علم غیب مطلق: تفاوت میان نسخه‌ها
(تغییرمسیر به غیب مطلق) برچسب: تغییر مسیر جدید |
(←مقدمه) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
# | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = غیب | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = علم غیب (پرسش) | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
به [[حقیقت]] و واقعیت ناشناخته‌ای «غيب مطلق» گفته می‌شود که اطلاع از آن جز از راه دریافت علم از خدای متعال برای هیچ کس، در هیچ [[زمان]] و شرایطی امکان‌پذیر نیست<ref>ر.ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۳ (کتاب)|ادب فنای مقربان ج۳]]، ص ۴۱۴، [[احمد مطهری|مطهری، احمد]]، [[غلام رضا کاردان|کاردان، غلام رضا]]، [[علم پیامبر و امام در قرآن (کتاب)|علم پیامبر و امام در قرآن]]، ص ۱۰؛ [[محمد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی]]، [[شهاب‌الدین اشراقی|اشراقی]]، [[پاسداران وحی (کتاب)|پاسداران وحی]]، ص ۱۶۷؛ [[احمد مروی|مروی]]، [[سید حسن مصطفوی|مصطفوی]]، [[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم]]، فصلنامه قبسات، ص ۱۳ و ۱۵؛ [[عباس الهی|الهی، عباس]]، [[تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود (مقاله)|تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود]]، ماهنامه معرفت، شماره ۲۱۶، ص ٢۶.</ref>. این غیب مطلق نیز بر دو گونه است: | |||
'''نخست''': [[غیبی]] است که تنها برای برخی از [[برگزیدگان]] خود آشکار می‌‌کند: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ}}<ref>«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد» سورۀ جن، آیات ۲۷-۲۸.</ref>؛ مانند: ذات خدا یا برخی از نشانه‌های او؛ همچون: [[وحی]]، [[فرشتگان]]، [[بهشت]] و [[جهنم]] و [[رستاخیز]] که همه آنها از حواس ما غایب‌اند<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ج ۱، ص ۱۵۷.</ref>. | |||
'''دوم''': غیبی است که نزد خود نگاه داشته و مختص ذات اوست. به این غیب مطلق دوم، «غیب مستأثر» یا «[[علم مستأثر]]» می‌‌گویند: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ}}<ref>«بی‌گمان، تنها خداوند است که دانش رستخیز نزد اوست و او باران را فرو می‌فرستد و از آنچه در زهدان‌هاست آگاه است و هیچ کس نمی‌داند فردا چه به دست خواهد آورد و هیچ کس نمی‌داند در کدام سرزمین خواهد مرد؛ بی‌گمان خداوند دانایی آگاه است» سوره لقمان، آیه ٣٤.</ref>. لذا [[آگاهی]] از این نوع از [[غیب]]، «علم به غیب مطلق» نامیده می‌شود که در اصل مختص [[خدای تبارک و تعالی]] است، اما مانعی [[عقلی]] یا [[نقلی]] از دادن جزئیاتی از آن به برخی [[برگزیدگان الهی]] وجود ندارد؛ البته به مخلوق تعلیم‌یافته از این [[علم]]، در تعبیر [[قرآن]] و [[روایات]]، صفت «[[عالم به غیب]]» داده نمی‌شود؛ بلکه لفظ «اطلاع بر مغیبات» یا «اِخبار از غیب» به‌کار رفته است. | |||
== مصادیق غیب مطلق == | |||
از بزرگترین مصادیق غیب مطلق، ذات [[خداوند متعال]] است<ref>[[سید نسیم عباس نقوی|نقوی، سید نسیم عباس]]، [[علم پیامبر و ائمه به غیب (پایان‌نامه)|علم پیامبر و ائمه به غیب]]، ص۹.</ref> که نه با [[علم حصولی]] قابل [[درک]] است و نه با [[علم حضوری]]<ref>[[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۱۴.</ref>، نه با حواس: {{متن قرآن|لاَّ تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ}}<ref>چشم‌ها او را در نمی‌یابند؛ سوره انعام، آیه ۱۰۳.</ref> و نه با [[قلب]] و [[فکر]]: {{متن حدیث|يَا مَنْ لَا تَحْوِيهِ الْفِكَرُ}}<ref>مهج الدعوات، ص۱۵۴.</ref>، {{متن حدیث|يَا مَنْ لَا تُحِيطُ بِهِ الْفِكَرُ}}<ref>بحارالأنوار، ج۸۳، ص۳۳۵.</ref>، {{متن حدیث|لَا يُدْرِكُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَلَا يَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱.</ref>. برای هیچ بشری امکان اینکه احاطه به ذات [[پروردگار]] پیدا کند نیست؛ لذا او را "[[غیب]] الغیوب" می‌نامند<ref>[http://www.mortezamotahari.com/fa/BookView.html?BookId=440&BookArticleID=131640 مرتضی مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج۲۶ ص۱۷۳]؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات]]، ج ۱، ص۵۴۲.</ref> شاید به همین دلیل بود که [[پیامبر خاتم]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|مَا عَرَفْنَاكَ حَقَّ مَعْرِفَتِك}}<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۸۳، ص۳۳۵.</ref> و [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أنتَ الّذي قَصُرَتِ الاَوهامُ عَنْ ذاتيّتِك، وَ عَجَزَتِ الأوهامُ عَنْ كيفيّتكَ، وَ لَم تُدرِكُ الأبصَارُ مَوضِعَ أيْنَيّتِكَ}}<ref>واژه‌ها در توصیف تو ناتوانند و به هنگام ترسیم ارزش‌هایت، از ناتوانی به گمراهی می‌روند و تار و پود الفاظ در زیر بار ستایش تو از هم می‌گسلد؛ صحيفه سجادیه، دعاى عرفه امام سجاد{{ع}}</ref> البته باید دانست [[خداوند]] برای خودش مشهود است<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۳ (کتاب)|ادب فنای مقربان ج۳]]، ص۴۱۴.</ref>؛ زیرا غیب مطلق به معنای آنکه برای خودش هم روشن نباشد وجود ندارد و آن معدوم محض است<ref>[[عباس الهی|الهی، عباس]]، [[تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود (مقاله)|تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود]]، [[معرفت (نشریه)|ماهنامه معرفت]]، شماره ۲۱۶، ص٢۶.</ref> چون خودش عین عدم است، یعنی خودی ندارد تا چیزی برای او معلوم باشد<ref>[[سید نسیم عباس نقوی|نقوی، سید نسیم عباس]]، [[علم پیامبر و ائمه به غیب (پایان‌نامه)|علم پیامبر و ائمه به غیب]]، ص۹.</ref>. | |||
از مصادیق دیگر غیب مطلق، می‌توان از [[قیامت]] نام برد که بر پایۀ [[روایات]] [[علم]] به [[روز قیامت]] از [[علوم غیبی]] مطلق است که کسی جز خداوند از آن [[آگاهی]] ندارد<ref>[[علی خیاط]]، [[محمد امین انسان]]، [[امامت در استنادهای قرآنی امام رضا (مقاله)|امامت در استنادهای قرآنی امام رضا]]، [[دوفصلنامه کتاب و سنت (نشریه)|دوفصلنامه کتاب و سنت]]، شماره ۱، زمستان ۱۳۹۲، ص۶۶.</ref> و نیز عالم [[فرشتگان]] و به طور کلی عالم ماوراءالطبیعه<ref> [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص۱۰.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[علم غیب معصوم]] | |||
* [[علم غیب (پرسش)]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسش وابسته}} | |||
# [[اقسام و انواع غیب کدام‌اند؟ (پرسش)]] | |||
# [[غیب مطلق چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)]] | |||
# [[آیا غیب مطلق برای خدا هم غیب است یا برای او قابل ادارک است؟ (پرسش)]] | |||
# [[چرا خداوند را غیب مطلق خوانده‌اند؟ (پرسش)]] | |||
# [[غیب اضافی یا نسبی چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)]] | |||
# [[به چه دلیل برای خداوند غیبی وجود ندارد؟ (پرسش)]] | |||
# [[اگر برای خدا غیبی وجود ندارد معنای عالم الغیب والشهادة چیست؟ (پرسش)]] | |||
# [[آیا غیب و شهادت مراتب و درجات دارند؟ (پرسش)]] | |||
# [[اقسام و انواع علم غیب کدام‌اند؟ (پرسش)]] | |||
# [[علم غیب ذاتی چیست؟ (پرسش)]] | |||
# [[علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)]] | |||
# [[علم غیب فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی به چه معناست؟ (پرسش)]] | |||
# [[علم غیب شأنى یا استعدادی یا ارادی و اختیاری به چه معناست؟ (پرسش)]] | |||
# [[فرق بین علم غیب فعلی و شأنى چیست؟ (پرسش)]] | |||
# [[آیا علم غیب معصوم متوقف بر اراده اوست یا بر صرف التفات و توجه؟ (پرسش)]] | |||
# [[آیا علم غیب مراتب و درجات دارد؟ (پرسش)]] | |||
# [[فرق علم غیب پیامبر با امام چیست؟ (پرسش)]] | |||
# [[فرق بین آگاهی معصوم از غیب و آگاهی غیر معصوم از آن چیست؟ (پرسش)]] | |||
# [[آیا علم غیب پیامبران و امامان از لحاظ مرتبه یکسان یا متفاوت است؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:Adab-3.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۳ (کتاب)|'''ادب فنای مقربان ج۳''']] | |||
# [[پرونده:113.jpg|22px]] [[محمد فاضل لنکرانی]] و [[شهاب‌الدین اشراقی]]، [[پاسداران وحی (کتاب)|'''پاسداران وحی''']] | |||
# [[پرونده:Mar.jpg|22px]] [[عباس الهی|الهی، عباس]]، [[تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود (مقاله)|'''تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود''']]، [[معرفت (نشریه)|ماهنامه معرفت]] | |||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید نسیم عباس نقوی|نقوی، سید نسیم عباس]]، [[علم پیامبر و ائمه به غیب (پایان‌نامه)|'''علم پیامبر و ائمه به غیب''']] | |||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|'''سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی''']] | |||
# [[پرونده:136891.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|'''شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات''']] | |||
# [[پرونده:000029.jpg|22px]] [[علی خیاط]]، [[محمد امین انسان]]، [[امامت در استنادهای قرآنی امام رضا (مقاله)|'''امامت در استنادهای قرآنی امام رضا''']]، [[دوفصلنامه کتاب و سنت (نشریه)|دوفصلنامه کتاب و سنت]] | |||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|'''بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین''']] | |||
# [[پرونده:lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی ج۱ (کتاب)|'''جلوه‌های لاهوتی ج۱''']] | |||
# [[پرونده:Qabasat.jpg|22px]] [[احمد مروی|مروی]]، [[سید حسن مصطفوی|مصطفوی]]، [[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|'''دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم''']] | |||
# [[پرونده:10029327.jpg|22px]] [[احمد مطهری|مطهری]]، [[غلام رضا کاردان|کاردان]]، [[علم پیامبر و امام در قرآن (کتاب)|'''علم پیامبر و امام در قرآن''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:علم غیب]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۹
مقدمه
به حقیقت و واقعیت ناشناخته‌ای «غيب مطلق» گفته می‌شود که اطلاع از آن جز از راه دریافت علم از خدای متعال برای هیچ کس، در هیچ زمان و شرایطی امکان‌پذیر نیست[۱]. این غیب مطلق نیز بر دو گونه است:
نخست: غیبی است که تنها برای برخی از برگزیدگان خود آشکار می‌‌کند: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾[۲]؛ مانند: ذات خدا یا برخی از نشانه‌های او؛ همچون: وحی، فرشتگان، بهشت و جهنم و رستاخیز که همه آنها از حواس ما غایب‌اند[۳].
دوم: غیبی است که نزد خود نگاه داشته و مختص ذات اوست. به این غیب مطلق دوم، «غیب مستأثر» یا «علم مستأثر» می‌‌گویند: ﴿إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ﴾[۴]. لذا آگاهی از این نوع از غیب، «علم به غیب مطلق» نامیده می‌شود که در اصل مختص خدای تبارک و تعالی است، اما مانعی عقلی یا نقلی از دادن جزئیاتی از آن به برخی برگزیدگان الهی وجود ندارد؛ البته به مخلوق تعلیم‌یافته از این علم، در تعبیر قرآن و روایات، صفت «عالم به غیب» داده نمی‌شود؛ بلکه لفظ «اطلاع بر مغیبات» یا «اِخبار از غیب» به‌کار رفته است.
مصادیق غیب مطلق
از بزرگترین مصادیق غیب مطلق، ذات خداوند متعال است[۵] که نه با علم حصولی قابل درک است و نه با علم حضوری[۶]، نه با حواس: ﴿لاَّ تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ﴾[۷] و نه با قلب و فکر: «يَا مَنْ لَا تَحْوِيهِ الْفِكَرُ»[۸]، «يَا مَنْ لَا تُحِيطُ بِهِ الْفِكَرُ»[۹]، «لَا يُدْرِكُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَلَا يَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ»[۱۰]. برای هیچ بشری امکان اینکه احاطه به ذات پروردگار پیدا کند نیست؛ لذا او را "غیب الغیوب" می‌نامند[۱۱] شاید به همین دلیل بود که پیامبر خاتم(ص) می‌فرماید: «مَا عَرَفْنَاكَ حَقَّ مَعْرِفَتِك»[۱۲] و امام سجاد(ع) می‌فرماید: «أنتَ الّذي قَصُرَتِ الاَوهامُ عَنْ ذاتيّتِك، وَ عَجَزَتِ الأوهامُ عَنْ كيفيّتكَ، وَ لَم تُدرِكُ الأبصَارُ مَوضِعَ أيْنَيّتِكَ»[۱۳] البته باید دانست خداوند برای خودش مشهود است[۱۴]؛ زیرا غیب مطلق به معنای آنکه برای خودش هم روشن نباشد وجود ندارد و آن معدوم محض است[۱۵] چون خودش عین عدم است، یعنی خودی ندارد تا چیزی برای او معلوم باشد[۱۶].
از مصادیق دیگر غیب مطلق، می‌توان از قیامت نام برد که بر پایۀ روایات علم به روز قیامت از علوم غیبی مطلق است که کسی جز خداوند از آن آگاهی ندارد[۱۷] و نیز عالم فرشتگان و به طور کلی عالم ماوراءالطبیعه[۱۸].
جستارهای وابسته
پرسش‌های وابسته
- اقسام و انواع غیب کدام‌اند؟ (پرسش)
- غیب مطلق چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)
- آیا غیب مطلق برای خدا هم غیب است یا برای او قابل ادارک است؟ (پرسش)
- چرا خداوند را غیب مطلق خوانده‌اند؟ (پرسش)
- غیب اضافی یا نسبی چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)
- به چه دلیل برای خداوند غیبی وجود ندارد؟ (پرسش)
- اگر برای خدا غیبی وجود ندارد معنای عالم الغیب والشهادة چیست؟ (پرسش)
- آیا غیب و شهادت مراتب و درجات دارند؟ (پرسش)
- اقسام و انواع علم غیب کدام‌اند؟ (پرسش)
- علم غیب ذاتی چیست؟ (پرسش)
- علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)
- علم غیب فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی به چه معناست؟ (پرسش)
- علم غیب شأنى یا استعدادی یا ارادی و اختیاری به چه معناست؟ (پرسش)
- فرق بین علم غیب فعلی و شأنى چیست؟ (پرسش)
- آیا علم غیب معصوم متوقف بر اراده اوست یا بر صرف التفات و توجه؟ (پرسش)
- آیا علم غیب مراتب و درجات دارد؟ (پرسش)
- فرق علم غیب پیامبر با امام چیست؟ (پرسش)
- فرق بین آگاهی معصوم از غیب و آگاهی غیر معصوم از آن چیست؟ (پرسش)
- آیا علم غیب پیامبران و امامان از لحاظ مرتبه یکسان یا متفاوت است؟ (پرسش)
منابع
جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان ج۳
محمد فاضل لنکرانی و شهاب‌الدین اشراقی، پاسداران وحی
الهی، عباس، تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود، ماهنامه معرفت
نقوی، سید نسیم عباس، علم پیامبر و ائمه به غیب
عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی
رضوانی، علی اصغر، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات
علی خیاط، محمد امین انسان، امامت در استنادهای قرآنی امام رضا، دوفصلنامه کتاب و سنت- عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین
تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی ج۱
مروی، مصطفوی، دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم
مطهری، کاردان، علم پیامبر و امام در قرآن
پانویس
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان ج۳، ص ۴۱۴، مطهری، احمد، کاردان، غلام رضا، علم پیامبر و امام در قرآن، ص ۱۰؛ فاضل لنکرانی، اشراقی، پاسداران وحی، ص ۱۶۷؛ مروی، مصطفوی، دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۱۳ و ۱۵؛ الهی، عباس، تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود، ماهنامه معرفت، شماره ۲۱۶، ص ٢۶.
- ↑ «او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد» سورۀ جن، آیات ۲۷-۲۸.
- ↑ ر.ک: تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ج ۱، ص ۱۵۷.
- ↑ «بی‌گمان، تنها خداوند است که دانش رستخیز نزد اوست و او باران را فرو می‌فرستد و از آنچه در زهدان‌هاست آگاه است و هیچ کس نمی‌داند فردا چه به دست خواهد آورد و هیچ کس نمی‌داند در کدام سرزمین خواهد مرد؛ بی‌گمان خداوند دانایی آگاه است» سوره لقمان، آیه ٣٤.
- ↑ نقوی، سید نسیم عباس، علم پیامبر و ائمه به غیب، ص۹.
- ↑ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۱۴.
- ↑ چشم‌ها او را در نمی‌یابند؛ سوره انعام، آیه ۱۰۳.
- ↑ مهج الدعوات، ص۱۵۴.
- ↑ بحارالأنوار، ج۸۳، ص۳۳۵.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱.
- ↑ مرتضی مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ج۲۶ ص۱۷۳؛ رضوانی، علی اصغر، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ج ۱، ص۵۴۲.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۸۳، ص۳۳۵.
- ↑ واژه‌ها در توصیف تو ناتوانند و به هنگام ترسیم ارزش‌هایت، از ناتوانی به گمراهی می‌روند و تار و پود الفاظ در زیر بار ستایش تو از هم می‌گسلد؛ صحيفه سجادیه، دعاى عرفه امام سجاد(ع)
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان ج۳، ص۴۱۴.
- ↑ الهی، عباس، تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی درباره غیب و شهود، ماهنامه معرفت، شماره ۲۱۶، ص٢۶.
- ↑ نقوی، سید نسیم عباس، علم پیامبر و ائمه به غیب، ص۹.
- ↑ علی خیاط، محمد امین انسان، امامت در استنادهای قرآنی امام رضا، دوفصلنامه کتاب و سنت، شماره ۱، زمستان ۱۳۹۲، ص۶۶.
- ↑ عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص۱۰.