مذاهب اربعه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۱۳

مذاهب اربعه اهل سنت که یکی از "ثقلین" را کنار گذاشتند و از منبع زلال علوم معارف اهل بیت محروم گشتند، در پی سلطۀ امویان و عباسیان و میدان یافتن آنان که با عترت میانۀ خوبی نداشتند، از روایات و سخنان و آراء دیگران بهره گرفتند و در برداشت‌های دینی با عمل به قیاس و رأی، مکتب‌های فقهی و فکری جدیدی یافتند. مذاهب بسیاری پدید آمد و در هر شهری کسانی داعیۀ دین‌شناسی و فهم حدیث و بیان فقه و طرح عقاید داشتند و هرکدام نیز پیروانی می‌یافتند که اغلب آنها یا از بین رفتند، یا طرفداران اندکی داشتند. تنها چهار مذهب از مذاهب اهل سنت باقی ماند، به نام‌های: حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی.

مقدمه

پیشوایان این چهار مذهب تسنّن عبارت بودند از: ۱. ابو حنیفه، نعمان بن ثابت (۸۰- ۱۵۰ق) ۲. محمّد بن ادریس شافعی (۱۵۰--> ۱۹۸ق) ۳. مالک بن انس(۹۳- ۱۷۹ق) ۴. احمد بن محمّد بن حنبل (۱۶۴- ۲۴۱ق)^[۱] همچنان‌که از تاریخ ولادت و وفات آنان برمی‌آید، اغلب در قرن دوم هجری زیسته و نشو و نما یافته و علم و حدیث آموخته‌اند. پیشوای مذهب حنفی و مالکی از محضر امام صادق (ع) بهره‌های فراوان گرفته‌اند. دستگاه‌های حکومت و خلافت، نقش اساسی در شکل‌گیری، رواج و شهرت این مذاهب داشتند و به این مذاهب در مقابل مکتب اهل بیت و مذهب جعفری و شیعیان، بال‌وپر و قدرت و امکانات می‌دادند و رسمیت می‌بخشیدند و مشروعیت خود را در سایۀ این مذاهب و حمایت‌های علمای وابسته به خلافت تأمین می‌کردند. پیروان این مذاهب و دستگاه خلافت، رفته‌رفته بیش از خود ائمه مذاهب چهارگانه، برای آنان و آراءشان ارج نهادند و ایشان را مطلق ساختند و چنان شد که هیچ مذهبی جز آن چهار مذهب، نه رسمیت داشته باشد، نه اجازۀ نشر و تبلیغ. امامان معصوم که پروردۀ خانۀ وحی و داناترین افراد به قرآن و دین و برخوردار از عصمت و علم لدنی و وارث علوم پیامبر بودند، در انزوا قرار گرفتند و دیگران که بعضی نزد ائمه شیعه شاگردی کرده بودند، به عنوان امام مطرح شدند، تا آنجا که اگر کسانی از اهل علم و روایت و درایت، خطایی هم در اندیشه و فتوای پیشوایان مذاهب اربعه می‌دیدند، جرأت مخالفت نداشتند. ازاین‌رو نوعی جمود فکری و تعصّب و تقلید بر آنان حاکم شد. کشمکش‌هایی نیز بین خود مذاهب اربعه پیش‌آمد که ناشی از تعصّبات مذهبی پیروان آنها بود^[۲]. دریغ، که از فروغ هدایت و امامت اهل بیت محروم ماندند و به دیگران روی آوردند. امام صادق (ع) فرمود: «نحن شجرة العلم، و نحن أهل بیت النّبیّ، و فی دارنا مهبط جبرائیل، و نحن خزّان علم اللّه و نحن معادن وحی اللّه، من تبعنا نجی و من تخلّف عنّا هلک»^[۳].^[۴]

منابع

محدثی، جواد، فرهنگ غدیر

پانویس

↑ الامام الصادق والمذاهب الأربعة، ج ۱ ص ۱۶۰.
↑ ر.ک: «الامام الصادق و المذاهب الأربعه»، اسد حیدر، ج ۱ تا ۴.
↑ «ما درخت دانش و خاندان پیامبریم، فرود آمدن جبرئیل در خانۀ ما بود، ما گنجینه‌داران علم خدا و سرچشمه‌های وحی الهی هستیم، هرکس از ما پیروی کند نجات می‌یابد و هرکس از ما تخلّف کند، هلاک می‌شود» اهل البیت فی الکتاب والسنّه، ص ۱۷۸ به نقل از امالی صدوق
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۳۵.

[1] الامام الصادق والمذاهب الأربعة، ج ۱ ص ۱۶۰.

[2] ر.ک: «الامام الصادق و المذاهب الأربعه»، اسد حیدر، ج ۱ تا ۴.

[3] «ما درخت دانش و خاندان پیامبریم، فرود آمدن جبرئیل در خانۀ ما بود، ما گنجینه‌داران علم خدا و سرچشمه‌های وحی الهی هستیم، هرکس از ما پیروی کند نجات می‌یابد و هرکس از ما تخلّف کند، هلاک می‌شود» اهل البیت فی الکتاب والسنّه، ص ۱۷۸ به نقل از امالی صدوق

[4] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۳۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
-| موضوع مرتبط =
+| موضوع مرتبط = اهل سنت
 | عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط = [[مذاهب اربعه در حدیث]] - [[مذاهب اربعه در کلام اسلامی]]
+| مداخل مرتبط =
-| پرسش مرتبط  = مذاهب اربعه (پرسش)
+| پرسش مرتبط  =
 }}
-'''مذاهب اربعه''' [[اهل سنت]] که یکی از "[[ثقلین]]" را کنار گذاشتند و از منبع زلال [[علوم]] [[معارف]] [[اهل بیت]] [[محروم]] گشتند، در پی سلطۀ [[امویان]] و [[عباسیان]] و میدان یافتن آنان که با [[عترت]] میانۀ خوبی نداشتند، از [[روایات]] و سخنان و آراء دیگران بهره گرفتند و در برداشت‌های [[دینی]] با عمل به [[قیاس]] و [[رأی]]، مکتب‌های [[فقهی]] و [[فکری]] جدیدی یافتند. [[مذاهب]] بسیاری پدید آمد و در هر شهری کسانی داعیۀ [[دین‌شناسی]] و [[فهم]] [[حدیث]] و بیان [[فقه]] و طرح [[عقاید]] داشتند و هرکدام نیز پیروانی می‌یافتند که اغلب آنها یا از بین رفتند، یا طرفداران اندکی داشتند. تنها چهار [[مذهب]] از [[مذاهب]] [[اهل سنت]] باقی ماند، به نام‌های: [[حنفی]]، [[شافعی]]، [[مالکی]] و [[حنبلی]]<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۳۵.</ref>.
+'''مذاهب اربعه''' [[اهل سنت]] که یکی از "[[ثقلین]]" را کنار گذاشتند و از منبع زلال [[علوم]] معارف [[اهل بیت]] [[محروم]] گشتند، در پی سلطۀ [[امویان]] و [[عباسیان]] و میدان یافتن آنان که با [[عترت]] میانۀ خوبی نداشتند، از [[روایات]] و سخنان و آراء دیگران بهره گرفتند و در برداشت‌های [[دینی]] با عمل به قیاس و رأی، مکتب‌های [[فقهی]] و [[فکری]] جدیدی یافتند. [[مذاهب]] بسیاری پدید آمد و در هر شهری کسانی داعیۀ [[دین‌شناسی]] و فهم [[حدیث]] و بیان [[فقه]] و طرح [[عقاید]] داشتند و هرکدام نیز پیروانی می‌یافتند که اغلب آنها یا از بین رفتند، یا طرفداران اندکی داشتند. تنها چهار [[مذهب]] از [[مذاهب]] [[اهل سنت]] باقی ماند، به نام‌های: [[حنفی]]، [[شافعی]]، [[مالکی]] و [[حنبلی]].
 == مقدمه ==
-* [[پیشوایان]] این چهار [[مذهب]] تسنّن عبارت بودند از: ۱. [[ابو حنیفه]]، نعمان بن ثابت (۸۰- ۱۵۰ق) ۲. [[محمّد]] بن [[ادریس]] [[شافعی]] (۱۵۰--> ۱۹۸ق) ۳. [[مالک بن انس]](۹۳- ۱۷۹ق) ۴. [[احمد]] بن [[محمّد]] بن حنبل (۱۶۴- ۲۴۱ق)<ref> الامام الصادق والمذاهب الأربعة، ج ۱ ص ۱۶۰</ref> همچنان‌که از [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] آنان برمی‌آید، اغلب در [[قرن دوم]] [[هجری]] زیسته و نشو و نما یافته و [[علم]] و [[حدیث]] آموخته‌اند. پیشوای [[مذهب]] [[حنفی]] و [[مالکی]] از محضر [[امام صادق]] {{ع}} بهره‌های فراوان گرفته‌اند. دستگاه‌های [[حکومت]] و [[خلافت]]، نقش اساسی در شکل‌گیری، رواج و [[شهرت]] این [[مذاهب]] داشتند و به این [[مذاهب]] در مقابل [[مکتب]] [[اهل بیت]] و [[مذهب جعفری]] و [[شیعیان]]، بال‌وپر و [[قدرت]] و امکانات می‌دادند و رسمیت می‌بخشیدند و [[مشروعیت]] خود را در سایۀ این [[مذاهب]] و حمایت‌های علمای وابسته به [[خلافت]] تأمین می‌کردند. [[پیروان]] این [[مذاهب]] و دستگاه [[خلافت]]، رفته‌رفته بیش از خود [[ائمه]] [[مذاهب چهارگانه]]، برای آنان و آراءشان ارج نهادند و ایشان را مطلق ساختند و چنان شد که هیچ مذهبی جز آن چهار [[مذهب]]، نه رسمیت داشته باشد، نه اجازۀ نشر و [[تبلیغ]]. [[امامان]] [[معصوم]] که پروردۀ خانۀ [[وحی]] و [[داناترین]] افراد به [[قرآن]] و [[دین]] و برخوردار از [[عصمت]] و [[علم لدنی]] و [[وارث]] [[علوم]] [[پیامبر]] بودند، در [[انزوا]] قرار گرفتند و دیگران که بعضی نزد [[ائمه]] [[شیعه]] شاگردی کرده بودند، به عنوان [[امام]] مطرح شدند، تا آنجا که اگر کسانی از [[اهل]] [[علم]] و [[روایت]] و [[درایت]]، خطایی هم در [[اندیشه]] و فتوای [[پیشوایان]] مذاهب اربعه می‌دیدند، جرأت [[مخالفت]] نداشتند. ازاین‌رو نوعی [[جمود]] [[فکری]] و [[تعصّب]] و [[تقلید]] بر آنان [[حاکم]] شد. کشمکش‌هایی نیز بین خود مذاهب اربعه پیش‌آمد که ناشی از تعصّبات مذهبی [[پیروان]] آنها بود.<ref> ر. ک: «الامام الصادق و المذاهب الأربعه»، اسد حیدر، ج ۱ تا ۴</ref> دریغ، که از فروغ [[هدایت]] و [[امامت اهل بیت]] [[محروم]] ماندند و به دیگران روی آوردند. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: {{عربی|نحن شجرة العلم، و نحن أهل بیت النّبیّ، و فی دارنا مهبط جبرائیل، و نحن خزّان علم اللّه و نحن معادن وحی اللّه، من تبعنا نجی و من تخلّف عنّا هلک}}<ref>«ما درخت دانش و خاندان پیامبریم، فرود آمدن جبرئیل در خانۀ ما بود، ما گنجینه‌داران علم خدا و سرچشمه‌های وحی الهی هستیم، هرکس از ما پیروی کند نجات می‌یابد و هرکس از ما تخلّف کند، هلاک می‌شود» اهل البیت فی الکتاب والسنّه، ص ۱۷۸ به نقل از امالی صدوق</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۳۵.</ref>
+[[پیشوایان]] این چهار [[مذهب]] تسنّن عبارت بودند از: ۱. [[ابو حنیفه]]، نعمان بن ثابت (۸۰- ۱۵۰ق) ۲. [[محمّد]] بن [[ادریس]] [[شافعی]] (۱۵۰--> ۱۹۸ق) ۳. [[مالک بن انس]](۹۳- ۱۷۹ق) ۴. [[احمد]] بن [[محمّد]] بن حنبل (۱۶۴- ۲۴۱ق)<ref> الامام الصادق والمذاهب الأربعة، ج ۱ ص ۱۶۰.</ref> همچنان‌که از [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] آنان برمی‌آید، اغلب در قرن دوم هجری زیسته و نشو و نما یافته و [[علم]] و [[حدیث]] آموخته‌اند. پیشوای [[مذهب]] [[حنفی]] و [[مالکی]] از محضر [[امام صادق]] {{ع}} بهره‌های فراوان گرفته‌اند. دستگاه‌های [[حکومت]] و [[خلافت]]، نقش اساسی در شکل‌گیری، رواج و [[شهرت]] این [[مذاهب]] داشتند و به این [[مذاهب]] در مقابل [[مکتب]] [[اهل بیت]] و [[مذهب جعفری]] و [[شیعیان]]، بال‌وپر و [[قدرت]] و امکانات می‌دادند و رسمیت می‌بخشیدند و [[مشروعیت]] خود را در سایۀ این [[مذاهب]] و حمایت‌های علمای وابسته به [[خلافت]] تأمین می‌کردند. [[پیروان]] این [[مذاهب]] و دستگاه [[خلافت]]، رفته‌رفته بیش از خود [[ائمه]] [[مذاهب چهارگانه]]، برای آنان و آراءشان ارج نهادند و ایشان را مطلق ساختند و چنان شد که هیچ مذهبی جز آن چهار [[مذهب]]، نه رسمیت داشته باشد، نه اجازۀ نشر و [[تبلیغ]]. [[امامان]] [[معصوم]] که پروردۀ خانۀ [[وحی]] و داناترین افراد به [[قرآن]] و [[دین]] و برخوردار از [[عصمت]] و [[علم لدنی]] و [[وارث]] [[علوم]] [[پیامبر]] بودند، در [[انزوا]] قرار گرفتند و دیگران که بعضی نزد [[ائمه]] [[شیعه]] شاگردی کرده بودند، به عنوان [[امام]] مطرح شدند، تا آنجا که اگر کسانی از [[اهل]] [[علم]] و [[روایت]] و درایت، خطایی هم در [[اندیشه]] و فتوای [[پیشوایان]] مذاهب اربعه می‌دیدند، جرأت [[مخالفت]] نداشتند. ازاین‌رو نوعی [[جمود]] [[فکری]] و [[تعصّب]] و [[تقلید]] بر آنان [[حاکم]] شد. کشمکش‌هایی نیز بین خود مذاهب اربعه پیش‌آمد که ناشی از تعصّبات مذهبی [[پیروان]] آنها بود<ref>ر.ک: «الامام الصادق و المذاهب الأربعه»، اسد حیدر، ج ۱ تا ۴.</ref>. دریغ، که از فروغ [[هدایت]] و [[امامت اهل بیت]] [[محروم]] ماندند و به دیگران روی آوردند. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|نحن شجرة العلم، و نحن أهل بیت النّبیّ، و فی دارنا مهبط جبرائیل، و نحن خزّان علم اللّه و نحن معادن وحی اللّه، من تبعنا نجی و من تخلّف عنّا هلک}}<ref>«ما درخت دانش و خاندان پیامبریم، فرود آمدن جبرئیل در خانۀ ما بود، ما گنجینه‌داران علم خدا و سرچشمه‌های وحی الهی هستیم، هرکس از ما پیروی کند نجات می‌یابد و هرکس از ما تخلّف کند، هلاک می‌شود» اهل البیت فی الکتاب والسنّه، ص ۱۷۸ به نقل از امالی صدوق</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۳۵.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
+# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۱۹: / خط ۱۹: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:مذاهب اربعه]]
+[[رده:مذاهب اسلامی]]
-[[رده:مذاهب اربعه]]
 [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]