اسباط: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسباط در قرآن]] - [[اسباط در کلام اسلامی]]| پرسش مرتبط =}} | ||
'''اسباط''' جمع سبط به معنای نوادگان و [[نسل]] یک شخص است. برخی اسباط را انبیای [[بنی اسراییل]]، برخی فرزندان [[حضرت یعقوب]] و برخی هم نسل و [[ذریه]] برخی از [[انبیاء]] میدانند. | |||
== مقدمه == | |||
اسباط، جمع سبط، به معنای نوادگان و نسل یک شخص است<ref>المفردات، ص۲۲۲، مجمع البیان، ج۴، ص۷۵۲.</ref>. یکی از استعمال‌های شایع سبط، استعمال آن به معنای [[قبیله]] است که البته برای [[قبایل]] خاصی (قبایل [[بنی اسرائیل]] و برای متمایز شدن آنها از [[قبایل عرب]]) به کار می‌‌رفته است<ref>المعجم الوسیط، ص۴۱۴.</ref>. برخی اصل این واژه را [[عبری]] و با تلفظ شبط دانسته‌اند<ref>المتوکلی، سیوطی، جلال الدین، عبدالکریم زبیدی، ص۱۲۵ـ ۱۲۷.</ref> که معنای آن [[عصا]] یا جماعتی است که شخصی با عصا آنها را [[رهبری]] میکند<ref>قاموس الکتاب المقدس، ص۴۵۵.</ref>. | |||
واژه اسباط در ۵ [[آیه قرآن]] و به دو گونه وارد شده است: به صورت نکره برای تقسیم‌بندی [[دوازده گانه]] بنی‌اسرائیل پس از خروج از [[مصر]]<ref>سوره اعراف، آیه ۱۶۰.</ref> و با ال تعریف در ردیف اسامی تعدادی از [[پیامبران]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>. | |||
اطلاعاتی که می‌‌توان از ظاهر [[آیات قرآن]] راجع به اسباط کسب کرد به قرار زیر است: | |||
# به آنها [[وحی]] می‌‌شده و [[پیامبران]] و [[رسولان الهی]] بوده‌اند<ref>سوره نساء، آیه ۱۶۳-۱۶۵.</ref>. | |||
# [[احکام]] یا تعالیمی بر آنها نازل شده که [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[مسلمانان]]<ref>سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره بقره، آیه ۱۳۶.</ref> و [[یهود]] و [[نصارا]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۷.</ref> موظّف بودند به آن [[ایمان]] آورند تا مایه هدایتشان گردد. | |||
# در ردیف [[پیامبران]] بزرگی چون [[ابراهیم]]، اسماعیل، [[اسحاق]] و [[یعقوب]]{{عم}} یاد شده‌اند<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>. | |||
# [[یهود]] و [[نصارا]] سعی در منتسب نمودن اسباط به [[کیش]] خود داشته‌اند<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۰.</ref>، با اینکه از عدم [[صحت]] این ادعا [[آگاه]] بودند<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۰.</ref>. | |||
# [[یهودی]] و [[نصرانی]] نبوده‌اند<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۰.</ref>. | |||
# همواره نامشان به دنبال اسم [[یعقوب]]{{ع}} آمده است<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>. | |||
# ذکر آنها به صورت خاص، با وجود تعبیر عام النبیّون و النبیّین مذکور در [[آیات]]، نشانه اهمیت آنهاست<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>. | |||
در [[روایات]]، این واژه برای گروه‌های متعلق به دوره‌های زمانی مختلف اطلاق شده است مانند: اسباط [[موسی]]{{ع}}<ref>کفایة الأثر، ص۱۶ـ ۱۸، بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۸۶.</ref>، اسباط [[یعقوب]]<ref>بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۹۰.</ref> و اسباط [[عرب]]<ref>بحارالانوار، ج۱۵، ص۲۴۱ـ ۲۴۷.</ref>. | |||
== | در روایات فراوانی، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{ع}} [[سبطین]] و سیّد الأسباط و [[امام علی]]{{ع}} [[ابوالسبطین]] و [[فرزندان حضرت فاطمه]] {{ع}} سادة الأسباط و یازده [[امام]] از [[نسل علی]]{{ع}} یازده [[سبط]] خوانده شده‌اند<ref>دلائل الامامة، ج۸، ص۲۵۶، روضة الواعظین، ص۱۴۳، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۵۲۴.</ref>. | ||
مفاد روایات در مورد اسباط پیش از [[شریعت]] [[حضرت موسی]]{{ع}} که ظاهراً اهمیت ویژه ای داشته‌اند و به همین جهت مورد توجه [[قرآن]] نیز قرار گرفته‌اند چنین است: | |||
# از [[نسل]] [[یعقوب]]{{ع}} بوده‌اند<ref>بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۳، ج۱۶، ص۴۰۵، ج ۱۷، ص۲۵۱و ۲۷۸، ج۳۶، ص۳۱۲ـ ۳۱۴ و ۳۲۳ و ۳۸۸، احتجاج، ج۱، ص۲۱۴، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۹۰۷ و کفایة الاثر، ص ۱۱۳.</ref>. | |||
# در فاصله زمانی بعد از یوسف{{ع}} و قبل از [[موسی]]{{ع}} [[مبعوث]] شده‌اند<ref>بحارالانوار، ج۱۱، ص۵۰ و کمال الدین، ج۱، ص۲۱۹.</ref>. | |||
# تعداد آنها دوازده نفر بوده است<ref>کفایة الاثر، ۷۹، بحارالانوار، ج۱۱، ص۵۰، ج۳۶، ص۲۸۳ و ۲۹۰ و ۳۱۲، کمال الدین، ج۱، ص۲۱۹.</ref>. | |||
# جایگاه [[امامان]]{{ع}} در نسل [[پیامبر اسلام]]{{صل}} با جایگاه اسباط در نسل یعقوب{{ع}} مقایسه شده است<ref>بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۳، ج۱۷، ص۲۵۲و ۲۷۹، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۰۷ و احتجاج، ج۱، ص۲۱۴.</ref>. | |||
# در زمره [[پیامبران]] پرآوازه قرار گرفته‌اند<ref>اقبال الاعمال، ص۶۳۸ و ۶۶۰، مصباح کفعمی، ص۲۲۶.</ref>. | |||
# برای [[عالمان]] [[یهود]] شناخته شده بوده‌اند و آنها را تا حدّی بزرگ می‌‌دانسته‌اند که موجب [[افتخار]] [[حضرت یعقوب]] دانسته‌اند<ref>احتجاج، ج۱، ص۲۱۴.</ref>. | |||
# [[شایسته]] [[صلوات]] و [[درود]] [[الهی]] هستند<ref>بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۷۳، ج۱۱، ص۵۹ به نقل از دعای امّ داود، البلد الامین، ص۴۳۶.</ref>.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[اسباط (مقاله)|مقاله «اسباط»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.</ref> | |||
== اسباط، انبیای بنی اسرائیل == | |||
[[علامه طباطبائی]]<ref>ذیل آیات سوره آل عمران، آیه ۸۴ و سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>، اسباط را انبیای [[مبعوث]] از ذرّیه یعقوب یا قبایل [[بنی اسرائیل]] میداند<ref>المیزان،ج۳، ص۳۷۰ و ج۵، ص۱۴۷.</ref>. امّا در [[تفسیر آیه]] ۱۳۶ بقره، علی‌رغم پذیرش [[وحدت سیاق]] آن با دو [[آیه]] پیش<ref>سوره آل عمران، آیه ۸۴ و سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>، [[پیامبری]] اسباط را فقط در حدّ یک احتمال یادآور شده است<ref>المیزان، ج۱، ص۳۱۵.</ref>. | |||
نزدیک به این قول، دیدگاهی است که اسباط را [[انبیاء]] و اوصیای برگزیده از میان [[اولاد]] و احفاد [[یعقوب]] در [[بنی اسرائیل]] و تا [[زمان]] [[حضرت موسی]]{{ع}} دانسته است<ref>اطیب البیان، ج۲، ص۲۱۴.</ref>. | |||
کسانی نیز اسباط را انبیای صغار [[یهود]] میدانند<ref>واژه‌های دخیل، ص ۱۱۵.</ref>، بنابراین که اسباط را از [[انبیای الهی]] بدانیم درباره آنچه بر آنها نازل شده برخی گفته‌اند کتاب‌هایی بوده که اکنون محو و یا [[تحریف]] گشته و مشتمل بر [[دعوت به خدا]]، [[موعظه]]، [[اخلاقیات]] و [[معارف]] بوده است<ref>التحقیق، ج۵، ص۳۹.</ref>. علامه طباطبائی [[نزول]] [[کتاب آسمانی]] را جز در مورد پیامبرانی چون [[موسی]] و [[داود]]{{ع}} [[انکار]] میکند<ref>المیزان، ج۱، ص۳۱۵.</ref>. برخی نیز مقصود از آن را صحفی دانسته‌اند که بر [[ابراهیم]]{{ع}} نازل شده است و در توجیه نسبت انزال به اسباط در [[قرآن]]، آن را همانند نسبت انزال قرآن به [[مسلمانان]] در [[آیه]] ۱۳۶سوره بقره میدانند<ref>روض الجنان، ج۲، ص۱۸۵، منهج الصادقین، ج۱، ص۳۲۷، تسنیم، ج۷، ص۲۲۵.</ref>.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[اسباط (مقاله)|مقاله «اسباط»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.</ref> | |||
== اسباط، دوازده پسر [[یعقوب]]{{ع}} == | |||
مفسّرانی که مراد قرآن از اسباط را فرزندان حضرت یعقوب دانسته‌اند بر دو دسته اند: دسته اول [[پیامبری]] آنها را نپذیرفته‌اند<ref>منهج الصادقین، ج۱، ص۳۲۷، التبیان، ج۱، ص۴۸۱، مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۷، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۶۲، کشف الحقایق، ج۱، ص۹۲.</ref> و گفته‌اند [[آیات]] اسباط هیچ ظهوری در [[نبوت]] آنها ندارد. این قول با [[ظاهر قرآن]] و روایاتی که اسباط را از زمره پیامبران می‌‌دانست ناسازگار است. | |||
دسته دوم، [[فرزندان]] یعقوب را همگی پیامبر دانسته‌اند<ref>التبیان،ج۱، ص۲۸۲، مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۷.</ref> و این در حالی است که [[رفتار]] آنان با یوسف نشانه عدم [[عصمت]] و عدم [[استحقاق]] نبوت است<ref>منهج الصادقین،ج۱، ص۳۲۷، روض الجنان و روح الجنان، ج۱، ص۳۴۴).</ref>؛ بلکه ادّعا شده از بین فرزندان یعقوب{{ع}} فقط یوسف به پیامبری رسیده است<ref>تسنیم، ج۷، ص۲۲۵.</ref>.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[اسباط (مقاله)|مقاله «اسباط»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.</ref> | |||
== اسباط، [[نسل]] و ذریّه بعضی از [[انبیاء]]، یا [[قبایل]] [[بنی اسرائیل]] == | |||
تعدادی از [[مفسران]]، مراد از اسباط را نسل‌های خاصی دانسته اند: برخی مطلق [[نسل]] و ذرّیه [[ابراهیم]]، اسماعیل، [[اسحاق]] و به خصوص [[یعقوب]]{{عم}} را مصداق اسباط دانسته‌اند<ref>التحقیق، ج۵، ص۳۹.</ref>. برخی نیز نسل یعقوب<ref>الصافی، ج۱، ص۱۷۵.</ref> یا ذرّیه [[دوازده]] پسر وی<ref>کنزالدقایق، ج۲، ص۱۶۶.</ref> را به عنوان اسباط تعیین کرده‌اند. | |||
تعدادی دیگر از [[مفسران]]، اسباط را [[قبایل]] [[بنی اسرائیل]] دانسته‌اند<ref>المیزان در یکی از دو قولش، ج ۱، ص۳۴۴، تسنیم، ج۷، ص۲۱۵، الکاشف، ج۱، ص۲۱۰ و مفردات، ص۳۹۴.</ref>.<ref>[[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[اسباط (مقاله)|مقاله «اسباط»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[داوود فتح‌الله‌زاده|فتح‌الله‌زاده]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[اسباط (مقاله)|مقاله «اسباط»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:مفاهیم قرآنی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۹
اسباط از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسباط در قرآن - اسباط در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارداسباط جمع سبط به معنای نوادگان و نسل یک شخص است. برخی اسباط را انبیای بنی اسراییل، برخی فرزندان حضرت یعقوب و برخی هم نسل و ذریه برخی از انبیاء میدانند.
مقدمه
اسباط، جمع سبط، به معنای نوادگان و نسل یک شخص است[۱]. یکی از استعمال‌های شایع سبط، استعمال آن به معنای قبیله است که البته برای قبایل خاصی (قبایل بنی اسرائیل و برای متمایز شدن آنها از قبایل عرب) به کار می‌‌رفته است[۲]. برخی اصل این واژه را عبری و با تلفظ شبط دانسته‌اند[۳] که معنای آن عصا یا جماعتی است که شخصی با عصا آنها را رهبری میکند[۴].
واژه اسباط در ۵ آیه قرآن و به دو گونه وارد شده است: به صورت نکره برای تقسیم‌بندی دوازده گانه بنی‌اسرائیل پس از خروج از مصر[۵] و با ال تعریف در ردیف اسامی تعدادی از پیامبران[۶].
اطلاعاتی که می‌‌توان از ظاهر آیات قرآن راجع به اسباط کسب کرد به قرار زیر است:
- به آنها وحی می‌‌شده و پیامبران و رسولان الهی بوده‌اند[۷].
- احکام یا تعالیمی بر آنها نازل شده که پیامبر اسلام(ص) و مسلمانان[۸] و یهود و نصارا[۹] موظّف بودند به آن ایمان آورند تا مایه هدایتشان گردد.
- در ردیف پیامبران بزرگی چون ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و یعقوب(ع) یاد شده‌اند[۱۰].
- یهود و نصارا سعی در منتسب نمودن اسباط به کیش خود داشته‌اند[۱۱]، با اینکه از عدم صحت این ادعا آگاه بودند[۱۲].
- یهودی و نصرانی نبوده‌اند[۱۳].
- همواره نامشان به دنبال اسم یعقوب(ع) آمده است[۱۴].
- ذکر آنها به صورت خاص، با وجود تعبیر عام النبیّون و النبیّین مذکور در آیات، نشانه اهمیت آنهاست[۱۵].
در روایات، این واژه برای گروه‌های متعلق به دوره‌های زمانی مختلف اطلاق شده است مانند: اسباط موسی(ع)[۱۶]، اسباط یعقوب[۱۷] و اسباط عرب[۱۸].
در روایات فراوانی، امام حسن و امام حسین(ع) سبطین و سیّد الأسباط و امام علی(ع) ابوالسبطین و فرزندان حضرت فاطمه (ع) سادة الأسباط و یازده امام از نسل علی(ع) یازده سبط خوانده شده‌اند[۱۹].
مفاد روایات در مورد اسباط پیش از شریعت حضرت موسی(ع) که ظاهراً اهمیت ویژه ای داشته‌اند و به همین جهت مورد توجه قرآن نیز قرار گرفته‌اند چنین است:
- از نسل یعقوب(ع) بوده‌اند[۲۰].
- در فاصله زمانی بعد از یوسف(ع) و قبل از موسی(ع) مبعوث شده‌اند[۲۱].
- تعداد آنها دوازده نفر بوده است[۲۲].
- جایگاه امامان(ع) در نسل پیامبر اسلام(ص) با جایگاه اسباط در نسل یعقوب(ع) مقایسه شده است[۲۳].
- در زمره پیامبران پرآوازه قرار گرفته‌اند[۲۴].
- برای عالمان یهود شناخته شده بوده‌اند و آنها را تا حدّی بزرگ می‌‌دانسته‌اند که موجب افتخار حضرت یعقوب دانسته‌اند[۲۵].
- شایسته صلوات و درود الهی هستند[۲۶].[۲۷]
اسباط، انبیای بنی اسرائیل
علامه طباطبائی[۲۸]، اسباط را انبیای مبعوث از ذرّیه یعقوب یا قبایل بنی اسرائیل میداند[۲۹]. امّا در تفسیر آیه ۱۳۶ بقره، علی‌رغم پذیرش وحدت سیاق آن با دو آیه پیش[۳۰]، پیامبری اسباط را فقط در حدّ یک احتمال یادآور شده است[۳۱].
نزدیک به این قول، دیدگاهی است که اسباط را انبیاء و اوصیای برگزیده از میان اولاد و احفاد یعقوب در بنی اسرائیل و تا زمان حضرت موسی(ع) دانسته است[۳۲].
کسانی نیز اسباط را انبیای صغار یهود میدانند[۳۳]، بنابراین که اسباط را از انبیای الهی بدانیم درباره آنچه بر آنها نازل شده برخی گفته‌اند کتاب‌هایی بوده که اکنون محو و یا تحریف گشته و مشتمل بر دعوت به خدا، موعظه، اخلاقیات و معارف بوده است[۳۴]. علامه طباطبائی نزول کتاب آسمانی را جز در مورد پیامبرانی چون موسی و داود(ع) انکار میکند[۳۵]. برخی نیز مقصود از آن را صحفی دانسته‌اند که بر ابراهیم(ع) نازل شده است و در توجیه نسبت انزال به اسباط در قرآن، آن را همانند نسبت انزال قرآن به مسلمانان در آیه ۱۳۶سوره بقره میدانند[۳۶].[۳۷]
اسباط، دوازده پسر یعقوب(ع)
مفسّرانی که مراد قرآن از اسباط را فرزندان حضرت یعقوب دانسته‌اند بر دو دسته اند: دسته اول پیامبری آنها را نپذیرفته‌اند[۳۸] و گفته‌اند آیات اسباط هیچ ظهوری در نبوت آنها ندارد. این قول با ظاهر قرآن و روایاتی که اسباط را از زمره پیامبران می‌‌دانست ناسازگار است.
دسته دوم، فرزندان یعقوب را همگی پیامبر دانسته‌اند[۳۹] و این در حالی است که رفتار آنان با یوسف نشانه عدم عصمت و عدم استحقاق نبوت است[۴۰]؛ بلکه ادّعا شده از بین فرزندان یعقوب(ع) فقط یوسف به پیامبری رسیده است[۴۱].[۴۲]
اسباط، نسل و ذریّه بعضی از انبیاء، یا قبایل بنی اسرائیل
تعدادی از مفسران، مراد از اسباط را نسل‌های خاصی دانسته اند: برخی مطلق نسل و ذرّیه ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و به خصوص یعقوب(ع) را مصداق اسباط دانسته‌اند[۴۳]. برخی نیز نسل یعقوب[۴۴] یا ذرّیه دوازده پسر وی[۴۵] را به عنوان اسباط تعیین کرده‌اند.
تعدادی دیگر از مفسران، اسباط را قبایل بنی اسرائیل دانسته‌اند[۴۶].[۴۷]
منابع
پانویس
- ↑ المفردات، ص۲۲۲، مجمع البیان، ج۴، ص۷۵۲.
- ↑ المعجم الوسیط، ص۴۱۴.
- ↑ المتوکلی، سیوطی، جلال الدین، عبدالکریم زبیدی، ص۱۲۵ـ ۱۲۷.
- ↑ قاموس الکتاب المقدس، ص۴۵۵.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۶۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۶۳-۱۶۵.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره بقره، آیه ۱۳۶.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ کفایة الأثر، ص۱۶ـ ۱۸، بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۸۶.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۹۰.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۵، ص۲۴۱ـ ۲۴۷.
- ↑ دلائل الامامة، ج۸، ص۲۵۶، روضة الواعظین، ص۱۴۳، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۵۲۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۳، ج۱۶، ص۴۰۵، ج ۱۷، ص۲۵۱و ۲۷۸، ج۳۶، ص۳۱۲ـ ۳۱۴ و ۳۲۳ و ۳۸۸، احتجاج، ج۱، ص۲۱۴، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۹۰۷ و کفایة الاثر، ص ۱۱۳.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۱، ص۵۰ و کمال الدین، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ کفایة الاثر، ۷۹، بحارالانوار، ج۱۱، ص۵۰، ج۳۶، ص۲۸۳ و ۲۹۰ و ۳۱۲، کمال الدین، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۳، ج۱۷، ص۲۵۲و ۲۷۹، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۰۷ و احتجاج، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ اقبال الاعمال، ص۶۳۸ و ۶۶۰، مصباح کفعمی، ص۲۲۶.
- ↑ احتجاج، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۷۳، ج۱۱، ص۵۹ به نقل از دعای امّ داود، البلد الامین، ص۴۳۶.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.
- ↑ ذیل آیات سوره آل عمران، آیه ۸۴ و سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ المیزان،ج۳، ص۳۷۰ و ج۵، ص۱۴۷.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۸۴ و سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ المیزان، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ اطیب البیان، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ واژه‌های دخیل، ص ۱۱۵.
- ↑ التحقیق، ج۵، ص۳۹.
- ↑ المیزان، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ روض الجنان، ج۲، ص۱۸۵، منهج الصادقین، ج۱، ص۳۲۷، تسنیم، ج۷، ص۲۲۵.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.
- ↑ منهج الصادقین، ج۱، ص۳۲۷، التبیان، ج۱، ص۴۸۱، مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۷، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۶۲، کشف الحقایق، ج۱، ص۹۲.
- ↑ التبیان،ج۱، ص۲۸۲، مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ منهج الصادقین،ج۱، ص۳۲۷، روض الجنان و روح الجنان، ج۱، ص۳۴۴).
- ↑ تسنیم، ج۷، ص۲۲۵.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.
- ↑ التحقیق، ج۵، ص۳۹.
- ↑ الصافی، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ کنزالدقایق، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ المیزان در یکی از دو قولش، ج ۱، ص۳۴۴، تسنیم، ج۷، ص۲۱۵، الکاشف، ج۱، ص۲۱۰ و مفردات، ص۳۹۴.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.