ادعیه امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - '{{جستارهای وابسته}}' به '')
 
(۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش غیرنهایی}}
{{مدخل مرتبط
{{مهدویت}}
| موضوع مرتبط = امام مهدی
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| عنوان مدخل  =  
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام مهدی]]{{ع}} است. "'''امام مهدی'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| مداخل مرتبط =  
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام مهدی در قرآن]] | [[امام مهدی در حدیث]] | [[امام مهدی در کلام اسلامی]]</div>
}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام مهدی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
== اهمیت [[ادعیه]] و زیارات مهدوی ==
*دعاها و زیارت‌های مربوط‍‌ به ساحت مقدس [[امام زمان]] {{ع}} بخش مهمی از فرهنگ [[شیعه]] را به خود اختصاص داده است. این گستردگی منشأیی جز این ندارد که آن حضرت، خاتم اوصیا و امید امت‌هاست و با امامتی که تاکنون دوازده قرن از آن می‌گذرد، نمونه‌ای در [[انبیا]] و [[امامان]] گذشته است. جمع‌آوری و تدوین ادعیه و زیارات مربوط‍‌ به آن حضرت به صورت‌های مختلفی تاکنون انجام شده و دایره وسیعی دارد. لازم به تذکر است که دعا برای وجود شریف [[امام زمان]] {{ع}} در دعاهای مخصوص به حضرت محدود نمی‌شود؛ بلکه در زیارات [[ائمه]] و اعمال شب و روز جمعه و حتی در دعاهای نماز و غیره نیز به چشم می‌خورد.  
[[دعاها]] و زیارت‌های مربوط‍‌ به ساحت [[مقدس]] [[امام زمان]] {{ع}} بخش مهمی از فرهنگ شیعه را به خود اختصاص داده است. این گستردگی منشأیی جز این ندارد که آن حضرت، [[خاتم اوصیا]] و [[امید]] امت‌هاست. جمع‌آوری و تدوین [[ادعیه]] و [[زیارات]] مربوط‍‌ به آن حضرت به صورت‌های مختلفی تاکنون انجام شده و دایرۀ وسیعی دارد<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۸۳-۸۷.</ref>.  


*'''بخش اول؛''' برداشتی از ادعیه و زیارات مربوط‍‌ به [[امام زمان]] {{ع}} که بیانگر محتوای آن‌هاست و آن‌چه ما بر زبان جاری می‌کنیم و باید به معنای آن توجه کنیم، بخش نخست این نوشتار است که به‌طور خلاصه و فهرست‌وار تقدیم می‌شود: دعاهایی که در مورد خود حضرت است:  
== دعا و زیارات منسوب به امام زمان {{ع}} ==
#'''تعجیل فرج و ظهور حضرت''': این مضمون بیش از مضامین دیگر در ادعیه و زیارات آمده است. در دعاها و زیارت‌های مربوط‍‌ به [[امام زمان]] {{ع}}، آن‌چه بیش از همه به چشم می‌خورد دعا برای تعجیل فرج و مقرر گشتن امر ظهور حضرت از جانب خداوند به عبارت‌های مختلف است. دعا برای تعجیل فرج گاهی به صورت تصریح و گاهی به صورت کنایه است مانند: عزّت مؤمنان و ذلت جباران، منافقان، کفار، معاندان، دشمنان، سلاطین، رقیبان حضرت و آنان که سعی در خاموش نمودن نور حضرت و از یاد بردن ذکر او دارند.
در اینجا آنها را در چند بخش بررسی می‌‌کنیم (بدیهی است به [[دلیل]] اقوال و [[روایات]] گوناگون، ممکن است بخش‌های مختلف با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند):
#'''دعا برای سلامتی حضرت''': در دعا برای سلامتی [[امام زمان]] {{ع}} نیز گاهی تصریح به سلامتی و حفظ‍‌ حضرت شده و گاهی به صورت‌های دیگر آمده است. از نمونه این دعاها دفع حسد و شر حیله‌گران و ظالمان و جباران از حضرت است. سلام‌هایی که به حضرت داده شده بسیار زیاد است و همه حاوی مضامین بالا از عقاید [[شیعه]]، در مورد آن حضرت و صفات و خصائص و دیگر جوانب او است. این سلام‌ها همه به منزله دعا برای سلامتی حضرت بوده و نیز ادای احترام و عرض ادب خدمت اوست. در این سلام‌ها اشاره شده که تحیتی از جانب خود انسان و نیز درخواست از خداوند است که سلام جمیع مؤمنین و مؤمنات از شرق و غرب عالم را به او برساند. صلوات‌هایی که در ادعیه و زیارات نسبت به حضرت آمده به عبارات مختلف است و اکثرا همواره با صلوات بر [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و دیگر [[معصومین]] {{عم}} آمده است.  
 
*دعاهایی که در ارتباط‍‌ غیرمستقیم با حضرت است:  
=== [[ادعیه]] پیرامون [[حضرت مهدی]] {{ع}} از [[امامان معصوم]] {{ع}} ===
#'''دعا برای دوستان و یاوران و خدام آن حضرت''': دعا برای دوستان و یاوران و زائرین حضرت نیز در ادعیه و زیارات به چشم می‌خورد. مضامینی از قبیل کمک خواستن از خداوند و یاری حق تعالی برای آن‌ها و دعا برای این‌که خداوند آن‌ها را دوست بدارد.  
[[ادعیه]] و زیاراتی که از [[معصومان]] {{ع}} و دربارۀ [[امام مهدی]] {{ع}} [[نقل]] شده است:
#'''دعاهای شخصی که در رابطه با حضرت برای خود دعا می‌نماییم''': در ادعیه و زیارات مضامینی آمده که دعا برای خود انسان در رابطه با [[امام زمان]] {{ع}} است. از نمونه‌های آن موارد زیر است: از اعوان و انصار و یاران و ملازمان و محافظان و تابعین و دوستان و خونخواهان و خالصان و پیشروان در ادای اوامر حضرت و راضی و تسلیم بودن نسبت به آن حضرت، از منتظران ظهور و فرج حضرت بودن، محشور گشتن در زمره آن حضرت و زیر پرچم حضرت، در قیامت از یاران حضرت بودن، توفیق ادای حقوق آن حضرت، درک ظهور و زمان پس از ظهور حضرت و بازگشت و زنده شدن در صورت مرگ قبل از ظهور.  
# [[دعای ندبه]]: [[دعای ندبه]] از [[اعمال]] [[سرداب مقدس]] [[امام زمان]] {{ع}} و نیز از [[اعمال]] [[عید فطر]] و [[روز جمعه]] است. این [[دعا]] اگرچه مربوط‍‌ به [[امام زمان]] {{ع}} است، ولی می‌توان گفت یک دور [[عقاید]] [[تشیع]] در آن آمده است؛
#'''دعا علیه دشمنان حضرت''': در ادعیه و زیارات دعا علیه دشمنان و خوارکنندگان حضرت نیز آمده است. مضامینی از قبیل خوار شدن خوارکنندگان (خاذلین) حضرت، دعا علیه انواع دشمنان حضرت، دعا برای این‌که خداوند دشمنانش را دشمن بدارد.  
# [[دعای عهد]]: [[دعای عهد]] ابتدا [[خداوند]] را به اسامی و صفات می‌خواند و بعد [[صلوات]] بر [[امام زمان]] {{ع}} است<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۹۵.</ref>؛
*در ادعیه و زیارات مربوط‍‌ به حضرت مضامین دیگری نیز آمده که به آن‌ها اشاره می‌شود: ۱. شکوای دل با خداوند و [[امام زمان]] {{ع}} از دشواری‌های زمانه و طولانی شدن غیبت و استغاثه به آن‌ها، که اکثرا با مضامین بالا و به صورت خطابی است، و گاهی کلماتی از قبیل "الغوث" و "ادرکنی" و "العجل" آمده است. ۲. بیان فضائل و خصائص مظلومیت [[اهل بیت]] {{عم}} و به خصوص [[امام زمان]] {{ع}}. ۳. شهادت به اعتقادات درباره حضرت؛ از قبیل طول عمر حضرت، رجعت و عدل جهانی که به دست او تحقق می‌یابد. ۴. تجدید [[بیعت]] و اعلام آمادگی برای جانفشانی و اطاعت از اوامر آن حضرت.  
# دعاهای ایام هفته؛
*'''بخش دوم:''' برشمردن دعاها و زیارات مربوط‍‌ به [[امام عصر]] {{ع}}.
# دعاهای هر ماه؛
#'''[[دعای ندبه]]''': دعای ندبه از اعمال سرداب مقدس [[امام زمان]] {{ع}} و نیز از اعمال [[عید فطر]] و روز [[جمعه]] است، و خواندن آن در همه اوقات مناسب است. این دعا اگرچه مربوط‍‌ به [[امام زمان]] {{ع}} است، ولی می‌توان گفت یک دور عقاید [[تشیع]] در آن آمده است. در این دعا ابتدا توحید و سپس [[نبوت]] [[انبیا]]ء {{عم}} و [[پیامبر خاتم|پیامبر]] و بعد مسأله وصایت [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} و فتنه‌های پس از [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} آمده و پس از اشاره‌ای به [[ائمه]] {{عم}} موضوع [[امام زمان]] {{ع}} آورده شده و درباره غیبت و دیگر جوانب مربوط‍‌ به آن حضرت در قالب شکوای دل خطاب به حضرت آمده است و در آخر هم دعاهایی بسیار مختصر و جامع آمده است<ref>بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۱. </ref>.  
# [[ادعیه]] بعد از [[نمازها]] مانند دعای بعد از نماز صبح و...؛
#'''[[دعای عهد]]''': دعای عهد ابتدا خداوند را به اسامی و صفات می‌خواند و بعد صلوات بر [[امام زمان]] {{ع}} است. سپس دعاهایی در مورد آن حضرت و فرج او و نیز حضور ما در زمان حضرت و دیدار روی حضرت دارد<ref>همان، ج ۵۳، ص ۹۵. </ref>.
# [[دعای فرج]]؛
#'''[[زیارت آل یاسین]]''': این زیارت توقیعی است که از ناحیه مقدس [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} صادر گشته و حضرت می‌فرمایند: هرگاه خواستید به ما توجه پیدا کنید همان‌گونه که خداوند فرمود بگویید: {{عربی|"سَلَامٌ عَلَى آلِ يَاسِين‏..."}}. این زیارت بسیار معتبر و پرمحتوی است و می‌توان گفت: خلاصه‌ای از عقیده هر [[شیعه]] در زمان غیبت است و آن‌چه یک [[شیعه]] باید در زمان غیبت بداند در آن آمده است. در این زیارت ابتدا سلام‌های متعددی با مضامین بالا، خطاب به [[امام زمان]] {{ع}} آمده و سپس حضرت را برای عقاید قلبی خود از اقرار به [[ائمه]] {{عم}} و دیگر عقاید [[شیعه]] شاهد می‌گیرد. در دعای بعد از زیارت آل یاسین هم پس از صلوات بر [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} دعاهایی در مورد دعاکننده دارد و بعد صلوات بر [[امام مهدی|حضرت حجت]] {{ع}} با القاب مخصوص است و بعد دعاهایی در مورد حفظ‍‌ و فرج و تأیید و ظهور حضرت و درباره [[شیعیان]] آمده است<ref>احتجاج، طبرسى، ج ۲، ص ۳۱۶. </ref>.
# دعای عظیم الشأن؛
#'''زیارت حضرت در حرم [[سامرا]]''': زیارتی است که شهید در مزار خود و نیز ابن مشهدی در المزار الکبیر آورده‌اند: هنگامی که از زیارت دو امام در سامرا فارغ شدی بر در حرم [[امام زمان]] {{ع}} بایست و بگو: {{عربی|"السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ الله و..."}}. این زیارت ابتدا سلام‌های متعددی با مضامینی بسیار سنگین دارد که حاوی فضائل و خصایص حضرت و پاره‌ای از اعتقادات [[شیعه]] است و بعد شهادت به جوانب مختلف حضرت و مطالبی در مورد ظهور و بعد از ظهور خطاب به آن حضرت است و در آخر صلوات بر [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و آل آن حضرت و دعا برای تعجیل فرج به چند شکل و برای یاری خداوند به وسیله حضرت و احیای دین توسط‍‌ حضرت و ایجاد امنیت توسط‍‌ حضرت و برپایی عدل و برطرف شدن ظلم توسط‍‌ حضرت است و به صلوات ختم می‌شود<ref>بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۶-۱۱۸. </ref>.  
# [[دعای سمات]]؛
#'''زیارت [[امام زمان]] {{ع}} در [[سرداب مقدس]]''': زیارتی است که شهید در مزار و ابن مشهدی در المزار الکبیر آورده‌اند که هنگام داخل شدن در سرداب خوانده می‌شود و بعد از زیارت دوازده رکعت نماز دارد و بعد دعای {{عربی|"الهي عظم البلاء. . . "}} خوانده می‌شود. این زیارت هم سلام‌هایی بسیار جامع و کامل دارد که غیر از [[معصوم]] {{ع}} دیگری نمی‌تواند آن کلمات را بیان فرماید و در آخر حضرت را بر عقاید قلبی خود شاهد می‌گیرد و دعایی کوتاه در آخر دارد، و پس از آن نماز و صلواتی با عباراتی سنگین برای حضرت آمده است<ref>همان، ج ۱۰۲، ص ۱۰۱-۱۰۹. </ref>.  
# دعای [[معرفت]] در [[زمان غیبت]] و...<ref>ر.ک: [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص ۱۷ ـ ۲۰؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۸۳-۸۷. [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۱، ۳۵۲.</ref> .
#'''صلوات بر [[امام زمان]]''': صلواتی است شامل درود بر آن حضرت و دعا برای ظهور او به عبارت‌های مختلف و همچنین دعا برای بعد از ظهور حضرت است که همان کارها و برنامه‌های حضرت است<ref>همان، ج ۱۰۲، ص ۱۰۲. </ref>.  
 
#'''زیارت حضرت پس از نماز صبح''': زیارتی است که هرروز پس از نماز صبح خوانده می‌شود. در این زیارت از خدا طلب صلوات بر حضرت از سوی جمیع مؤمنین می‌نماید و همچنین تجدید بیعت با حضرت و دعا برای خود که از یاران حضرت و اطرافیان و نگهبانان و شهیدان در رکاب حضرت باشیم<ref>همان، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰. </ref>.  
=== [[زیارات]] پیرامون [[حضرت مهدی]] {{ع}} از [[امامان معصوم]] {{ع}} ===
#'''دعا در زمان [[غیبت]]''': دعایی است که در زمان غیبت خوانده می‌شود و به گفته شهید و ابن مشهدی از ناحیه خود حضرت وارد شده و این دعا بعد از اعمال سرداب نیز خوانده می‌شود. در این دعا ابتدا شکایت به خداوند از زمان غیبت آمده و پس از صلوات، دعا برای فرج و استغاثه به [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} و بعد استغاثه به [[امام زمان]] {{ع}} است<ref>همان، ج ۱۰۲، ص ۱۱۹. </ref>.  
برخی [[زیارات]]:
#'''زیارت [[امام زمان]] {{ع}} در روز [[جمعه]]''': زیارتی است که در روز جمعه (که روز ظهور [[امام زمان]] {{ع}} خواهد بود) وارد شده است. در این زیارت ابتدا سلام‌هایی است متعدد که همه حاوی صفات و خصایص و فضایل حضرت و گاهی حاوی دعا برای فرج و دیگر جوانب حضرت است و سپس ذکر صلوات آمده و دعا برای خود که از منتظران و یاران و شهیدان و دوستان حضرت باشیم. بعد از آن خطاب به حضرت درددل و شکوایی دارد<ref>همان، ج ۱۰۲، ص ۲۱۵</ref>.  
# [[زیارت صاحب الامر]] {{ع}} در [[سرداب]] [[مقدس]] سامراء<ref>این سرداب در منزل امام عسکری {{ع}} در سامرا قرار دشته که محل عبادت آن حضرت نیز بوده است.</ref>؛
#'''دعا برای حضرت در شب نیمه شعبان''': دعایی است که در شب نیمه شعبان خوانده می‌شود. در این دعا خداوند را به حق مولود نیمه شعبان قسم می‌دهد و القاب و فضایل حضرت و بعد صلوات بر حضرت آمده و دعا برای حضور در ظهور حضرت و از یاران آن حضرت بودن و در آخر صلوات بر ایشان و لعن بر دشمنان ایشان ذکر شده است<ref>اقبال سید بن طاووس، صص ۷۰۵-۷۰۶؛ مفاتیح الجنان، صص ۵۹-۶۰. </ref>.
# [[زیارت ناحیه]] مقدسه‌: زیارت‌نامه‌ای است که به [[امام زمان]] {{ع}} نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تأیید برخی از عالمان شیعه، این نسبت را تقویت می‌کند<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۸.</ref>؛
#'''دعا برای [[امام زمان]] {{ع}} در روز جمعه''': این دعا در اصل صلواتی است که در اعمال روز جمعه وارد شده است. ابتدا صلوات‌هایی بر [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} و [[ائمه]] {{عم}} و بعد صلواتی بر همه [[معصومین]] {{عم}} است. سپس صلوات بر [[امام زمان]] {{ع}} است و بعد دعا برای طول عمر حضرت و حفظ‍‌ حضرت از انواع شرور و دعا برای رعیت و [[شیعیان]] حضرت به انواع مختلف و در آخر صلواتی بر پنج تن {{عم}} و [[امام زمان]] {{ع}} آمده است<ref>غیبة طوسى، ص ۱۷۷. </ref>.
# [[زیارت آل یس]]: یکی از زیارت‌های مشهور [[حضرت صاحب الامر]] {{ع}} است؛
#'''دعا برای [[امام زمان]] {{ع}} در [[سرداب مقدس]]''': این دعا از [[امام رضا]] {{ع}} نقل شده و در اعمال [[سرداب مقدس]] آمده است. ابتدا دعا برای سلامتی حضرت با القاب خاص آمده و حفظ‍‌ از شرور و تأیید آن حضرت از جانب خداوند و دعا برای فرج و ظهور حضرت و انواع دعا علیه دشمنان [[امام زمان]] {{ع}} و اقرار به صفات حضرت و دعا برای خود نسبت به حضرت و نیز دعاهایی کلی برای خود انسان و در آخر صلوات بر [[ائمه]] {{عم}} و اقرار به فضایل و خصایص [[اهل بیت]] {{عم}} آمده است<ref>بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۰. </ref>.  
# [[زیارت]] رجبیه‌: این [[زیارت]]، توسط [[ابوالقاسم]] [[حسین بن روح]] از آن حضرت [[نقل]] شده است<ref>طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ص ۸۲۱.</ref> و...<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۱، ۳۵۲؛ [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص ۱۷ ـ ۲۰؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۱۰۰- ۱۰۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۸۳-۸۷.</ref>.
#'''دعا برای [[امام زمان]] {{ع}} در زمان [[غیبت]]''': دعایی که ابو عمرو، عثمان بن سعید عمری، اولین نایب از نوّاب اربعه در[[غیبت صغری]] خوانده و "[[ابو علی محمد بن همام]]" شنیده و او را امر نموده که این دعا را بخواند، و [[سید بن طاووس]] نیز فرموده که ما این دعا را از فضل خدا می‌دانیم. در ابتدای این دعا جمله {{عربی|"اللهم عرّفني نفسك... "}} آمده و سپس به [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} شهادت داده و بعد دعا برای سلامتی [[امام زمان]] {{ع}} و دعا برای طول عمر حضرت است و در همه این‌ها معارف بالایی درباره آن حضرت آورده است. سپس دعا برای خودمان از قبیل یقین و حالت انتظار و تسلیم در مقابل حضرت و از یاران حضرت بودن آمده است. بعد از آن دعا برای فرج و لعن بر دشمنان حضرت و دعا برای بعد از ظهور حضرت و صلوات بر [[ائمه]] {{عم}} و سپس شکایت از زمان، و دعا علیه دشمنان حضرت و نیز تحقق یافتن تمام خوبی‌ها توسط‍‌ حضرت آمده است<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۱۹۰. </ref>.  
 
*امید است این مختصر، انیس دل‌هایی باشد که در عصر [[غیبت]]، انیسی جز مولای‌شان برای دل خود ندارند و با آن‌چه به‌عنوان خطاب با حضرت [[امام مهدی|ولی عصر]] {{ع}} بر زبان می‌آورند، از اعماق وجود آن محبوب دل‌ها را دعا کنند و از دور و نزدیک سلامش نمایند و بر او درود فرستند<ref>نشریه موعود، ش ۲۱، ص ۷۶. </ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۸۳-۸۷.</ref>.
== برداشتی از [[ادعیه]] و [[زیارات]] مورد توجه در [[زمان غیبت]] ==
==پرسش مستقیم==
برداشتی از [[ادعیه]] و [[زیارات]] مربوط‍‌ به [[امام زمان]] {{ع}} که بیانگر محتوای آنهاست و آنچه ما بر زبان جاری می‌کنیم:
# [[تعجیل فرج]] و [[ظهور]] حضرت: این مضمون بیش از مضامین دیگر در [[ادعیه]] و [[زیارات]] آمده است.
# دعا برای سلامتی حضرت: در دعا برای سلامتی امام زمان {{ع}} نیز گاهی تصریح به [[سلامتی]] و حفظ‍‌ حضرت شده و گاهی به صورت‌های دیگر آمده است. از نمونه این [[دعاها]] دفع [[حسد]] و [[شر]] حیله‌گران و [[ظالمان]] و [[جباران]] از حضرت است.
 
همچنین می‌‌توان به دعاهایی که در ارتباط‍‌ غیرمستقیم با حضرت است اشاره کرد:
# [[دعا]] برای [[دوستان]] و [[یاوران]] و خدام آن حضرت.
# دعاهای شخصی که در رابطه با حضرت برای خود [[دعا]] می‌نماییم: در [[ادعیه]] و [[زیارات]] مضامینی آمده که [[دعا]] برای خود [[انسان]] در رابطه با [[امام زمان]] {{ع}} است. از نمونه‌های آن موارد زیر است: از اعوان و [[انصار]] و [[یاران]] و ملازمان و محافظان و [[تابعین]] و [[دوستان]] و خونخواهان و [[خالصان]] و پیشروان در ادای [[اوامر]] حضرت و [[راضی]] و [[تسلیم]] بودن نسبت به آن حضرت.
# [[دعا]] علیه [[دشمنان]] حضرت<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۸۳-۸۷.</ref>.
 
== [[ادعیه]] و [[زیارات]] منسوب به [[امام زمان]] {{ع}} ==
[[ادعیه]] و زیاراتی که از جانب خود حضرت به ما رسیده است:
# دعای افتتاح‌: یکی از دعاهایی که از [[محمد بن عثمان بن سعید عمری]] برای هر شب [[ماه رمضان]] [[نقل]] شده، [[دعای افتتاح]] است<ref>حلی، رضی الدین علی بن موسی بن طاوس، الاقبال، ص ۵۸.</ref>.
# دعای سمات‌: این [[دعا]] از عَمری [[نقل]] شده است؛ اما به [[دلیل]] جایگاه او که [[نایب خاص]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} است می‌توان نسبت این [[دعا]] به آن حضرت را [[قوی]] دانست.
# دعای {{متن حدیث|اللهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...}}: کفعمی در مصباح با عنوان "مروی عن المهدی {{ع}}" این [[دعا]] را به آن حضرت منسوب دانسته است<ref>عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص ۲۸۰.</ref>.
# [[دعای فرج]] {{متن حدیث|اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ}}: [[سید بن طاووس]] در جمال الاسبوع این [[دعا]] را در پی [[نماز امام زمان]] {{ع}} ذکر کرده است<ref>حلی، رضی الدین علی بن موسی بن طاوس، جمال الاسبوع، ص ۲۸۰؛ نیز ر. ک: عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی المصباح، ص۱۷۶.</ref>.
# [[ادعیه]] آن حضرت در [[ثنای الهی]]]] و درخواست حوایج از او.
# [[ادعیه]] آن حضرت دربارۀ‌‌ [[نماز]] و آنچه به [[نماز]] ارتباط دارد.
# [[ادعیه]] آن حضرت در رفع شداید و سختی‌‌‌ها.
# [[ادعیه]] آن حضرت در محفوظ ماندن از شرّ [[دشمنان]].
# [[ادعیه]] آن حضرت در [[زیارات]] اجداد طاهرینش مانند [[زیارت]] [[حضرت علی]] {{ع}} در روز یکشنبه و [[زیارت]] [[امام حسین]] {{ع}} در [[روز عاشورا]] و [[زیارت ناحیه مقدسه]].
# دعای [[علوی]] مصری که حضرت به او تعلیم فرمودند و...<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۱، ۳۵۲؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۱۰۰- ۱۰۳.</ref>.
 
== دعاهای مربوط به [[فرج امام زمان]] {{ع}} ==
دعاهایی که برای برای فرج حضرت مهدی {{ع}} ذکر شده است. این [[دعاها]] را در دو بخش کلی می‌‌توان ذکر کرد:
# [[دعاها]] و [[زیارات]] مربوط به [[فرج]] [[آل محمد]] {{صل}} و تعجیل در [[ظهور حضرت حجت]] {{ع}}: در [[توقیع]] شریفی از [[حضرت مهدی]] {{ع}} وارد شده است: «برای تعجیل در فرج من بسیار [[دعا]] کنید؛ زیرا [[گشایش]] کارهای شما در آن است»<ref>{{متن حدیث|وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ}}؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج‏۲، ص۴۸۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، ج‏۲، ص۴۷۱.</ref>.
# [[ادعیه]] یا زیاراتی برای [[فرج]] [[اهل بیت]] {{ع}} و [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از ذکر [[صلوات]]. این قسم از [[دعاها]] را نیز می‌توان به دو صورت زیر معرفی کرد:
## [[ادعیه]] و زیاراتی برای زمان یا مکانی خاص: مانند [[دعا]] برای تعجیلِ [[فرج]] در [[عید قربان]] و [[روز جمعه]]؛ سجدۀ [[شکر]] تعقیبات نماز ظهر، ادعیۀ سحرگاهان و... .
## [[ادعیه]] و [[زیارات]] کلی، بدون اختصاص به زمان یا مکانی خاص، مانند: دعای جامع خیر [[دنیا]] و [[آخرت]]<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ رَوْحَهُمْ وَ رَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ فَرَجِهِمْ، وَ أَهْلِکْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج‏۲، ص۵۸۳، ح۱۸. </ref>؛ دعای بعد از [[نماز امام زمان]] {{ع}}<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ}}؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج‏۸، ص۱۸۴-۱۸۵، بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِصَلَوَاتِ الْأَئِمَّة، ح۱۰۳۷۴؛ ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع، ص۲۸۰-۲۸۱.</ref> دعای مخزون؛ دعای کنزالعرش و...<ref>ر.ک: [[سید ابوالفضل موسوی آقداش|موسوی آقداش، سید ابوالفضل]]، [[صلوات و دعا برای فرج (مقاله)|صلوات و دعا برای فرج]]، ص ۸۹ ـ ۹۵.</ref>.
 
== [[ادعیه]] و زیارات مهدوی در کتاب مفاتیح الجنان ==
برخی دیگر از [[ادعیه]] و زیارات مهدوی که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است:
# [[زیارت امام زمان]] {{ع}} در [[روز جمعه]]؛
# [[استغاثه]] به [[امام زمان]] {{ع}} {{متن حدیث|سلام الله الکامل التّام}}؛
# دعای فرجِ حضرت [[حجّت]] {{ع}} {{متن حدیث|الهی عظم البلاء}}؛
# دعای {{متن حدیث|اللَّهُمَ‏ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ‏ الطَّاعَةِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}؛
# دعای [[سلامتی]] [[امام زمان]] {{ع}} {{متن حدیث|اللَّهُمَ‏ کُنْ‏ لِوَلِیِّک‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}<ref>ر.ک: [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص ۱۷ ـ ۲۰.</ref>.
 
== پرسش مستقیم ==
* [[چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی می‌‏باشد؟ (پرسش)]]
* [[چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی می‌‏باشد؟ (پرسش)]]


== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان زیارت امام مهدی و دعا برای او}}
{{پرسمان زیارت امام مهدی و دعا برای او}}


==منابع==
== منابع ==
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
{{منابع}}
 
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
==پانویس==
# [[پرونده:991395.jpg|22px]] [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|'''نگین آفرینش''']]
{{یادآوری پانویس}}
# [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']]
{{پانویس2}}
# [[پرونده:136864.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت''']]
{{امام مهدی}}
# [[پرونده:11235.jpg|22px]] [[سید ابوالفضل موسوی آقداش|موسوی آقداش، سید ابوالفضل]]، [[صلوات و دعا برای فرج (مقاله)|'''صلوات و دعا برای فرج''']]
{{پایان منابع}}


== پانویس ==
{{پانویس}}


[[رده:امام مهدی]]
[[رده:دعاهای مرتبط با امام مهدی]]
[[رده:ادعیه امام مهدی]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۲

اهمیت ادعیه و زیارات مهدوی

دعاها و زیارت‌های مربوط‍‌ به ساحت مقدس امام زمان (ع) بخش مهمی از فرهنگ شیعه را به خود اختصاص داده است. این گستردگی منشأیی جز این ندارد که آن حضرت، خاتم اوصیا و امید امت‌هاست. جمع‌آوری و تدوین ادعیه و زیارات مربوط‍‌ به آن حضرت به صورت‌های مختلفی تاکنون انجام شده و دایرۀ وسیعی دارد[۱].

دعا و زیارات منسوب به امام زمان (ع)

در اینجا آنها را در چند بخش بررسی می‌‌کنیم (بدیهی است به دلیل اقوال و روایات گوناگون، ممکن است بخش‌های مختلف با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند):

ادعیه پیرامون حضرت مهدی (ع) از امامان معصوم (ع)

ادعیه و زیاراتی که از معصومان (ع) و دربارۀ امام مهدی (ع) نقل شده است:

  1. دعای ندبه: دعای ندبه از اعمال سرداب مقدس امام زمان (ع) و نیز از اعمال عید فطر و روز جمعه است. این دعا اگرچه مربوط‍‌ به امام زمان (ع) است، ولی می‌توان گفت یک دور عقاید تشیع در آن آمده است؛
  2. دعای عهد: دعای عهد ابتدا خداوند را به اسامی و صفات می‌خواند و بعد صلوات بر امام زمان (ع) است[۲]؛
  3. دعاهای ایام هفته؛
  4. دعاهای هر ماه؛
  5. ادعیه بعد از نمازها مانند دعای بعد از نماز صبح و...؛
  6. دعای فرج؛
  7. دعای عظیم الشأن؛
  8. دعای سمات؛
  9. دعای معرفت در زمان غیبت و...[۳] .

زیارات پیرامون حضرت مهدی (ع) از امامان معصوم (ع)

برخی زیارات:

  1. زیارت صاحب الامر (ع) در سرداب مقدس سامراء[۴]؛
  2. زیارت ناحیه مقدسه‌: زیارت‌نامه‌ای است که به امام زمان (ع) نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تأیید برخی از عالمان شیعه، این نسبت را تقویت می‌کند[۵]؛
  3. زیارت آل یس: یکی از زیارت‌های مشهور حضرت صاحب الامر (ع) است؛
  4. زیارت رجبیه‌: این زیارت، توسط ابوالقاسم حسین بن روح از آن حضرت نقل شده است[۶] و...[۷].

برداشتی از ادعیه و زیارات مورد توجه در زمان غیبت

برداشتی از ادعیه و زیارات مربوط‍‌ به امام زمان (ع) که بیانگر محتوای آنهاست و آنچه ما بر زبان جاری می‌کنیم:

  1. تعجیل فرج و ظهور حضرت: این مضمون بیش از مضامین دیگر در ادعیه و زیارات آمده است.
  2. دعا برای سلامتی حضرت: در دعا برای سلامتی امام زمان (ع) نیز گاهی تصریح به سلامتی و حفظ‍‌ حضرت شده و گاهی به صورت‌های دیگر آمده است. از نمونه این دعاها دفع حسد و شر حیله‌گران و ظالمان و جباران از حضرت است.

همچنین می‌‌توان به دعاهایی که در ارتباط‍‌ غیرمستقیم با حضرت است اشاره کرد:

  1. دعا برای دوستان و یاوران و خدام آن حضرت.
  2. دعاهای شخصی که در رابطه با حضرت برای خود دعا می‌نماییم: در ادعیه و زیارات مضامینی آمده که دعا برای خود انسان در رابطه با امام زمان (ع) است. از نمونه‌های آن موارد زیر است: از اعوان و انصار و یاران و ملازمان و محافظان و تابعین و دوستان و خونخواهان و خالصان و پیشروان در ادای اوامر حضرت و راضی و تسلیم بودن نسبت به آن حضرت.
  3. دعا علیه دشمنان حضرت[۸].

ادعیه و زیارات منسوب به امام زمان (ع)

ادعیه و زیاراتی که از جانب خود حضرت به ما رسیده است:

  1. دعای افتتاح‌: یکی از دعاهایی که از محمد بن عثمان بن سعید عمری برای هر شب ماه رمضان نقل شده، دعای افتتاح است[۹].
  2. دعای سمات‌: این دعا از عَمری نقل شده است؛ اما به دلیل جایگاه او که نایب خاص حضرت مهدی (ع) است می‌توان نسبت این دعا به آن حضرت را قوی دانست.
  3. دعای «اللهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...»: کفعمی در مصباح با عنوان "مروی عن المهدی (ع)" این دعا را به آن حضرت منسوب دانسته است[۱۰].
  4. دعای فرج «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ»: سید بن طاووس در جمال الاسبوع این دعا را در پی نماز امام زمان (ع) ذکر کرده است[۱۱].
  5. ادعیه آن حضرت در ثنای الهی]] و درخواست حوایج از او.
  6. ادعیه آن حضرت دربارۀ‌‌ نماز و آنچه به نماز ارتباط دارد.
  7. ادعیه آن حضرت در رفع شداید و سختی‌‌‌ها.
  8. ادعیه آن حضرت در محفوظ ماندن از شرّ دشمنان.
  9. ادعیه آن حضرت در زیارات اجداد طاهرینش مانند زیارت حضرت علی (ع) در روز یکشنبه و زیارت امام حسین (ع) در روز عاشورا و زیارت ناحیه مقدسه.
  10. دعای علوی مصری که حضرت به او تعلیم فرمودند و...[۱۲].

دعاهای مربوط به فرج امام زمان (ع)

دعاهایی که برای برای فرج حضرت مهدی (ع) ذکر شده است. این دعاها را در دو بخش کلی می‌‌توان ذکر کرد:

  1. دعاها و زیارات مربوط به فرج آل محمد (ص) و تعجیل در ظهور حضرت حجت (ع): در توقیع شریفی از حضرت مهدی (ع) وارد شده است: «برای تعجیل در فرج من بسیار دعا کنید؛ زیرا گشایش کارهای شما در آن است»[۱۳].
  2. ادعیه یا زیاراتی برای فرج اهل بیت (ع) و حضرت مهدی (ع) پس از ذکر صلوات. این قسم از دعاها را نیز می‌توان به دو صورت زیر معرفی کرد:
    1. ادعیه و زیاراتی برای زمان یا مکانی خاص: مانند دعا برای تعجیلِ فرج در عید قربان و روز جمعه؛ سجدۀ شکر تعقیبات نماز ظهر، ادعیۀ سحرگاهان و... .
    2. ادعیه و زیارات کلی، بدون اختصاص به زمان یا مکانی خاص، مانند: دعای جامع خیر دنیا و آخرت[۱۴]؛ دعای بعد از نماز امام زمان (ع)[۱۵] دعای مخزون؛ دعای کنزالعرش و...[۱۶].

ادعیه و زیارات مهدوی در کتاب مفاتیح الجنان

برخی دیگر از ادعیه و زیارات مهدوی که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است:

  1. زیارت امام زمان (ع) در روز جمعه؛
  2. استغاثه به امام زمان (ع) «سلام الله الکامل التّام»؛
  3. دعای فرجِ حضرت حجّت (ع) «الهی عظم البلاء»؛
  4. دعای «اللَّهُمَ‏ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ‏ الطَّاعَةِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛
  5. دعای سلامتی امام زمان (ع) «اللَّهُمَ‏ کُنْ‏ لِوَلِیِّک‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»[۱۷].

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

  1. ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
  2. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۹۵.
  3. ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ ـ ۲۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
  4. این سرداب در منزل امام عسکری (ع) در سامرا قرار دشته که محل عبادت آن حضرت نیز بوده است.
  5. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۸.
  6. طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ص ۸۲۱.
  7. ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲؛ بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ ـ ۲۰؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
  8. ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
  9. حلی، رضی الدین علی بن موسی بن طاوس، الاقبال، ص ۵۸.
  10. عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص ۲۸۰.
  11. حلی، رضی الدین علی بن موسی بن طاوس، جمال الاسبوع، ص ۲۸۰؛ نیز ر. ک: عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی المصباح، ص۱۷۶.
  12. ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
  13. «وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج‏۲، ص۴۸۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، ج‏۲، ص۴۷۱.
  14. «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ رَوْحَهُمْ وَ رَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ فَرَجِهِمْ، وَ أَهْلِکْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج‏۲، ص۵۸۳، ح۱۸.
  15. «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ»؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج‏۸، ص۱۸۴-۱۸۵، بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِصَلَوَاتِ الْأَئِمَّة، ح۱۰۳۷۴؛ ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع، ص۲۸۰-۲۸۱.
  16. ر.ک: موسوی آقداش، سید ابوالفضل، صلوات و دعا برای فرج، ص ۸۹ ـ ۹۵.
  17. ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ ـ ۲۰.