حنین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۱۸

آشنایی اجمالی

«حُنَین» می‌‌تواند اسم تصغیر «الحنان» به معنای «رحمت» باشد کما این می‌‌تواند اسم تصغیر «الحنّ» – تیره‌ای از جن - باشد. برخی هم آن را اسم تصغیر «حنّ» - موضعی نزدیک مکه - دانستند که معمولاً با مکانی به نام «الولج» ذکر می‌‌گردد.^[۱]حنین دره‌ای از دره‌های مکه است در حدود ۳۰ کیلومتری شرق این شهر که امروزه از آن با نام «وادی الشرائع» یاد می‌‌شود.^[۲] بعضی هم آن را دره ای قبل از طائف^[۳] یا وادی‌ای در کنار ذی المجاز دانسته‌اند.^[۴] در وجه نامگذاری حنین بدین نام، به انتساب این مکان به حنین بن قانیة بن مهلائیل اشاره شده است.^[۵] فاصله حنین تا مکه سه شب راه است^[۶] که برخی این فاصله را بیش از ده میل گفته‌اند.^[۷] از این مکان در تاریخ بسیار یاد شده و غزوه‌ای بدان منسوب است که از مشهورترین غزوات رسول خدا(ص) بعد بدر است که در سال دهم هجری پس از فتح مکه (سال هشتم هجری) اتفاق افتاد.^[۸] اسم حنین امروزه جز برای افراد خاص نام شناخته شده‌ای برای مردم نیست.^[۹]

شناسایی جایگاه حنین

در این باره که حنین کجاست؟ نظر پژوهشگران و خبرگان تاریخی را می‌توان در پنج گروه زیر دسته‌بندی کرد:

محمد بن خاوند شاه بلخی قبایل هوازن را مخصوصاً ساکن در اطراف مکه و محلی که قبیله هوازن از بیم سپاه اسلام در آن فرود آمدند را محلی در دیار هوازن یعنی «اوطاس» و وادی حنین را در مسافرت سه روزه راه از مکه دانسته است.
شوقی ابوخلیل هم از آنجا که لشکر هوازن در مکانی به نام اوطاس واقع در قلمرو هوازن فرود آمد را علت نامگذاری نبرد به «نبرد اوطاس» می‌داند^[۱۰].
گروه سومی هستند که می‌گویند: قتاده گفته است حنین وادی‌ای است میان مکه و طائف اما «عروه» آن را وادی در«ذی المجاز» دانسته است^[۱۱].
گروهی بر این باورند که حنین اسم بیابانی میانه مکه و طائف است که جنگ معروف حنین در آنجا اتفاق افتاد^[۱۲]. به تعبیر دیگر حنین: وادی‌ای است میان مکه و طائف.
کسانی نیز هستند شبیه به نظرات قبلی چنین می‌گویند: حنین سرزمینی است در نزدیکی شهر طائف و چون این غزوه در آنجا واقع شد به نام غزوه حنین معروف شده و در قرآن از آن تعبیر به یوم حنین شده است. نام دیگر آن غزوه اوطاس غزوه هوازن است (اوطاس نام سرزمین در همان حدود و هوازن نام یکی از قبائلی است که در آن جنگ یا مسلمانان درگیر بودند).

از مجموع آنچه گذشت مشخص می‌شود که حنین در «خارج مکه» نرسیده به طائف و در جنوب غربی جعرافه واقع بوده است^[۱۳].

محل درگیری جنگ حنین

﴿وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾^[۱۴].

غزوه حنین چگونه اتفاق افتاد؟ از روایت‌های معتبر تاریخی و گزارش‌های موثق و متقن تاریخ‌نگاران چنین برمی‌آید که قبایل هوازن و ثقیف پس از فتح مکه در بیستم رمضان سال هشتم هجری و پایان یافتن بت‌پرستی در مکه، به شدت یکه خوردند و دریافتند که بعد از قریش آنها اهداف بعدی مسلمانان خواهند بود قبایل ثقیف که در شهر طایف ساکن بودند نیز از جمله هوازن بودند... .

هنگام بامداد از تنگناها و شکاف‌های وادی بیرون آمدند و به یکباره بر مسلمانان حمله بردند، مسلمانان ابتدا تاب این حمله را نیاوردند روی به گریز نهادند اما رسول خدا(ص) و تعدادی از صحابی باقی ماندند و عقبه نیروهای در حال عقب‌نشینی شان را محافظت کردند. نزدیک‌ترین صحابیان پیامبر اطراف ایشان جمع شده بودند و شکست را مخصوصاً بعد از بازگشت نیروهای عقب‌نشینی کرده، به پیروزی تبدیل کردند^[۱۵].^[۱۶]

جستارهای وابسته

جنگ حنین

منابع

پانویس

↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.
↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۱؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳؛ بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۲.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.
↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۱.
↑ واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۸۵-۹۲۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۱۴-۱۲۰.
↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص ۱۰۷.
↑ ر.ک: اطلس قرآن، ص۲۹۶.
↑ محمد خزائلی، اعلام قرآنی.
↑ ر.ک: تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۳۰؛ اعلام قرآن، ص۳۹.
↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۷۶.
↑ «و بی‌گمان خداوند در «بدر» شما را با آنکه ناتوان بودید یاری کرد پس، از خداوند پروا کنید، باشد که سپاس گزارید» سوره آل عمران، آیه ۱۲۳.
↑ روضة الصفا، ص۲۸۱ و ۲۸۲.
↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۷۵.

[1] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.

[2] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.

[3] بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۱؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.

[4] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.

[5] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳؛ بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۲.

[6] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.

[7] بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۱.

[8] واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۸۵-۹۲۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۱۴-۱۲۰.

[9] بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص ۱۰۷.

[10] ر.ک: اطلس قرآن، ص۲۹۶.

[11] محمد خزائلی، اعلام قرآنی.

[12] ر.ک: تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۳۰؛ اعلام قرآن، ص۳۹.

[13] فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۷۶.

[14] «و بی‌گمان خداوند در «بدر» شما را با آنکه ناتوان بودید یاری کرد پس، از خداوند پروا کنید، باشد که سپاس گزارید» سوره آل عمران، آیه ۱۲۳.

[15] روضة الصفا، ص۲۸۱ و ۲۸۲.

[16] فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۷۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش غیرنهایی}}
+{{مدخل مرتبط
-{{امامت}}
+| موضوع مرتبط = جنگ حنین
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| عنوان مدخل  =
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[جنگ حنین]] است. "'''جنگ حنین'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| مداخل مرتبط = [[حنین در قرآن]]
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| پرسش مرتبط  =
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[جنگ حنین در قرآن]] | [[جنگ حنین در حدیث]] | [[جنگ حنین در کلام اسلامی]]</div>
+}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام علی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+==آشنایی اجمالی==
-[[فتح مکه]] [[دل‌ها]] را لرزاند و [[هول و هراس]] را در جان‌های [[مشرکان]] افکند. دو [[قبیله]] مهم [[طائف]]: "هَوازِن" و "ثقیف"، پس از [[گفتگو]] و [[رایزنی]] با برخی قبیله‌های دیگر، به این نتیجه رسیدند که پیش از آن که [[سپاه اسلام]] به سوی آنان روی آورد، آنان [برای [[نبرد]]] به استقبال [[ارتش]] [[اسلام]] بروند. بدین سبب، سپاهی گران گرد آوردند و به [[فرماندهی]] [[جوانی]] سلحشور و بی‌پروا به نام مالک بن عوف نصری، به سوی [[سپاه اسلام]]، حرکت کردند. [[پیامبر]] {{صل}} با [[لشکر]] عظیم [[دوازده]] هزار نفری متشکل از ده هزار تن از [[مردم]] یثرب و دو هزار نفر از تازه‌مسلمانان [[قریش]]، به رویارویی با آنان شتافت. [[عظمت]] [[سپاه اسلام]]، برخی را به غروری کاذب، دچار ساخت و از این رو، گفتند: "ما هرگز از کمی تعداد، [[شکست]] نخواهیم خورد"<ref>الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۱۵۰.</ref>. مالک، [[دستور]] داد که سپاهش در انتهای دره‌ای که گذرگاهی به سوی منطقه "حنین" بود، در پشت سنگ‌ها و صخره‌ها و در شکاف کوه‌ها و نقاط مرتفع، [[پنهان]] شوند و چون [[سپاه اسلام]] بدان‌جا رسید، آن را تیرباران و سنگ‌باران کنند و [[سپاه اسلام]] را به هزیمت و [[شکست]] بکشانند.
+«حُنَین» می‌‌تواند اسم تصغیر «[[الحنان]]» به معنای «[[رحمت]]» باشد کما این می‌‌تواند اسم تصغیر «الحنّ» – تیره‌ای از [[جن]] - باشد. برخی هم آن را اسم تصغیر «حنّ» - موضعی نزدیک [[مکه]] - دانستند که معمولاً با مکانی به نام «الولج» ذکر می‌‌گردد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.</ref>حنین دره‌ای از دره‌های مکه است در حدود ۳۰ کیلومتری شرق این [[شهر]] که امروزه از آن با نام «[[وادی]] الشرائع» یاد می‌‌شود.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.</ref> بعضی هم آن را دره ای قبل از [[طائف]]<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۱؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.</ref> یا وادی‌ای در کنار [[ذی المجاز]] دانسته‌اند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.</ref> در وجه نامگذاری حنین بدین نام، به انتساب این مکان به [[حنین بن قانیة بن مهلائیل]] اشاره شده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳؛ بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۲.</ref> فاصله حنین تا مکه سه شب راه است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۳.</ref> که برخی این فاصله را بیش از ده میل گفته‌اند.<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۲، ص۴۷۱.</ref> از این مکان در [[تاریخ]] بسیار یاد شده و غزوه‌ای بدان منسوب است که از مشهورترین [[غزوات]] [[رسول خدا]]{{صل}} بعد [[بدر]] است که در [[سال دهم هجری]] پس از [[فتح مکه]] ([[سال هشتم هجری]]) اتفاق افتاد.<ref>واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۸۵-۹۲۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۱۴-۱۲۰.</ref> اسم حنین امروزه جز برای افراد خاص نام شناخته شده‌ای برای [[مردم]] نیست.<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص ۱۰۷.</ref>
-چنین شد و بسیاری از [[سپاه اسلام]]، پا به فرار نهادند تا آن‌جا که [[ابو سفیان]] از سَرِ [[استهزا]] گفت: "[[مسلمانان]] تا لب دریا خواهند دوید!"<ref>تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۷۴.</ref>. در این هنگامه دشوار، تعدادی اندک (حدود ده نفر) در کنار [[پیامبر خدا]] ماندند و [[دفاع]] از آن بزرگوار را به [[جان]] خریدند که [[علی]] {{ع}} از آنان بود و پروانه‌وار بر گِرد شمع وجود [[پیامبر خدا]] می‌گشت و کسانی را که قصد [[جان]] [[پیامبر خدا]] را کرده بودند، فراری می‌داد. [[پیامبر]] {{صل}} با ندایی بلند در اوج دشواری‌ها و شکست‌ها فریاد زد: ای [[یاران]] [[خدا]] و [[یاران]] پیامبرش! من [[بنده]] [[خدا]] و [[پیامبر]] او هستم.
-و آن گاه، استرش را به سوی [[دشمن]] راند. یارانِ همراه آن بزرگوار نیز در کنار وی حرکت کردند و [[عباس]]، [[عموی پیامبر]] [[خدا]]، به [[فرمان]] وی با فریادی بلند، [[مسلمانان]] را به [[یاری]] فراخواند و بدین‌سان، [[لشکر]] [[اسلام]]، دوباره سامان یافت<ref>تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۷۵.</ref>.
-استوارْ گامی و [[نبرد]] بی‌امان [[علی]] {{ع}} در این [[جنگ]] نیز چشمگیر بود. آن بزرگوار، [[چهل]] نفر از هوازن را کشت که یکی از آنان، ابو جرول، از دلاوران هوازن بود و [[مرگ]] او مقدمه [[فروپاشی]] [[سپاه]] هوازن شد. [[پیامبر]] {{صل}}، فراریان را تعقیب کرد و دژ آنان را در [[طائف]]، محاصره کرد. در این محاصره، [[علی]] {{ع}} با نافع بن غیلان جنگید و او را از پای درآورد. چون نافع کشته شد، گروهی از [[مشرکان]] فرار کردند و برخی [[اسلام]] آوردند. افزون بر این، [[علی]] {{ع}} در هنگام محاصره دژ، [[مأموریت]] یافت تا بت‌های اطراف [[طائف]] را نابود کند که این [[مأموریت]] را نیز به گونه‌ای [[شایسته]] انجام داد. [[شیخ مفید]] رحمه [[الله]]، درباره حضور مؤثر [[علی]] {{ع}} در این [[نبرد]]، نوشته است: به فضیلت‌های [[امیر مؤمنان]] در این [[پیکار]] بنگر و در [[حقیقت]] آن، تأمل و [[اندیشه]] کن. می‌یابی که در این ([[پیکار]])، به همه [[فضیلت‌ها]] دست یافت و هیچ کس از [[امت]] در آنها با وی شریک نیست<ref>الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۹.</ref>.
-اکنون، بر اساس وقایع [[تاریخی]] و آنچه آوردیم، جلوه‌های والای [[علی]] {{ع}} را در این [[نبرد]]، بدین‌گونه برمی‌شمریم:
+== شناسایی جایگاه حنین ==
-#پرچمداری [[مهاجران]]؛
+در این باره که حنین کجاست؟ نظر [[پژوهشگران]] و [[خبرگان]] تاریخی را می‌توان در پنج گروه زیر دسته‌بندی کرد:
-#حضور شکوهمند در اوج [[نبرد]] و در هنگامه [[هجوم]] بی‌امان [[دشمن]]، و دفع خطر از [[جان]] [[پیامبر خدا]] در لحظاتی که بسیاری گریخته بودند؛
+#[[محمد بن خاوند شاه بلخی]] قبایل هوازن را مخصوصاً ساکن در اطراف مکه و محلی که [[قبیله]] هوازن از [[بیم]] [[سپاه اسلام]] در آن فرود آمدند را محلی در [[دیار هوازن]] یعنی «[[اوطاس]]» و وادی حنین را در [[مسافرت]] سه [[روزه]] راه از مکه دانسته است.
-#کشتن ابو جرول، که موجب [[فروپاشی]] [[سپاه]] هوازن شد؛
+#[[شوقی ابوخلیل]] هم از آنجا که [[لشکر]] هوازن در مکانی به نام اوطاس واقع در قلمرو هوازن فرود آمد را علت نامگذاری [[نبرد]] به «نبرد اوطاس» می‌داند<ref>ر.ک: اطلس قرآن، ص۲۹۶.</ref>.
-#کشتن [[چهل]] نفر از رزم‌آوران هوازن؛
+#گروه سومی هستند که می‌گویند: [[قتاده]] گفته است حنین وادی‌ای است میان مکه و [[طائف]] اما «[[عروه]]» آن را وادی در«[[ذی المجاز]]» دانسته است<ref>محمد خزائلی، اعلام قرآنی.</ref>.
-#[[فرماندهی]] گروهی که برای از بین بردن بت‌های منطقه [[بسیج]] شده بودند؛
+#گروهی بر این باورند که حنین اسم بیابانی میانه [[مکه]] و [[طائف]] است که [[جنگ]] معروف حنین در آنجا اتفاق افتاد<ref>ر.ک: تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۳۰؛ اعلام قرآن، ص۳۹.</ref>. به تعبیر دیگر حنین: وادی‌ای است میان مکه و طائف.
-#هماوردی با "شهاب" از [[قبیله]] "خَثعَم" که هیچ کس از [[مسلمانان]]، هماورد جویی او را در میدان [[نبرد]]، پاسخ نگفت و [[علی]] {{ع}} او را از پای درآورد؛
+#کسانی نیز هستند شبیه به نظرات قبلی چنین می‌گویند: حنین سرزمینی است در نزدیکی [[شهر]] طائف و چون این [[غزوه]] در آنجا واقع شد به نام [[غزوه حنین]] معروف شده و در [[قرآن]] از آن تعبیر به [[یوم]] حنین شده است. نام دیگر آن غزوه اوطاس [[غزوه هوازن]] است (اوطاس نام [[سرزمین]] در همان حدود و [[هوازن]] نام یکی از قبائلی است که در آن جنگ یا [[مسلمانان]] درگیر بودند).
-#کشتن "نافع" که‌تسلیم شدن بسیاری را در پی داشت.
-[[الإرشاد]]: مردی از هوازن، سوار بر شتر سرخ مویش پیش آمد. در دستش [[پرچم]] سیاهی آویخته بر سر نیزه بلندی داشت و پیشاپیش [[دشمن]] می‌آمد و چون به [[مسلمانان]] دست می‌یافت، کار آنها را می‌ساخت و چون از جلویش می‌گریختند، [[پرچم]] را برای مشرکانی که پشت سرش بودند، می‌افراشت و آنان به دنبالش می‌آمدند، و رَجَز می‌خواند و می‌گفت: من ابو جرولم! [[استوار]] ایستاده‌ام‌ تا این [[قوم]] را [[شکست]] دهیم یا [[شکست]] بخوریم.
+از مجموع آنچه گذشت مشخص می‌شود که حنین در «خارج مکه» نرسیده به طائف و در جنوب [[غربی]] جعرافه واقع بوده است<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص ۷۶.</ref>.
-پس [[امیر مؤمنان]]، آهنگ او کرد و ضربتی بر پشت شترش زد و او را به [[خاک]] افکند و سپس خودِ او را زد و سخت به [[زمین]] انداخت و فرمود: [[مردم]] به هنگام صبح دانستند، که من در [[جنگ]]، شکارچی‌ام. پس [[مشرکان]] با کشته شدن ابو جرول- که خداوندْ لعنتش‌کند-، پراکنده شدند<ref>الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۲.</ref>.
-[[الإرشاد]]: چون [[امیر مؤمنان]] ابو جرول را کشت و [[دشمن]] با کشته شدن او بی‌یاور شد، [[مسلمانان]]، تیغ در میان آنان نهادند و [[امیر مؤمنان]]، پیشاپیش آنان می‌رفت تا آن که [[چهل]] تن از آنان را کشت و پس از آن بود که فرار کردن و به [[اسارت]] درآمدن [[دشمن]]، آغاز شد<ref>الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۴.</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۰.</ref>.
+== محل درگیری جنگ حنین ==
+{{همچنین|جنگ حنین}}
+{{متن قرآن|وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و بی‌گمان خداوند در «بدر» شما را با آنکه ناتوان بودید یاری کرد پس، از خداوند پروا کنید، باشد که سپاس گزارید» سوره آل عمران، آیه ۱۲۳.</ref>.
-==جستارهای وابسته ==
+[[غزوه حنین]] چگونه اتفاق افتاد؟ از روایت‌های معتبر [[تاریخی]] و گزارش‌های [[موثق]] و متقن [[تاریخ‌نگاران]] چنین برمی‌آید که [[قبایل]] [[هوازن]] و ثقیف پس از [[فتح مکه]] در بیستم [[رمضان]] [[سال هشتم هجری]] و پایان یافتن [[بت‌پرستی]] در [[مکه]]، به شدت یکه خوردند و دریافتند که بعد از [[قریش]] آنها اهداف بعدی [[مسلمانان]] خواهند بود قبایل ثقیف که در [[شهر]] طایف ساکن بودند نیز از جمله هوازن بودند... .
-{{مدخل امام علی}}
-== پرسش‌های وابسته ==
-* [[نقش امام علی در جنگ حنین چه بود؟ (پرسش)]]
-==منابع==
+هنگام بامداد از تنگناها و شکاف‌های وادی بیرون آمدند و به یکباره بر مسلمانان [[حمله]] بردند، مسلمانان ابتدا تاب این حمله را نیاوردند روی به [[گریز]] نهادند اما [[رسول خدا]]{{صل}} و تعدادی از [[صحابی]] باقی ماندند و [[عقبه]] نیروهای در حال [[عقب‌نشینی]] شان را [[محافظت]] کردند. نزدیک‌ترین صحابیان پیامبر اطراف ایشان جمع شده بودند و [[شکست]] را مخصوصاً بعد از بازگشت نیروهای عقب‌نشینی کرده، به [[پیروزی]] تبدیل کردند<ref>روضة الصفا، ص۲۸۱ و ۲۸۲.</ref>.<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص ۷۵.</ref>
-* [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]
-==پانویس==
+== جستارهای وابسته==
-{{یادآوری پانویس}}
+*[[جنگ حنین]]
-{{پانویس2}}
-{{امام علی}}
+== منابع ==
+{{منابع}}
+# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
+# [[پرونده:IM010430.jpg|22px]] [[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|'''اماکن جغرافیایی در قرآن''']]
+# [[پرونده:IM010527.jpg|22px]] [[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|'''معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة''']]
+{{پایان منابع}}
-[[رده:امام علی]]
+== پانویس ==
-[[رده:حنین]]
+{{پانویس}}
-[[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]
-[[رده:اتمام لینک داخلی]]
+{{غزوه‌ها}}
+{{ماه رمضان}}
+[[رده:غزوه‌ها]]
+[[رده:مکان‌ها در قرآن]]

v t e غزوه‌ها
۲ هجری	غزوه ابواء • غزوه بُواط • غزوه عُشیره • غزوه بدر اولی • غزوه بدر کبری • غزوه بنی‌قینقاع • غزوه سویق
۳ هجری	غزوه قرقرة الکدر • غزوه غطفان • غزوه بحران • غزوه احد • غزوه حمراء‌الاسد
۴ هجری	غزوه بنی‌نضیر • غزوه ذات الرقاع • غزوه بدرالوعد
۵ هجری	غزوه دومة الجندل • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه
۶ هجری	غزوه بنی لیحان • غزوه ذی قرد • غزوه بنی‌مصطلق • غزوه حدیبیه
۷ هجری	غزوه خیبر • غزوه عمرة القضا
۸ هجری	فتح مکه • غزوه حنین • غزوه طائف
۹ هجری	غزوه تبوک