|
|
| (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = آب| عنوان مدخل = آب| مداخل مرتبط = [[آب در قرآن]] - [[آب در فقه اسلامی]] - [[آب در فقه سیاسی]] - [[آب در معارف و سیره حسینی]] - [[آب در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط = }} |
| | == احکام کلی آب == |
| | آب به لحاظ ماهیّت آن به مطلق و مضاف، به لحاظ [[انفعال]] و عدم انفعالِ به [[نجاست]] به کثیر و قلیل و به لحاظ عوارض خارجی به مشکوک و غیر مشکوک، مشتبه و غیر مشتبه و مستعمل و غیر مستعمل تقسیم می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶ ـ ۵۴.</ref> |
|
| |
|
| {{امامت}}
| | === طهارت و نجاست === |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| | آب مطلق، [[پاک]] و پاک کننده هر چیز نجسی است که قابل پاک شدن است، و نیز بر طرف کننده [[حدث]] میباشد. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶.</ref> آب با [[تغییر]] رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست [[نجس]] می‌شود. آب قلیل بنابر مشهور با ملاقاتِ نجاست نیز نجس میگردد <ref>الروضة البهیة، ج۱، ص:۲۵۱ و ۲۵۸؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۰ و ۳۴.</ref> |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[آب]] است. "'''[[آب]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آب در قرآن]] - [[آب در حدیث]] - [[آب در فقه اسلامی]] - [[آب در فقه سیاسی]] - [[آب در معارف و سیره حسینی]] - [[آب در معارف و سیره رضوی]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[آب (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> | |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
|
| |
|
| ==مقدمه== | | === [[عبادات]] === |
| آنچه آب نامیده شود، هرچند به طور مَجاز
| | [[وضو]] و [[غسل]] جز با آب صحیح نیست. <ref>تحریر الوسیلة، ج۱، ص:۱۰۱ ـ ۱۰۳</ref> ادرار کردن در آب، [[مکروه]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۲، ص:۶۸</ref> [[نماز]] گزاردن در گذرگاه آب <ref>جواهر الکلام، ج۸، ص:۳۴۴</ref> و نیز آب بستن به منطقه [[دشمن]] در حال [[جهاد]] [[کراهت]] دارد. <ref>جواهر الکلام، ج۸، ص:۲۱ ـ ۶۶</ref> به قول مشهور، فروبردن سر در آب برای روزهدار در [[روزه]] [[واجب]] معیّن <ref>مستمسک العروة، ج۸، ص:۲۶۲.</ref> و نیز قضای روزه [[ماه رمضان]] در بعد از ظهر، [[حرام]] است؛ لکن در بطلان روزه به آن [[اختلاف]] است <ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص:۵۲ و ج۱۶، ص:۲۲۷ ـ ۲۲۸.</ref> |
|
| |
|
| آب به لحاظ ماهیّت آن به مطلق و مضاف، به لحاظ [[انفعال]] و عدم انفعالِ به [[نجاست]] به کثیر و قلیل و به لحاظ عوارض خارجی به مشکوک و غیر مشکوک، مشتبه و غیر مشتبه و مستعمل و غیر مستعمل تقسیم می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶ ـ ۵۴.</ref>
| | === [[تملّک]] === |
| | آبهای عمومی، مانند دریاها که همگان در بهرهبرداری از آن یکسانند، از [[مشترکات]] و با حیازت تملّکپذیر است. همچنین به قول مشهور، کندن [[چاه]] در [[زمین]] [[مباح]] به قصد تملّک یا در [[ملک]] خود، سبب تملّک آب آن می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۱۶-۱۲۱</ref> آبهای مباح، مانند چشمه و [[باران]] که در جوی‌های شخصی جمع می‌شود، به قول مشهور از آنِ [[مالک]] آن است <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۶</ref> |
|
| |
|
| '''طهارت و نجاست:''' آب مطلق، [[پاک]] و پاک کننده هر چیز نجسی است که قابل پاک شدن است، و نیز بر طرف کننده [[حدث]] میباشد. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶.</ref> آب با [[تغییر]] رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست [[نجس]] می‌شود. آب قلیل بنابر مشهور با ملاقاتِ نجاست نیز نجس میگردد <ref>الروضة البهیة، ج۱، ص:۲۵۱ و ۲۵۸؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۰ و ۳۴.</ref>
| | === [[خرید و فروش]] === |
| | فروختن آب با پیمانه، وزن یا [[مشاهده]] در صورت محصور بودن، مانند آب [[حوض]] جایز است؛ <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۰</ref> لکن در صحّت خرید و فروش مثل آب چاه که دارای جوشش است و دائم آب تازه با آب قبلی مخلوط می‌شود [[اختلاف]] است. در آب، [[ربا]] نیست. <ref>جواهر الکلام، ج۲۳، ص:۳۶۱</ref> |
|
| |
|
| '''[[عبادات]]:''' [[وضو]] و [[غسل]] جز با آب صحیح نیست. <ref>تحریر الوسیلة، ج۱، ص:۱۰۱ ـ ۱۰۳</ref> ادرار کردن در آب، [[مکروه]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۲، ص:۶۸</ref> [[نماز]] گزاردن در گذرگاه آب <ref>جواهر الکلام، ج۸، ص:۳۴۴</ref> و نیز آب بستن به منطقه [[دشمن]] در حال [[جهاد]] [[کراهت]] دارد. <ref>جواهر الکلام، ج۸، ص:۲۱ ـ ۶۶</ref> به قول مشهور، فروبردن سر در آب برای روزهدار در [[روزه]] [[واجب]] معیّن <ref>مستمسک العروة، ج۸، ص:۲۶۲.</ref> و نیز قضای روزه [[ماه رمضان]] در بعد از ظهر، [[حرام]] است؛ لیکن در بطلان روزه به آن [[اختلاف]] است <ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص:۵۲ و ج۱۶، ص:۲۲۷ ـ ۲۲۸.</ref>
| | === [[نوشیدن]] === |
| | برای [[نوشیدن آب]] آدابی ذکر شده است، مانند گفتن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref>، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده نوشیدن در [[روز]] <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۵۰۵-۵۰۸</ref> |
|
| |
|
| '''تملّک:''' آبهای عمومی، مانند دریاها که همگان در بهرهبرداری از آن یکسانند، از [[مشترکات]] و با حیازت تملّکپذیر است. همچنین به قول مشهور، کندن [[چاه]] در [[زمین]] [[مباح]] به قصد تملّک یا در [[ملک]] خود، سبب تملّک آب آن می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۱۶-۱۲۱</ref> آبهای مباح، مانند چشمه و [[باران]] که در جوی‌های شخصی جمع می‌شود، به قول مشهور از آنِ [[مالک]] آن است <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۶</ref>
| | === مزارعه === |
| | از شرایط صحّت [[عقد]] مزارعه، قابلیّت زمین برای بهرهبرداری به دلیل داشتن آب ـ هرچند به امکان رساندن آب چشمه یا نهر به آن ـ است <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۲۷.</ref> |
|
| |
|
| '''[[خرید و فروش]]:''' فروختن آب با پیمانه، وزن یا [[مشاهده]] در صورت محصور بودن، مانند آب [[حوض]] جایز است؛ <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۰</ref> لیکن در صحّت خرید و فروش مثل آب چاه که دارای جوشش است و دائم آب تازه با آب قبلی مخلوط می‌شود [[اختلاف]] است. در آب، [[ربا]] نیست. <ref>جواهر الکلام، ج۲۳، ص:۳۶۱</ref>
| | === حیوان === |
| | دادن آب به حیوان پیش از [[ذبح]] آن [[مستحب]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۱۳۳</ref> عرضه آب بر حیوان هنگام رسیدن به آب از [[حقوق]] چارپا بر صاحبش شمرده شده است<ref>العروة الوثقی، ج۲، ص:۴۱۵.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۸۹-۹۰.</ref> |
|
| |
|
| '''[[نوشیدن]]:''' برای [[نوشیدن آب]] آدابی ذکر شده است، مانند گفتن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref>، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده نوشیدن در [[روز]] <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۵۰۵-۵۰۸</ref>
| | == منابع == |
| | | {{منابع}} |
| '''مزارعه:''' از شرایط صحّت [[عقد]] مزارعه، قابلیّت زمین برای بهرهبرداری به دلیل داشتن آب ـ هرچند به امکان رساندن آب چشمه یا نهر به آن ـ است <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۲۷.</ref>
| |
| | |
| '''حیوان:''' دادن آب به حیوان پیش از [[ذبح]] آن [[مستحب]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۱۳۳</ref> عرضه آب بر حیوان هنگام رسیدن به آب از [[حقوق]] چارپا بر صاحبش شمرده شده است<ref>العروة الوثقی، ج۲، ص:۴۱۵.</ref>
| |
| .<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۸۹-۹۰.</ref>
| |
| ==آب اِستِنجاء== | |
| آب به کار رفته در [[تطهیر]] مخرج ادرار و مدفوع.
| |
| | |
| آب قلیل هرچند ـ بنابر مشهور ـ به مجرّد [[ملاقات]] با [[نجاست]] [[نجس]] می‌شود، لیکن آب استنجاء با شرایط زیر [[پاک]] است:
| |
| #عدم [[تغییر]] رنگ، بو یا مزه آب.
| |
| #نرسیدن نجاستی از خارج به آن.
| |
| #عدم [[تجاوز]] ادرار و مدفوع از محلّ خروج، بیش از حدّ متعارف.
| |
| #خارج نشدن نجاستی دیگر غیر از ادرار یا مدفوع، مانند [[خون]] از مخرج.
| |
| #بنابر قولی خالی بودن آب از اجزای مدفوع به گونهای که دیده شود.
| |
| #بنابر قول برخی، ریختن آب بر محل، قبل از رساندن دست به آن.
| |
| | |
| آب استنجاء، بنابر قولی [[نجس]] ولی مَعفُوّ و بخشوده است.
| |
| | |
| [[وضو]] و [[غسل]] با آب استنجاء جایز نیست. در جواز [[تطهیر]] چیز نجس با آب استنجاء ـ بنابر [[طهارت]] آن ـ [[اختلاف]] است. در این [[احکام]]، تفاوتی در آب استنجاء حاصل از شستن اول و دوم مخرج بول ـ بنابر قول به اعتبار تعدّد شستن ـ نیست <ref>العروةالوثقی، ج۱، ص:۴۶۷.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۱.</ref>
| |
| | |
| ==آب انگور==
| |
| [[احکام وضعی]]: بنابر قول مشهور آب انگور با جوشیدن، نجس و با بخار شدن دو سوم آن به وسیله [[آتش]] [[پاک]] میگردد. در پاک شدن آن با بخار شدن دو سوم به غیر آتش، مانند [[آفتاب]] اختلاف است. <ref>جواهر الکلام، ج۶، ص:۱۳؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۱۳۴ ـ ۱۳۹.</ref> اگر آب انگور پس از جوشیدن سرکه شود پاک است. <ref>جامع المقاصد، ج۱، ص:۱۸۰.</ref>
| |
| | |
| گرو گذاشتن آب انگور صحیح است، لیکن اگر شراب شود از رهن خارج میگردد. <ref>جامع المقاصد، ج۵، ص:۶۱.</ref> اگر کسی آب انگور را [[غصب]] کند و در دست او شراب گردد، ضامن مثل یا قیمت آن ـ در صورت عدم امکان پرداختن مثل ـ است <ref>جامع المقاصد، ج۶، ص:۲۹۱.</ref>
| |
| | |
| [[احکام تکلیفی]]: [[نوشیدن آب]] انگور پیش از جوشیدن و نیز پس از بخار شدن دو سوم آن به وسیله آتش جایز است؛ <ref>جواهر الکلام، ج۶، ص:۱۳ ـ ۲۰ و ج۳۶، ص:۳۷۶؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۶۹ و ۱۳۶.</ref> لیکن پس از جوشیدن و پیش از بخار شدن دو سوم، حتّی بنابر قول به عدم [[نجاست]] آن، [[حرام]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۶، ص:۱۳ ـ ۲۰ و ج۳۶، ص:۳۷۶؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۶۹ و ۱۳۶.</ref> در جواز نوشیدن آب انگور پس از بخار شدن دو سوم آن به غیر آتش، [[اختلاف]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۶، ص:۱۳ ـ ۲۰ و ج۳۶، ص:۳۷۶؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۶۹ و ۱۳۶.</ref> به قول مشهور حدّ [[نوشیدن آب]] انگور جوشیده، حدّ شراب (هشتاد تازیانه) است. <ref>مبانی تکملة المنهاج، ج۱، ص:۲۷۱.</ref>
| |
| | |
| به قول مشهور فروختن آب انگور به کسی که فروشنده می‌داند شراب درست میکند، [[مکروه]] است؛ امّا چنانچه فروشنده به این قصد بفروشد و یا در متن [[عقد]] شرط شده باشد [[حرام]] است. <ref>جواهرالکلام، ج۲۲، ص:۳۰ ـ ۳۱؛ کتاب المکاسب، ج۱، ص:۱۲۹.</ref> در جواز [[خرید و فروش]] آب انگور بعد از جوشیدن و پیش از بخار شدن دو سوم آن، [[اختلاف]] است <ref>کتاب المکاسب، ج۱، ص:۶۱.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۱-۹۲.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[باران]]==
| |
| آب حاصل از [[ریزش باران]].
| |
| | |
| آب باران از اقسام آب مطلق <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۶.</ref> و در حال بارش در [[حکم]] آب جاری است؛ یعنی در [[ملاقات]] با [[نجاست]]، [[نجس]] نمیشود، مگر آنکه رنگ، بو یا مزه آن [[تغییر]] کند. <ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص:۲۹۷ ـ ۳۰۰</ref> نوشیدن آب باران <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص: ۵۹۷، م ۲۶۲۷</ref> و نیز باز کردن کام نوزاد با آن در صورت نبودن آب [[فرات]]، [[مستحب]] است <ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص:۹۰.</ref>
| |
| | |
| و در حال بارش در حکم آب جاری است؛ یعنی در ملاقات با نجاست، نجس نمیشود، مگر آنکه رنگ، بو یا مزه آن تغییر کند. <ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص: ۳۰۰</ref> نوشیدن آب باران <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۵۰۹؛ وسائل الشیعة، ج۲۵، ص:۲۶۵</ref> و نیز باز کردن کام نوزاد با آن در صورت نبودن آب فرات، مستحب است <ref>الحدائق الناضرة، ج۲۵، ص:۳۸ ـ ۳۹.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۲-۹۳.</ref>
| |
| | |
| ==آب بینی==
| |
| درون بینی، [[باطن]] [[بدن]] محسوب می‌شود؛ بنابر این اگر آب بینی با [[خون]] تماس پیدا کند، ولی پس از بیرون آمدن از بینی، [[آلوده]] به خون نباشد [[پاک]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۴، ص:۳۱۶</ref>
| |
| | |
| فرو بردن اخلاط بینی در حال [[روزه]] اگر وارد فضای دهان نشود و به عمد نباشد، بلکه به قول مشهور حتّی اگر عمدی هم باشد روزه را [[باطل]] نمیکند. در اینکه فروبردن اخلاط پس از ورود به فضای دهان موجب بطلان روزه می‌شود یا نه، [[اختلاف]] است؛ امّا فروبردن آن پس از خروج از فضای دهان، موجب بطلان روزه می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۹</ref> [[خوردن]] آب بینی به [[جهت]] [[خبیث]] بودن آن [[حرام]] است <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۵۰۹؛ وسائل الشیعة، ج۲۵، ص:۲۶۵.</ref>
| |
| | |
| انداختن آب بینی در حال [[نماز]] <ref>الحدائق الناضرة، ج۲۵، ص:۳۸ ـ ۳۹.</ref> و نیز در [[مسجد]] <ref>الحدائق الناضرة، ج۱۴، ص:۱۲۷</ref> [[مکروه]] و [[پاک]] کردن مسجد از آن در حال نماز بدون [[انحراف]] از [[قبله]]، جایز است.<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۷۲۳.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۳.</ref>
| |
| | |
| ==آب جاری==
| |
| آب روانِ جوشیده از [[زمین]]، مانند آب چشمه و قنات.
| |
| | |
| به قول مشهور در تحقّق عنوان جاری، علاوه بر جریان، جوشیدن از زمین نیز شرط است. عدم اعتبار جوشش و کفایت جریان غالبی به دلیل اتّصال به منبعی و نیز عدم اعتبار جریان فعلی و کفایت جوشش از زمین، دیگر اقوال در باره آب جاریاند <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۱، ص:۱۱۲.</ref>
| |
| | |
| آب جاری از اقسام آب مطلق است که از [[احکام]] آن در باب [[طهارت]] و [[زکات]] سخن گفته شده است.
| |
| | |
| آب جاری ـ هرچند کمتر از کرّ باشد ـ به [[ملاقات]] [[نجاست]] [[نجس]] نمیشود، مگر آنکه بو، رنگ یا مزه آن بر اثر نجاست [[تغییر]] کند. <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۶، ص:۲۰۲</ref> در صورت نجاست، پاک شدن آن به زوال بو، رنگ و مزه نجاست است ـ هرچند زوال به خودی خود باشد ـ مشروط به اینکه با آب تازه که از مادّه خارج می‌شود، مخلوط گردد. در حصول طهارت بدون آمیختگی، اختلاف است. <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۸، ص:۳۷۵.</ref> [[حکم]] آب راکدِ متّصل به جاری نیز چنین است
| |
| | |
| آبی که از [[زمین]] میجوشد امّا جریان ندارد، در [[نجس]] نشدن به [[ملاقات]] [[نجاست]] بنابر مشهور [[حکم]] آب جاری را دارد، هرچند کمتر از کرّ باشد <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۸، ص:۱۲۰-۱۲۱.</ref>
| |
| | |
| [[زکات]] غلاّتِ (گندم، جو، خرما و کشمش) آبیاری شده با آب جاری یک دهم است. <ref>العروة الوثقی، ج۲، ص:۲۹۲.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۴-۹۵.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[چاه]]==
| |
| آب حاصل از کندن گودال عمیق.
| |
| | |
| از آن در باب [[طهارت]] و [[احیاء موات]] [[سخن]] گفته شده است.
| |
| | |
| آب چاه از اقسام آب مطلق به شمار میرود.
| |
| | |
| '''طهارت و نجاست:''' در اینکه آب چاه حکم آب جاری را دارد تا با ملاقات نجاست، نجس نشود یا نه، بین قدما و متأخران [[اختلاف]] است. مشهور قدما قول دوم را [[اختیار]] کرده و رسیدن نجاست به آب چاه را موجب نجس شدن آن دانستهاند؛ لیکن مشهور متأخران قول اوّل را برگزیدهاند. <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۱۹۱ ـ ۲۰۶</ref>
| |
| | |
| '''چگونگی [[تطهیر]]:''' بنابر قول به نجس شدن آب چاه با ملاقات نجاست، برای کشیدن آب به منظور تطهیر آن، اندازههای متفاوتی ذکر شده است؛ لیکن بنابر قول مشهور متأخّران ـ مبنی بر عدم نجاست آب چاه با ملاقات نجس ـ در اینکه کشیدن آب از چاه تعبّداً [[واجب]] است یا [[مستحب]] میباشد، [[اختلاف]] است. مشهور متأخران، آن را مستحب میدانند <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۲۰۳.</ref>
| |
| | |
| '''[[مالکیّت]]:''' اگر کسی چاهی را به قصد تملّک در زمین [[مباح]] حفر کند، در صورت رسیدن به آب ـ بنابر قول مشهور ـ [[مالک]] آب آن می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۱۶</ref>
| |
| | |
| '''بیع:''' در صحّت فروش آب موجود در چاه و نیز فروش آب آن برای همیشه، اختلاف است. منشأ اختلاف در اوّلی، عدم امکان تحویل آب موجود هنگام [[معامله]] به [[جهت]] مخلوط شدن با آب تازه و در دومی، [[جهالت]] مقدار آب است <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۲ و ۳۴؛ دلیل العروة، ج۱، ص:۶۵.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۵.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[خالص]]==
| |
| آب غیر آمیخته با چیزی دیگر.
| |
| | |
| یکی از غسل‌های سه گانه میّت [[غسل]] با آب خالص است <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۱ ـ ۴۲؛ مستمسک العروة، ج۱، ص:۱۸۶ ـ ۱۸۹.</ref> که از آن به «آب قراح» تعبیر می‌شود و مراد از آن آبی است که با سدر یا [[کافور]] مخلوط نباشد.
| |
| | |
| اگر سدر و کافور پیدا نشود، <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۹۲</ref> یا استعمال آن از نظر [[شرع]] [[ممنوع]] باشد ـ همچون میّت مُحرم که غسل دادن او با آب مخلوط به کافور جایز نیست <ref>جواهر الکلام، ج۱۸، ص:۴۲۱؛ تحریر الوسیلة، ج۱، ص:۷۰.</ref>ـ به جای غسل با آب سدر و کافور با آب خالص غسل داده می‌شود.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۱، صفحه ۹۶.</ref>
| |
| | |
| ==آب دهان==
| |
| '''تکلیفی:''' فرو بردن بزاق برای روزهدار جایز است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۴ ـ ۳۵.</ref> بیرون انداختن آب دهان در حال [[نماز]]، <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱،ص:۴۵، م ۳۲ و ۳۴.</ref> انداختن آن در [[مسجد]]، <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۱۸۰.</ref> [[پاک]] کردن [[آیات قرآن]] <ref>الحدائق الناضرة، ج۱۸، ص:۲۲۱</ref> و‌تر کردن نخ‌های مورد نیاز [[جهت]] دوختن [[کفن]]، با آب دهان <ref>جواهر الکلام، ج۴، ص:۲۳۳</ref> [[کراهت]] دارد. در حلّیت یا [[حرمت]] خوردن بزاق دیگری [[اختلاف]] است. <ref>مجمع الفائدة، ج۱۱، ص:۲۱۴</ref>
| |
| | |
| '''وضعی:''' آب دهان [[مسلمان]] پاک و آب دهان [[کافر]] <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۱۴۱</ref> و حیوانات [[نجس]] العین (سگ و خوک) نجس است. بنابر قول برخی، ظرفی که با آب دهان سگ نجس شده، باید پیش از شستن [[خاک]] [[مال]] گردد. <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱،ص:۱۰۰، م ۱۵۰</ref> نماز در لباسی که آغشته به آب دهان حیوان [[حرام]] گوشت باشد، [[باطل]] است. <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱،ص:۴۶۰، م ۸۲۵.</ref>
| |
| | |
| [[روزه]] با فرو بردن بزاقِ خارج شده از فضای دهان یا بزاق دیگری در صورت مستهلک نشدن آن در آب دهان روزهدار، [[باطل]] می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص:۲۹۸ ـ ۲۹۹</ref> با خوردن چیز [[نجس]]، آب دهان نجس نمیشود، از اینرو، اگر پس از خوردن آن، بزاق با [[لباس]] یا [[بدن]] تماس پیدا کند موجب نجس شدن آن نمیگردد، مگر آنکه اجزای نجس با آن باشد <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۴۱۴.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۷.</ref>
| |
| | |
| ==آب راکد==
| |
| آب [[ثابت]]، مقابل آب جاری.
| |
| | |
| آب راکد اگر به اندازه کرّ باشد، آب کرّ به شمار آمده و [[احکام]] آن را داردو اگر کمتر از آن باشد، آب قلیل به شمار میآید و احکام آن را دارد <ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص:۲۹۸</ref>، مگر آنکه به منبع کرّ یا آب جاری متّصل باشد که در این صورت، همچون آب جاری با [[ملاقات]] [[نجاست]]، نجس نمیشود. <ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص:۸۵</ref> ادرار کردن در آب، بویژه آب راکد، [[مکروه]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۱۴، ص:۱۲۷</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۱، صفحه ۹۷.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[زمزم]]==
| |
| آب چاهی معروف نزدیک [[کعبه]].
| |
| | |
| در [[روایات]] از آب زمزم به [[بهترین]] آب روی [[زمین]] و داروی هر درد یاد شده است <ref>العروة الوثقی، ج۲، ص:۴۵۳.</ref> و احکام آن در باب [[طهارت]] و [[حج]] آمده است.
| |
| | |
| [[نوشیدن آب]] زمزم، بلکه بسیار [[نوشیدن]] آن، <ref>جواهر الکلام، ج۱۱، ص:۱۲۶</ref> بویژه پیش از سعی <ref>جواهر الکلام، ج۵، ص:۹۶</ref> و پس از [[طواف]] [[وداع]] <ref>جواهر الکلام، ج۳، ص:۲۶۲</ref> [[مستحب]] است. نیز برای مُحرم مستحب است پیش از سعی، پس از نوشیدن آب زمزم، یک یا دو سطل از آن را بر سر و بدن خود بریزد و دعای وارد شده را بخواند <ref>جواهر الکلام، ج۳، ص:۲۶۵</ref> و [[افضل]] آن است که خود، آب را بردارد نه دیگری. <ref>جواهر الکلام، ج۳، ص:۳۶۸</ref> همچنین بردن آب [[زمزم]] به عنوان [[هدیه]] <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۱۹</ref> و درخواست [[هدیه دادن]] آن <ref>جواهر الکلام، ج۴، ص:۱۵۳-۱۵۴</ref> و نیز شستن [[کفن]] با آن [[مستحب]] است <ref>جواهر الکلام، ج۴، ص:۲۹۸.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۹۹.</ref>
| |
| | |
| ==آب سرد==
| |
| مقابل آب گرم.
| |
| | |
| اگر [[وضو]] و [[غسل]] با آب سرد ضرر قابل توجّهی داشته باشد ـ مانند اینکه موجب [[بیماری]] یا شدّت آن شود ـ و تهیّه آب گرم نیز ممکن نباشد، باید تیمّم کرد. <ref>جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۰۴</ref> [[نوشیدن آب]] سرد و ریختن آن بر [[بدن]] در حمّام، [[مکروه]] و ریختن آن روی پاها هنگام بیرون آمدن از حمّام، مستحب است<ref>الحدائق الناضرة، ج۵، ص:۵۳۶.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۱، صفحه ۱۰۱.</ref>
| |
| | |
| ==آب غسل==
| |
| آب به کار رفته برای غسل.
| |
| | |
| آب غسل باید [[پاک]]، مطلق و [[مباح]] باشد و در شست و شوی [[نجس]] به کار نرفته باشد <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۰۰.</ref>
| |
| | |
| کسی که برای غسل آب در [[اختیار]] ندارد [[واجب]] است در صورت امکان، با خریدن و [[قرض]] کردن، آن را تهیّه کند. <ref>کلمة التقوی، ج۲،ص:۳۶</ref> در اینکه تهیّه آب غسل [[همسر]] در غسل‌های جنابت، [[حیض]] و نفاس و درصورت نیاز، گرم کردن آن، بر عهده شوهر است یا نه، [[اختلاف]] است. <ref>مناسک حج (امامخمینی)، ص:۸۸.</ref> مستحب است آب غسل ترتیبی به اندازه یک صاع (تقریبا سه کیلوگرم) باشد<ref>جواهر الکلام، ج۳، ص:۱۱۹.</ref>.<ref> سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۱۰۲.</ref>
| |
| | |
| ==آب غصبی==
| |
| آب [[تصرف]] شده بدون [[رضایت]] صاحب آن.
| |
| | |
| [[احکام]] آب غصبی به تکلیفی و وضعی تقسیم می‌شود:
| |
| | |
| '''تکلیفی:''' هر گونه تصرّف در آب غصبی، مانند [[تطهیر]] [[نجس]]، [[وضو]] و [[غسل]] با آن و نیز [[نوشیدن]] آن، [[حرام]] است. <ref>کلمة التقوی، ج۱، ص:۱۴۵؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۹۹</ref> اگر به [[اجمال]] [[علم]] حاصل شود که آبِ موجود یا نجس است یا غصبی، نوشیدن آن و وضو و غسل با آن جایز نیست؛ امّا اگر به اجمال بداند که آب یا مضاف است یا غصبی، تنها نوشیدن آن جایز است. <ref>وسائل الشیعة، ج۱۴، ص:۴۰۴</ref> کسی که به اجمال می‌داند آبِ یکی از چند ظرف موجود غصبی است، باید از همه دوری کند <ref>جواهر الکلام، ج۳۱، ص:۲۵۲</ref>
| |
| | |
| '''وضعی:''' شیء نجس با آب غصبی [[پاک]] می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۶۷</ref> وضو و غسل با آب غصبی به عمد ([[اختیار]] بدون [[اکراه]]) و با علم به غصبی بودن و [[حرمت]] [[تصرف]] در آن [[باطل]] است، و در صورت [[جهل]] به موضوع ([[غصب]]) یا [[حکم]] (حرمت)، به قول مشهور باطل نیست، مگر آنکه در جهل به حکم، [[جاهل]] مقصّر باشد که به نظر مشهور ملحق بهصورت علم وعمد است<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۱۱</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۰۲-۱۰۳.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[فرات]]==
| |
| آب نهر معروف.
| |
| | |
| [[احکام]] آن به مناسبت در بابهای [[طهارت]]، [[نکاح]] و [[احیاء موات]] آمده است.
| |
| | |
| آب فرات، مانند سایر نهرهای بزرگ از آبهای عمومی به شمار میرود و [[ملک]] کسی نیست. <ref>الحدائق الناضرة، ج۵، ص:۱۵۹</ref>.تبرّک به آب فرات،. <ref>الحدائق الناضرة، ج۵، ص:۵۰-۵۲</ref> باز کردن کام نوزاد، <ref>الحدائق الناضرة، ج۵، ص:۵۰-۵۲</ref> غسل کردن <ref>مجمع الفائدة، ج۱، ص:۹۲</ref> و شستن [[کفن]] با آن <ref>جواهر الکلام، ج۱۲، ص:۲۳۳؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۲۲ ـ ۲۲۳؛ التنقیح (الطهارة)، ج۴، ص:۳۶۷.</ref> [[مستحب]] است.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۱، صفحه ۱۰۳.</ref>
| |
| | |
| ==آب قلیل==
| |
| مقابل آب کثیر
| |
| | |
| به آبی که نه جاری و نه در [[حکم]] آن و نیز کمتر از کرّ است، آب قلیل گفته می‌شود و از آن در باب [[طهارت]] بحث شده است.
| |
| | |
| آب قلیل از اقسام آب مطلق و [[پاک]] کننده است و به قول مشهور با [[ملاقات]] [[نجاست]] یا متنجّس، [[نجس]] <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۶ ـ ۲۷ و ۳۶.</ref> و با اتّصال به آب کرّ، جاری یا [[باران]] و آمیخته شدن با آنها پاک می‌شود. در کفایت صرفِ اتّصال بدون آمیختگی، [[اختلاف]] است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۳</ref>
| |
| اگر آب قلیل از بالا به پایین یا با فشار از پایین به بالا جریان داشته باشد، تماس قسمت پایین در اوّلی و قسمت بالا در دومی با نجاست، موجب نجاست قسمت دیگر نمیشود؛ زیرا در هر دو صورت، آن بخش از آب که با نجس ملاقات کرده و بخش دیگر که با نجس در تماس نیست، به نظر عرف دو آب شمرده می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۶</ref>
| |
| | |
| بنابر مشهور، [[تطهیر]] [[لباس]] و بدنی که با ادرار ـ جز ادرار پسر بچّه شیر [[خوار]] ـ نجس شده، با آب قلیل منوط به تحقق امور ذیل است:
| |
| #دو بار شستن.
| |
| #فشردن لباس، فرش و مانند آن برای خروج غساله.
| |
| #ریختن آب بر نجس، نه شستن چیز نجس در آب.
| |
| در اینکه در تطهیر ظرف متنجّس به غیر ولوغ با آب قلیل، سه بار شستن شرط است یا نه، اختلاف است. معروف میان معاصران، قول نخست است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۱۰۷-۱۱۰.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۰۴-۱۰۵.</ref>
| |
| | |
| ==آب کثیر==
| |
| مقابل آب قلیل.
| |
| | |
| [[فقیهان]] عنوان آب کثیر را درباره آب غیر قلیل به کار بردهاند که شامل آبهای کرّ، جاری، باران، چشمه، [[چاه]] و حمّام می‌شود. گاه آب کثیر مقابل آب جاری به کار میرود که مراد از آن آب کُرّ است.
| |
| | |
| از این عنوان در باب طهارت بحث شده است.
| |
| | |
| آب کثیر مطلق به [[ملاقات]] [[نجاست]] [[نجس]] نمیشود، مگر آنکه رنگ، بو یا مزه آن به نجاست تغییر کند. آب نجس ـ اعم از قلیل و کثیر ـ با اتّصال به آب کثیر در صورت آمیختگی با آن و زوال تغیّر [[پاک]] می‌شود. در حصول [[طهارت]] بدون امتزاج [[اختلاف]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۱،ص:۱۷۲ ـ ۱۷۳</ref> به قول مشهور، چیز نجس با یک بار شستن در آب کثیر پاک می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۶،ص:۱۹۶</ref> مشهور متأخّران در [[تطهیر]] شیء نجس ـ مانند [[لباس]] ـ با آب کثیر، فشردن و خروج غساله را معتبر نمیدانند. <ref>مهذب الاحکام، ج۲، ص:۳۸.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۰۵.</ref>
| |
| | |
| ==آب کُرّ==
| |
| مقدار مشخّصی از آب.
| |
| | |
| آب کُرّ اندازه مشخّصی از آب مطلق است که با ملاقات نجاست، نجس نمیگردد.
| |
| | |
| از آن در باب طهارت بحث شده است.
| |
| | |
| آب کرّ نزد مشهور [[فقیهان]]، مقدار آبی است که اگر در ظرفی که هر یک از درازا، پهنا و گودی آن سه وجب و نیم معمولی است بریزند آن را پر کند. از اینرو، مجموع مساحت آب کرّ ۴۲ و هفت هشتم وجب است. مساحتهای ۳۶ و ۲۷ وجب نیز گفته شده است. <ref>العروة الوثقی، ج۱،ص:۴۳</ref> وزن آن ۷۴۰/۳۷۶، ۳۷۷، و ۳۸۴ کیلوگرم و غیر آن ذکر شده است. برخی گفتهاند: اگر مقدار وزن آب ۴۸۰ کیلو گرم باشد، طبق نظر تمامی [[فقها]] آب، کُرّ است. <ref>مجمع الفائدة، ج۱، ص:۲۹۲</ref>
| |
| | |
| کرّ بودن آب با [[یقین]] [[انسان]] یا خبر دادن دو مرد [[عادل]] [[ثابت]] می‌شود. در کفایت اِخبار یک مرد عادل بلکه [[ثقه]] اختلاف است. <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۳۳۵.</ref>
| |
| | |
| آب کرّ از اقسام آب مطلق و پاک کننده است <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۶</ref> و با ملاقات نجاست، نجس نمیشود، مگر آنکه رنگ، بو یا مزه آن بر اثر ملاقات با نجاست [[تغییر]] کند. <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۱۵۳ ـ ۱۵۴</ref> در این صورت، [[پاک]] شدن آن منوط به زوال تغیّر و اتّصال به آب کثیر دیگر و آمیختگی با آن است. در حصول [[طهارت]] به مجرّد اتّصال، بدون امتزاج [[اختلاف]] است. <ref>العروة الوثقی، ج۱،ص:۴۳</ref>
| |
| | |
| چیز [[نجس]] با یک بار شستن در آب کرّ پاک می‌شود. در [[لزوم]] تعدّد شستن برای [[تطهیر]] چیز نجس شده به ادرار و نیز ظرف نجس، و [[وجوب]] فشردن اشیای نجسی مانند [[لباس]] که آب در آنها [[نفوذ]] میکند، [[جهت]] خارج شدن غساله آن اختلاف است. <ref>العروة الوثقی، ج۱،ص:۱۱۴-۱۱۳</ref> قول مشهور در دو مورد اول (نجس شده به ادرار و ظرف نجس) و نیز مشهور متأخّران در مورد اخیر، عدم لزوم تعدّد است. <ref>مهذب الاحکام، ج۱۸، ص:۳۳ و ۴۰</ref>
| |
| | |
| اگر در بقای کرّ بودن آبی‌شک شود، [[حکم]] کرّ و اگر در رسیدن آبی قلیل به مقدار کرّ شک شود، حکم آب قلیل را دارد. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۶ ـ ۳۷.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۰۵-۱۰۶.</ref>
| |
| | |
| ==آب گرم==
| |
| آب گرم شده و یا آب گرم معدنی.
| |
| | |
| از آن به هر دو معنا و به مناسبت در باب طهارت و اطعمه و اشربه سخن گفته شده است.
| |
| | |
| [[غسل]] دادن میّت با آب گرم شده با [[آتش]]، و نیز [[وضو]] و غسل، <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۳۳۰ ـ ۳۳۳</ref> بلکه بنابر قولی، هر گونه استفاده، مانند [[نوشیدن]] و شست وشوی [[بدن]] با آب ظرفی که با تابش [[آفتاب]] گرم شده، <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص:۳۸ ـ ۳۹، م ۱۶.</ref> و نیز استفاده از آبهای گرم معدنی جهت درمان <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۶</ref> یا نوشیدن [[مکروه]] است<ref>المهذب، ج۲، ص:۴۳۱.</ref>.<ref> سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۱۰۶-۱۰۷.</ref>
| |
| | |
| ==آب لوله==
| |
| آب جاری در لوله.
| |
| | |
| آب لوله در صورت اتّصال به منبعی که به اندازه کرّ است، [[حکم]] آب کرّ را دارد و با [[ملاقات]] [[نجاست]]، [[نجس]] نمیشود. <ref>جواهرالکلام، ج۵، ص:۱۰۴</ref> اگر پس از [[علم]] به اتّصال آب لوله به منبع، در بقای اتّصال آن [[شک]] شود، حکم صورت اتّصال را دارد<ref>الجامع للشرائع، ص:۴۶</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۰۷.</ref>
| |
| | |
| ==آب مستعمل==
| |
| آب به کار رفته در [[وضو]]، [[غسل]] یا شست و شوی چیز نجس.
| |
| | |
| آب مستعمل در وضو و نیز غسل [[مستحب]]، [[پاک]] و پاک کننده و وضو گرفتن و غسل کردن با آن جایز است. آب به کار رفته در غسلی که [[رافع]] [[حَدَث]] اکبر است، مانند غسل جنابت، پاک است و میتوان با آن چیز نجس را شست؛ لیکن در اینکه رافع حَدَث اصغر و اکبر میباشد ـ تا وضو و غسل با آن صحیح باشد ـ یا نه، [[اختلاف]] است. قول اشهر، که به مشهور متأخرّان نیز نسبت داده شده، رافع بودن آن است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۰ و ۵۱؛ مصباح المنهاج، ج۱، ص:۴۵۱.</ref>
| |
| | |
| [[اختلاف]] یاد شده در صورتی است که شخص با آب قلیل غسل کرده باشد؛ امّا اگر با آب کثیر غسل کند، اختلافی در رافع بودن آن نیست. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۰ و ۵۱؛ مصباح المنهاج، ج۱، ص:۴۵۱.</ref>
| |
| آب مستعمل در [[تطهیر]] چیز نجس که از آن به غُساله نیز تعبیر می‌شود، دو قسم است:
| |
| #آب به کار رفته در استنجاء که با شرایطی پاک است.
| |
| #آب به کار رفته در تطهیر سایر اشیای نجس که در پاک بودن آن اختلاف است.<ref> سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۱۰۷-۱۰۸.</ref>
| |
| | |
| ==آب مشتبه==
| |
| آب [[اشتباه]] شده با آب دیگر از حیث اطلاق و اضافه، کرّ و قلیل بودن، [[طهارت]] و نجاست یا [[اباحه]] و [[حرمت]].
| |
| | |
| تفاوت آب مشتبه با آب مشکوک، وجود [[علم اجمالی]] در اوّلی و نبود آن در دومی است. از این عنوان در باب [[طهارت]] [[سخن]] گفته شده است.
| |
| | |
| '''اقسام [[شبهه]]:''' شبهه در آب، یا محصور است، مانند [[اشتباه]] یک ظرف آب [[نجس]] در بین ده ظرف مورد [[ابتلا]]، یا غیر محصور مانند اشتباه یک ظرف میان ظرفهای بسیار که همه آنها در شرایط عادی مورد ابتلا نیستند، یا اجتناب از همه موجب [[عسر]] یا حرج است و یا احتمال آن به [[جهت]] کثرت اطراف شبهه به قدری [[ضعیف]] است که عقلا به آن اعتنا نمیکنند. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۶ ـ ۴۸؛ مستمسک العروة، ج۱، ص:۲۲۰؛ مهذب الاحکام، ج۱، ص:۲۴۷.</ref>
| |
| | |
| انواع اشتباه: اشتباه آب از جهات زیر محتمل است:
| |
| | |
| '''۱. طهارت و [[نجاست]]:''' به قول مشهور اجتناب از همه آبهای مشتبه از حیث نجاست در شبهه محصور [[واجب]] است و شستن چیز نجس و نیز [[وضو]] و [[غسل]] با آن جایز نیست <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۶ ـ ۴۸؛ مستمسک العروة، ج۱، ص:۲۲۰؛ مهذب الاحکام، ج۱، ص:۲۴۷.</ref>
| |
| | |
| اگر آب دیگری جز دو آب مشتبه وجود نداشته باشد، به نظر مشهور [[فقها]] ـ بلکه ادّعای [[اجماع]] بر آن شده که ـ تیمّم واجب است. برخی تیمّم را واجب ندانسته و گفتهاند: مکلّف بین تیمّم و گرفتن وضو با یکی از دو آب و [[خواندن نماز]]، سپس [[تطهیر]] مواضع وضو با آب دیگر و گرفتن وضو و خواندن نمازی دیگر مخیّر است. <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۱، ص:۴۲۵ ـ ۴۳۰</ref>
| |
| | |
| اگر یکی از دو آب مشتبه بریزد، [[وجوب]] اجتناب از دیگری به [[قوّت]] خود باقی است. <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۳۰۰</ref> به قول مشهور، تماس چیزی مانند [[لباس]] یا [[بدن]] با یکی از دو آب مشتبه در صورتی که حالت قبلی آب، نجاست نبوده، موجب نجس شدن آن نمیشود، بلکه محکوم به طهارت است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۲؛ مستمسک العروة، ج۱، ص:۲۵۳</ref>
| |
| | |
| در شبهه غیر محصور، در هیچ یک از موارد یاد شده اجتناب از همه اطراف [[واجب]] نیست؛ لیکن در اینکه استفاده از همه اطراف [[شبهه]] جایز است یا اجتناب از آن اندازه که به [[اجمال]] معلوم است ـ مانند یک ظرف در مثال مزبور ـ واجب است، [[اختلاف]] میباشد. <ref>الفقه، ج۳، ص:۱۶۹ ـ ۱۷۱</ref>
| |
| | |
| '''۲. [[اباحه]] و [[حرمت]]:''' اجتناب از آب مشتبه به لحاظ اباحه ـ مانند آب مباحی که با آب غصبی [[اشتباه]] شده ـ واجب است؛ لیکن چیز [[نجس]] اگر با آن شسته شود، [[پاک]] میگردد و [[وضو]] و [[غسل]] با آن از روی [[غفلت]] یا [[جهل]]، بنابر مشهور صحیح است. <ref>مصباح المنهاج، ج۱، ص:۴۴۷ ـ ۴۴۹</ref> در صورت انحصار آب در آن دو، تیمّم واجب است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۰</ref> [[مصرف]] یکی از آبهای مشتبه ضمان آور نیست، مگر آنکه معلوم شود آن آب غصبی بوده است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۴</ref>
| |
| | |
| '''۳. کرّ و قلیل بودن:''' اگر یکی از دو آب موجود ـ که کرّ بودن یکی و قلیل بودن دیگری به اجمال معلوم است ـ به طور نا مشخص با [[نجاست]] [[ملاقات]] کند، در صورتی که هیچ یک قبلاً قلیل نبوده است، [[حکم]] به نجاست هیچ کدام نمیشود و اگر یکی به طور مشخص با نجاست ملاقات کند، در اینکه آن آب محکوم به نجاست است، مگر آنکه حالت قبلی آن کُرّ باشد و یا حتّی در صورت کُرّ نبودن حالت قبلی، محکوم به نجاست نیست، اختلاف است <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۱، ص:۲۴۲ ـ ۲۴۵.</ref>
| |
| | |
| '''۴. اطلاق و اضافه:''' اگر آب مضاف با آب مطلق مشتبه گردد در شبهه محصور، شخص باید وضو یا غسل را آن اندازه تکرار کند که [[یقین]] نماید با آب مطلق وضو گرفته یا غسل کرده است. در [[تطهیر]] چیز نجس با آب یاد شده نیز [[حکم]] همین است، <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۰؛ الفقه، ج۳، ص:۱۷۲</ref> امّا اگر شبهه غیر محصور باشد، در اینکه وضو و غسل با آن، حکم شبهه محصور را دارد یا آنکه [[وضو]] و [[غسل]] با هر یک از آبها صحیح میباشد، [[اختلاف]] است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۱</ref> اگر یکی از آن دو آب بریزد، با انحصار آب موجود به آن دو، در اینکه باید با آب موجود وضو بگیرد و نیز تیمّم کند یا میتواند به تیمّم بسنده کند، اختلاف است<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۲؛ مستمسک العروة، ج۱، ص:۲۵۳.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۰۸-۱۱۰.</ref>
| |
| | |
| ==آب مشکوک==
| |
| آب مشکوک از حیث اطلاق و اضافه، [[اعتصام]] و عدم آن، [[طهارت]] و [[نجاست]] و [[اباحه]] و [[حرمت]].
| |
| [[شک]] در آب از جهات یاد شده یا با [[علم]] به حالت سابق است یا بدون علم. آب مشکوک در صورت نخست، [[حکم]] حالت سابق را دارد العروة الوثقی، ج۱،ص:۴۹ و [[حکم]] صورت دوم آن، به [[اختلاف]] موارد، متفاوت است.
| |
| | |
| آب مشکوک بین اطلاق و اضافه، نه مطلق به شمار میرود، نه مضاف. بنابراین، [[رافع]] [[حدث]] و پاککننده [[نجس]] نیست و اگر آب، قلیل باشد با [[ملاقات]] نجاست، نجس می‌شود و اگر به اندازه کرّ باشد نجس نمیشود. البته برخی در این صورت نیز حکم به نجاست کردهاند. <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص:۵۱ م ۵۱</ref> اگر کسی جز آب مشکوک بین اطلاق و اضافه، دراختیار نداشته باشد، در اینکه باید برای [[نماز]] تیمّم کند یا بین تیمّم و وضو جمع نماید، اختلاف است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۵۱</ref> در اینکه آب مشکوک از حیث دارا بودن منبع ـ که سبب اعتصام و عدم [[انفعال]] آن به نجاست است ـ و نیز از حیث کرّ و قلیل بودن، با ملاقات نجاست نجس می‌شود یا نه، اختلاف است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۳-۳۶</ref> آبی که طهارت و نجاست آن مشکوک است، حکم آب [[طاهر]] و آبی که [[مباح]] بودن آن مشکوک است، حکم آب مباح را دارد<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۹.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۰-۱۱۱.</ref>
| |
| | |
| ==آب مُضاف==
| |
| آب آمیخته با چیزی یا گرفته شده از چیزی.
| |
| | |
| در [[فقه]] به آبی مضاف گفته می‌شود که با چیزی مانند [[گِل]]، آمیخته یا از چیزی مانند گُل و میوه، گرفته شده باشد. مقابل آن، آب مطلق است. از آن در باب [[طهارت]] بحث شده است.
| |
| | |
| آب مضاف در صورت [[پاک]] بودن اصل آن، پاک است، امّا پاک کننده [[نجس]] و برطرف کننده [[حدث]] نیست. آبی که پیش از این مضاف بوده و هم اکنون معلوم نیست مطلق شده یا نه، مضاف محسوب می‌شود. آب مضاف با [[ملاقات]] [[نجاست]] نجس می‌شود، هرچند زیاد باشد؛ ولی چنانچه با فشار از بالا به پایین یا از پایین به بالا ـ مانند فوّاره ـ در جریان باشد، با نجس شدن بخش پایین درصورت نخست و بخش بالا در صورت دوم، بالا و پایین آن نجس نمیشود؛ زیرا به نظر عرف، بالا و پایین آن، دو آب به شمار میرود <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۶ ـ ۲۸.</ref>
| |
| | |
| آب مضافِ نجس با تبدیل شدن به بخار بنابر قول برخی پاک می‌شود. در نتیجه آب حاصل از تبخیر پاک خواهد بود. همچنین درصورت استهلاک در آب کرّ یا جاری به گونهای که دیگر به آن مضاف گفته نشود، پاک میگردد؛ گرچه تعبیر به پاک شدن دراین فرض خالی از [[مسامحه]] نیست؛ زیرا آب مضاف در این صورت، عنوان آب کرّ یا جاری را پیدا میکند و از مضاف بودن خارج می‌شود <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۸ ـ ۲۹.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۱.</ref>
| |
| | |
| ==آب مطلق==
| |
| آب بدون اضافه و قید.
| |
| | |
| آب مطلق در قبال آب مضاف، به مایعی گفته می‌شود که عنوان «آب» بدون قید و اضافه برآن صادق باشد. از این عنوان در باب [[طهارت]] [[سخن]] گفته شده است.
| |
| | |
| '''اقسام:''' برخی، آب مطلق را به سه قسمِ جاری، محقون و [[چاه]] و محقون را به کرّ و قلیل تقسیم کردهاند. <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۷۱، ۱۰۵ و ۱۵۳</ref> برخی دیگر، آن را به پنج قسمِ کرّ، قلیل، جاری، [[باران]] و چاه تقسیم نمودهاند. <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص:۳۸، م ۱۵</ref> عدّهای نیز برای آب مطلق، شش قسم: جاری، جوشنده غیر جاری، چاه، باران، کرّ و قلیل <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۶</ref> ذکر کردهاند.
| |
| | |
| برخی [[فقها]] از آنجا که فایده و اثری در تکثیر اقسام آب مطلق ندیدهاند، آن را به اعتبار [[اعتصام]] (منفعل نشدن به [[ملاقات]] [[نجاست]]) و عدم اعتصام به دو قسمِ [[معتصم]] و غیر معتصم تقسیم کردهاند. قسم اول شامل آب کرّ و هر آبی می‌شود که از منبع و مادّه برخوردار است، مانند آب جاری، چشمه و غیر آن دو، و قسم دوم منحصر به آب قلیل است. <ref>مهذب الاحکام، ج۱،ص:۱۲۳</ref>
| |
| | |
| سرانجام، برخی دیگر، به اعتبار مادّه داشتن (یعنی داشتن منبع جوشان همچون چشمه یا غیرجوشان همچون منبع آب که آب از آن در لولهها جریان مییابد، در صورتی که به [[قدر]] کرّ باشد) و مادّه نداشتن، آن را به آب دارای مادّه و آب بدون مادّه تقسیم کرده و آب کرّ و قلیل را از اقسام قسم دوم دانستهاند. <ref>منهاج الصالحین (خویی)، ج۱، ص:۱۵</ref>
| |
| | |
| '''[[احکام]]:''' آب مطلق، [[پاک]] و پاک کننده، یعنی بر طرف کننده [[حدث]] و نجاست چیز [[نجس]] است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۶</ref> آب مطلق، اگر معتصم باشد با ملاقات نجاست، نجس نمیشود، مگر آنکه رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست [[تغییر]] کند و اگر معتصم نباشد (آب قلیل) به قول مشهور با ملاقات نجاست، نجس می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۰ و ۳۴</ref>
| |
| | |
| آب مطلق با تبخیر از اطلاق خارج نمیشود، مگر آنکه با چیزی دیگر ممزوج و سپس تبخیر گردد. در این صورت اگر عنوان آب مضاف بر آن [[صدق]] کند، مانند گلاب، مضاف است <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۷</ref>
| |
| | |
| آب مطلقِ [[نجس]] با اتّصال به آب کرّ یا جاری و امتزاج با آن، [[پاک]] می‌شود.
| |
| | |
| همچنین در صورت نجس شدن به سبب تغیّر رنگ، بو یا مزه آن به [[نجاست]]، با زوال تغیّر به سبب اتّصال و امتزاج با آب پاک، پاک میگردد. در اینکه صرف اتّصال بدون امتزاج، در حصول [[پاکی]] آن کافی است یا نه، [[اختلاف]] است. اگر آب مطلق، دارای مادّه و منبع باشد، با از بین رفتن تغیّر به سبب اتّصال به مادّه و امتزاج با آب جدید، پاک می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۳۲ و ۳۴</ref>
| |
| | |
| آبی که مطلق بوده و مضاف شدنش مشکوک است، مطلق محسوب می‌شود. آبی که مطلق یا مضاف بودنش و نیز پیشینه آن از حیث اطلاق و اضافه، معلوم نیست، [[حکم]] آب مطلق را ندارد <ref>توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص:۵۱، م ۵۰ و ۵۱؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۸</ref>
| |
| | |
| مطلق بودن آب [[وضو]] و [[غسل]] از شرایط صحّت آن دو است<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۲۱۹ و ۳۰۰</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۱-۱۱۳.</ref>
| |
| | |
| ==آب مُقَطّر==
| |
| آب حاصل از تبخیر.
| |
| | |
| از آن به مناسبت در باب [[طهارت]] [[سخن]] رفته است.
| |
| | |
| آب، پیش از تبخیر یا مطلق است یا مضاف و یا نجس. تبخیر شده آب مطلق مطلق است <ref>العروة الوثقی، ج۱،ص: ۲۷</ref>
| |
| | |
| در تبخیر شده آب مضاف سه قول است.
| |
| #آب مضاف است. <ref>العروة الوثقی، ج۱،ص: ۲۷-۲۸</ref>
| |
| #ملاک، صدق عنوان مضاف یا مطلق است. <ref>العروة الوثقی، ج۱،ص: ۲۷-۲۸</ref>
| |
| #اگر همه آن تبخیر می‌شود ـ مانند گلاب ـ آب مضاف است، وگر نه ـ مانند آب گل آلود که اجزای [[گِل]] تبخیر نمیشود ـ آب مطلق است. <ref>بحوث فی شرح العروة، ج۱، ص:۱۳۸ ـ ۱۳۹</ref>
| |
| | |
| در اینکه آب نجس با تبخیر و تبدیل بخار به آب جدید [[پاک]] می‌شود یا نه، [[اختلاف]] است. منشأ آن، اختلاف در تحقّق استحاله با تبخیر است، که بنابر قول به تحقّق، پاک است<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۱۳۲ و ۱۳۴.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۳.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[نجس]]==
| |
| (آب مُتنجِّس): آب نا پاک.
| |
| | |
| آب نجس آبی است که استفاده از آن در اموری همچون [[آشامیدن]]، [[وضو]] و [[غسل]] که مشروط به [[طهارت]] است، جایز و صحیح نیست.
| |
| | |
| از آن در باب طهارت بحث شده است.
| |
| | |
| آب قلیل بنابر قول مشهور به صرف [[ملاقات]] با نجس، نجس می‌شود؛ ولی آب کثیر با حصول تغیّر به [[نجاست]] در یکی از سه [[وصف]] رنگ، بو یا طعم، نجس می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۲، ص:۳۴۱.</ref>
| |
| | |
| '''[[احکام]]:''' استفاده از آب نجس در اموری مانند وضو و غسل که در آنها [[پاکی]] شرط است، صحیح نیست و وضو و غسل با آن [[باطل]] است. <ref>جواهرالکلام، ج۱،ص:۲۸۹ ـ ۲۹۰</ref> همچنین چیز نجس شده با آن پاک نمیشود.
| |
| | |
| آشامیدن آب نجس در غیر حال [[اضطرار]] [[حرام]] است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۶</ref> به قول مشهور، آردی که با آب نجس خمیر شده، با تبدیلشدن به نان پاک نمیشود. <ref>جواهر الکلام، ج۶، ص:۲۷۳</ref>
| |
| | |
| '''کیفیّت [[تطهیر]]:''' آب [[ناپاک]] با اتّصال به کثیر و آمیخته شدن با آن همراه با زوال تغیّر ـ در صورت تغیّر اوصاف ـ پاک می‌شود. در پاک شدن آن به صرف اتّصال، بدون آمیختگی [[اختلاف]] است. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۴۳</ref> آب نجس شده به سبب تغیّر ـ گرچه به اندازه کرّ باشد ـ با زوال تغیّر پاک نمیشود، <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۱۶۵</ref> مگر آنکه زوال تغیّر به سبب اتّصال به منبع باشد، مانند آب [[چاه]] و چشمه و یا پس از برطرف شدن تغیّر، به آب کرّ یا جاری متّصل شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۲.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۴.</ref>
| |
| | |
| ==آب [[وضو]]==
| |
| آب قابل استفاده برای وضو.
| |
| | |
| شرایط آب وضو و نیز [[احکام]] آن همانند آب [[غسل]] است.
| |
| | |
| [[مستحب]] است آب وضو به اندازه یک مُدّ (حدود ۷۵۰ گرم) باشد <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۲ ـ ۳۴</ref> .<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۴.</ref>
| |
| | |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| # [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] | | # [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] |
| | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| ==پانویس== | | == پانویس == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده:آب]] | | [[رده:آب]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آب است. آب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آب در قرآن - آب در فقه اسلامی - آب در فقه سیاسی - آب در معارف و سیره حسینی - آب در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
[۱۴]، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده نوشیدن در روز [۱۵]
