر کشور و محتوای دولت وجود دارد؛ مانند زمین، تشکل عمومی، قدرت سیاسی و حکومت. تابعیت نیز در قبیله به صورت خویشاوندی و هم‌خونی بوده است[۱].
طبق آیه ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ﴾[۲]، قبیله از نشانه‌های شناسایی افراد انسانی به شمار آمده و پیامبر(ص) از آغاز تشکیل حکومت، با بسیاری از قبایل که هر کدام دارای تشکیلات سیاسی مستقلی بودند، ارتباط سیاسی برقرار نمود[۳].
از آنجا که نظام حکومتی در حجاز و بخش‌های دیگر شبه جزیرۀ عربستان با سیستم قبیله‌ای اداره می‌شد، همواره میان این قبایل، عداوت و دشمنی‌های دیرین وجود داشت؛ از این‌رو، پیامبر(ص) با انعقاد پیمان "اخوت اسلامی" میان قبایل - با حفظ آداب و رسوم قبیله‌ای - سعی در نزدیک کردن آنها به هم نمود و قبایل، با وجود حفظ سیستم قبیله‌ای خود، جزو امت واحده بوده و همین امر، زمینه‌ساز شکل‌گیری حکومت مقتدر اسلامی گردید[۴][۵].
عشیره در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم
گروه نزدیکان مرد[۶] و خاندان[۷]. اصل آن "عشر" عدد "ده" و همچنین به معنای تداخل و مخالطه[۸]، مصاحبت با اختلاط[۹].
﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾[۱۰].
آیه شریفه به مرحله دعوت آشکار حضرت رسول(ص) اشاره دارد که به امر خداوند از خاندان و نزدیکان آن حضرت آغاز شد. گفته شده است که عشیره پیامبر(ص) بنی‌هاشم و بنی‌المطلب بوده‌اند [۱۱].
عشیره از اصطلاحاتی است که برای اشاره به گروه‌های انسانی و جمعیت‌ها در قرآن وارد شده است.[۱۲]
قبیله در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم
از تقسیمات گروه‌های انسانی در زبان عربی.
﴿وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا﴾[۱۳].
مجموعه‌ای از اصطلاحات مربوط به گروه‌های انسانی از جمله ناس، امت، شعب، عشیره، طائفه، فصیله، رهط و... در قرآن کریم وارد شده‌اند. چگونگی طبقه‌بندی گروه‌های انسانی، نقش اساسی در شناخت وضعیت توزیع قدرت و فرهنگ سیاسی یک سرزمین دارد[۱۴].[۱۵]
منابع
فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی
نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم
پانویس
- ↑ المنمق فی اخبار قریش، ص۳۸۶ و ۳۶۸؛ احکام ولایی و کافی، ج۱، ص۵۸، حدیث ۱۹؛ المحبر، ص۱۳۷-۱۳۲.
- ↑ «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.
- ↑ سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ الاموال، ص۱۲۵ و ۲۰۲؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۱۱-۱۱۰.
- ↑ سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ السیرة النبویة، ابن کثیر، ج۲، ص۳۲۳-۳۲۰؛ سیره حلبی، ج۲، ص۹۶؛ إعلام الوری، ص۴۵؛ مکاتیب الرسول، ج۱، ص۲۴۳؛ ر.ک: امت واحده.
- ↑ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۴۹.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۶۷.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۱۲۴.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۳۷.
- ↑ «و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.
- ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۹، ص۲۳۴-۲۳۵.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۱۶.
- ↑ « شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز شناسید» سوره حجرات، آیه ۱۳.
- ↑ حسین بشیریه، جامعه‌شناسی سیاسی، ص۱۸.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۵۱.