معصیت در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'مقطع' به 'مقطع') |
(←مقدمه) |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = معصیت | |||
| عنوان مدخل = معصیت | |||
| مداخل مرتبط = [[معصیت در قرآن]] - [[معصیت در نهج البلاغه]] - [[معصیت در فقه سیاسی]] - [[معصیت در معارف دعا و زیارات]] - [[معصیت در معارف و سیره سجادی]] - [[معصیت در معارف و سیره نبوی]] - [[معصیت در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[معصیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[معصیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[گناه]] و [[معصیت خدا]]، [[انسان]] را از مسیر مستقیم [[عبودیت]] [[منحرف]] می‌سازد و در واقع باعث عقب افتادن وی از کاروان کمال و [[سعادت]] یا حتی موجب [[شقاوت]] [[دنیا]] و [[آخرت]] او می‌شود. [[ذنب]]، [[اثم]] و خطیئه از جمله واژگانی هستند که در فرهنگ قرآن و [[روایات]] مفهوم گناه را منتقل می‌کنند. [[قرآن]] در وصف [[پرهیزگاران]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ}}<ref>«و کسانی که چون (کار) ناشایسته‌ای می‌کنند یا به خویش ستم روا می‌دارند خداوند را به یاد می‌آورند و از گناهان خود آمرزش می‌خواهند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.</ref>. همچنین: {{متن قرآن|وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ}}<ref>«و یکدیگر را در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref> | [[گناه]] و [[معصیت خدا]]، [[انسان]] را از مسیر مستقیم [[عبودیت]] [[منحرف]] می‌سازد و در واقع باعث عقب افتادن وی از کاروان کمال و [[سعادت]] یا حتی موجب [[شقاوت]] [[دنیا]] و [[آخرت]] او می‌شود. [[ذنب]]، [[اثم]] و خطیئه از جمله واژگانی هستند که در فرهنگ قرآن و [[روایات]] مفهوم گناه را منتقل می‌کنند. [[قرآن]] در وصف [[پرهیزگاران]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ}}<ref>«و کسانی که چون (کار) ناشایسته‌ای می‌کنند یا به خویش ستم روا می‌دارند خداوند را به یاد می‌آورند و از گناهان خود آمرزش می‌خواهند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.</ref>. همچنین: {{متن قرآن|وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ}}<ref>«و یکدیگر را در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref>. | ||
==معصیت و توبه در دعای [[امام سجاد]] {{ع}}== | == معصیت و توبه در دعای [[امام سجاد]] {{ع}} == | ||
[[آدمی]] همواره در [[معرض]] [[لغزش]] است اما انسان‌های با [[تقوا]]، وقتی متوجه خطای خود می‌شوند، در نزد خدای [[مهربان]] [[اعتراف به گناه]] و [[تقصیر]] خویش می‌کنند و از او پوزش می‌طلبند. [[امام سجاد]]{{ع}} در [[مقام]] اعتراف به گناه عرض می‌کند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أُصْبِحُ وَ أُمْسِي مُسْتَقِلًّا لِعَمَلِي، مُعْتَرِفاً بِذَنْبِي، مُقِرّاً بِخَطَايَايَ}}<ref>دعای ۵۲.</ref>؛ بارخدایا، [[شام]] را به بامداد می‌آورم و بامداد را به شام می‌رسانم در حالی که عمل خویش اندک می‌شمارم و به گناه خود اعتراف می‌کنم و به خطای خویش [[اقرار]] می‌آورم. همچنین: ای مولای من، از تو می‌خواهم... همانند آن کس که گناه خود بسیار می‌شمرد و به خطای خود اعتراف می‌کند<ref>دعای ۵۲.</ref>. در جای دیگر می‌گوید: بارخدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم اگر با گناهی رویاروی شده و از آن دوری نگزیده باشم<ref>نیایش سی‌و‌هشتم.</ref>. | [[آدمی]] همواره در [[معرض]] [[لغزش]] است اما انسان‌های با [[تقوا]]، وقتی متوجه خطای خود می‌شوند، در نزد خدای [[مهربان]] [[اعتراف به گناه]] و [[تقصیر]] خویش می‌کنند و از او پوزش می‌طلبند. [[امام سجاد]] {{ع}} در [[مقام]] اعتراف به گناه عرض می‌کند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أُصْبِحُ وَ أُمْسِي مُسْتَقِلًّا لِعَمَلِي، مُعْتَرِفاً بِذَنْبِي، مُقِرّاً بِخَطَايَايَ}}<ref>دعای ۵۲.</ref>؛ بارخدایا، [[شام]] را به بامداد می‌آورم و بامداد را به شام می‌رسانم در حالی که عمل خویش اندک می‌شمارم و به گناه خود اعتراف می‌کنم و به خطای خویش [[اقرار]] می‌آورم. همچنین: ای مولای من، از تو می‌خواهم... همانند آن کس که گناه خود بسیار می‌شمرد و به خطای خود اعتراف می‌کند<ref>دعای ۵۲.</ref>. در جای دیگر می‌گوید: بارخدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم اگر با گناهی رویاروی شده و از آن دوری نگزیده باشم<ref>نیایش سی‌و‌هشتم.</ref>. | ||
پس در مواجهه با گناه اولین گام، [[استغفار]] و عذرخواهی در نزد خداست که مستلزم اعتراف در نزد اوست. در این مقطع خطری که انسان را [[تهدید]] می‌کند [[اصرار بر گناه]] است. [[امام]] این‌گونه به [[خدا]] عرضه می‌دارد: بارخدایا، به تو [[پناه]] می‌برم از... اصرار بر گناه و خُرد شمردن گناه و [[بزرگ شمردن طاعت]]<ref>نیایش هفتم.</ref>. در واقع گاهی کوچک دانستن [[گناهان]] یا بزرگ شمردن طاعت‌ها باعث جرئت [[انسان]] بر [[گناه]] و ادامه آن می‌باشد. به همین [[دلیل]] هیچ گناهی را نباید کوچک شمرد زیرا گناه در هر حال بزرگ است و اگر برخی گناهان کوچک شمرده شده‌اند در مقایسه با گناهان دیگر است. [[امام سجاد]]{{ع}} حتی گناهان کوچک را هلاک‌کننده می‌داند<ref>نیایش سی‌ودوم.</ref>. | پس در مواجهه با گناه اولین گام، [[استغفار]] و عذرخواهی در نزد خداست که مستلزم اعتراف در نزد اوست. در این مقطع خطری که انسان را [[تهدید]] می‌کند [[اصرار بر گناه]] است. [[امام]] این‌گونه به [[خدا]] عرضه می‌دارد: بارخدایا، به تو [[پناه]] می‌برم از... اصرار بر گناه و خُرد شمردن گناه و [[بزرگ شمردن طاعت]]<ref>نیایش هفتم.</ref>. در واقع گاهی کوچک دانستن [[گناهان]] یا بزرگ شمردن طاعت‌ها باعث جرئت [[انسان]] بر [[گناه]] و ادامه آن می‌باشد. به همین [[دلیل]] هیچ گناهی را نباید کوچک شمرد زیرا گناه در هر حال بزرگ است و اگر برخی گناهان کوچک شمرده شده‌اند در مقایسه با گناهان دیگر است. [[امام سجاد]] {{ع}} حتی گناهان کوچک را هلاک‌کننده می‌داند<ref>نیایش سی‌ودوم.</ref>. | ||
[[امام زین‌العابدین]]{{ع}} در توصیف خدایش می‌گوید: «ای [[خداوند]]، قدرتت بیشتر و [[پادشاهی]] تو گسترده از آن است که [[فرمانبرداری]] [[فرمانبرداران]] بر آن بیفزاید یا [[نافرمانی]] [[نافرمانان]] از آن بکاهد»<ref>نیایش پنجاهم.</ref>. | [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در توصیف خدایش می‌گوید: «ای [[خداوند]]، قدرتت بیشتر و [[پادشاهی]] تو گسترده از آن است که [[فرمانبرداری]] [[فرمانبرداران]] بر آن بیفزاید یا [[نافرمانی]] [[نافرمانان]] از آن بکاهد»<ref>نیایش پنجاهم.</ref>. | ||
گناه لذتی عاجل است که می‌گذرد و تمام می‌شود، اما آثار مخرّب آن و پیامدهای سنگینش باقی می‌ماند: «بار خدایا، [[بنده]] تو... به درگاه تو [[استغاثه]] می‌کند... از عملی [[ناپسند]] که به سبب [[سرپیچی]] از [[حکم]] تواش رسوا ساخته: همان گناهی که لذّات آنها سپری گشته و شتابان گریخته است و عواقب شومشان باقی است چنان که گویی هرگز [[سیر]] رفتنش نیست»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>. | گناه لذتی عاجل است که می‌گذرد و تمام می‌شود، اما آثار مخرّب آن و پیامدهای سنگینش باقی می‌ماند: «بار خدایا، [[بنده]] تو... به درگاه تو [[استغاثه]] می‌کند... از عملی [[ناپسند]] که به سبب [[سرپیچی]] از [[حکم]] تواش رسوا ساخته: همان گناهی که لذّات آنها سپری گشته و شتابان گریخته است و عواقب شومشان باقی است چنان که گویی هرگز [[سیر]] رفتنش نیست»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>. | ||
| خط ۱۹: | خط ۲۱: | ||
[[رأفت]] خدا کار [[گناهکاران]] را به سامان می‌آورد: «ای خداوند اگر زبان به [[نکوهش]] خویش گشوده‌ام، بدان سبب است که [[طمع]] در رأفت تو دارم که [[اصلاح]] حال [[گنهکاران]] بدان باز بسته است. و [[امید به رحمت]] تو دارم که [[آزاد]] ساختن [[خطاکاران]] را وسیلت است»<ref>نیایش شانزدهم.</ref>.<ref>قرآن مجید، ترجمه محمدمهدی فولادوند؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم.</ref>.<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «گناه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۸۵.</ref> | [[رأفت]] خدا کار [[گناهکاران]] را به سامان می‌آورد: «ای خداوند اگر زبان به [[نکوهش]] خویش گشوده‌ام، بدان سبب است که [[طمع]] در رأفت تو دارم که [[اصلاح]] حال [[گنهکاران]] بدان باز بسته است. و [[امید به رحمت]] تو دارم که [[آزاد]] ساختن [[خطاکاران]] را وسیلت است»<ref>نیایش شانزدهم.</ref>.<ref>قرآن مجید، ترجمه محمدمهدی فولادوند؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم.</ref>.<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «گناه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۸۵.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:گناه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث معصیت است. معصیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: معصیت در قرآن - معصیت در نهج البلاغه - معصیت در فقه سیاسی - معصیت در معارف دعا و زیارات - معصیت در معارف و سیره سجادی - معصیت در معارف و سیره نبوی - معصیت در جامعه‌شناسی اسلامی - معصیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - معصیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
گناه و معصیت خدا، انسان را از مسیر مستقیم عبودیت منحرف می‌سازد و در واقع باعث عقب افتادن وی از کاروان کمال و سعادت یا حتی موجب شقاوت دنیا و آخرت او می‌شود. ذنب، اثم و خطیئه از جمله واژگانی هستند که در فرهنگ قرآن و روایات مفهوم گناه را منتقل می‌کنند. قرآن در وصف پرهیزگاران می‌فرماید: ﴿وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ﴾[۱]. همچنین: ﴿وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾[۲].
معصیت و توبه در دعای امام سجاد (ع)
آدمی همواره در معرض لغزش است اما انسان‌های با تقوا، وقتی متوجه خطای خود می‌شوند، در نزد خدای مهربان اعتراف به گناه و تقصیر خویش می‌کنند و از او پوزش می‌طلبند. امام سجاد (ع) در مقام اعتراف به گناه عرض می‌کند: «اللَّهُمَّ إِنِّي أُصْبِحُ وَ أُمْسِي مُسْتَقِلًّا لِعَمَلِي، مُعْتَرِفاً بِذَنْبِي، مُقِرّاً بِخَطَايَايَ»[۳]؛ بارخدایا، شام را به بامداد می‌آورم و بامداد را به شام می‌رسانم در حالی که عمل خویش اندک می‌شمارم و به گناه خود اعتراف می‌کنم و به خطای خویش اقرار می‌آورم. همچنین: ای مولای من، از تو می‌خواهم... همانند آن کس که گناه خود بسیار می‌شمرد و به خطای خود اعتراف می‌کند[۴]. در جای دیگر می‌گوید: بارخدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم اگر با گناهی رویاروی شده و از آن دوری نگزیده باشم[۵].
پس در مواجهه با گناه اولین گام، استغفار و عذرخواهی در نزد خداست که مستلزم اعتراف در نزد اوست. در این مقطع خطری که انسان را تهدید می‌کند اصرار بر گناه است. امام این‌گونه به خدا عرضه می‌دارد: بارخدایا، به تو پناه می‌برم از... اصرار بر گناه و خُرد شمردن گناه و بزرگ شمردن طاعت[۶]. در واقع گاهی کوچک دانستن گناهان یا بزرگ شمردن طاعت‌ها باعث جرئت انسان بر گناه و ادامه آن می‌باشد. به همین دلیل هیچ گناهی را نباید کوچک شمرد زیرا گناه در هر حال بزرگ است و اگر برخی گناهان کوچک شمرده شده‌اند در مقایسه با گناهان دیگر است. امام سجاد (ع) حتی گناهان کوچک را هلاک‌کننده می‌داند[۷].
امام زین‌العابدین (ع) در توصیف خدایش می‌گوید: «ای خداوند، قدرتت بیشتر و پادشاهی تو گسترده از آن است که فرمانبرداری فرمانبرداران بر آن بیفزاید یا نافرمانی نافرمانان از آن بکاهد»[۸].
گناه لذتی عاجل است که می‌گذرد و تمام می‌شود، اما آثار مخرّب آن و پیامدهای سنگینش باقی می‌ماند: «بار خدایا، بنده تو... به درگاه تو استغاثه می‌کند... از عملی ناپسند که به سبب سرپیچی از حکم تواش رسوا ساخته: همان گناهی که لذّات آنها سپری گشته و شتابان گریخته است و عواقب شومشان باقی است چنان که گویی هرگز سیر رفتنش نیست»[۹].
گام دیگر در مقابله با گناه این است که هرچه زودتر به سوی خدای متعال برگردیم و توبه به جا آریم: «ای خداوند،... از هر گناه که مرتکب شده‌ایم... و از هر خیال بد که در دل خود پنهان داشته‌ایم، توبه می‌کنیم»[۱۰]؛ زیرا خداوند خود را توبه‌پذیر (تواب) نامیده و وعده کرده است که همه گناهان را می‌آمرزد: «ای خداوند، در کتابی که نازل کرده‌ای و بندگانت را به آن بشارت داده‌ای، یافته‌ام که گفته‌ای: "بگو ای بندگان من بر زبان خویش اسراف کرده‌اید، از رحمت خداوند مأیوس مشوید، زیرا خدا همة گناهان را می‌آمرزد»[۱۱].
رأفت خدا کار گناهکاران را به سامان می‌آورد: «ای خداوند اگر زبان به نکوهش خویش گشوده‌ام، بدان سبب است که طمع در رأفت تو دارم که اصلاح حال گنهکاران بدان باز بسته است. و امید به رحمت تو دارم که آزاد ساختن خطاکاران را وسیلت است»[۱۲].[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ «و کسانی که چون (کار) ناشایسته‌ای می‌کنند یا به خویش ستم روا می‌دارند خداوند را به یاد می‌آورند و از گناهان خود آمرزش می‌خواهند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.
- ↑ «و یکدیگر را در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.
- ↑ دعای ۵۲.
- ↑ دعای ۵۲.
- ↑ نیایش سی‌و‌هشتم.
- ↑ نیایش هفتم.
- ↑ نیایش سی‌ودوم.
- ↑ نیایش پنجاهم.
- ↑ نیایش سی‌ویکم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش پنجاهم.
- ↑ نیایش شانزدهم.
- ↑ قرآن مجید، ترجمه محمدمهدی فولادوند؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم.
- ↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «گناه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۸۵.