عبدالعظیم حسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۵:۵۹

عبدالعظیم حسنی (ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) است که در سال ۱۷۳ هجری قمری، در شهر مدینه متولد شد و در مدت ۷۹ سال عمر با برکت با چهار امام یعنی امام موسی کاظم (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع) و امام هادی (ع) مقارن بود. ایشان از دانشمندان شیعه و از چهره‌های محبوب و مورد اعتماد، نزد اهل بیت (ع) و پیروان آنان بود. به دلیل اوضاع سیاسی آن زمان مخفیانه به شهر ری مهاجرت کرده و در آن شهر وفات نمود.

آشنایی اجمالی

ابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله بن علی حسنی علوی از نوادگان امام مجتبی(ع) است که به دلیل حضورش در شهر ری بین ایرانیان شهرت دارد. نجاشی به نقل از احمد برقی می‌‌نویسد: عبدالعظیم از حاکم وقت گریخته، به ری آمد و در اتاق کوچکی در زیرخانه یکی از شیعیان ساکن شد و اوقات را به عبادت می‌‌گذراند. روز را به روزه و شب را به تهجد مشغول بود و گاه پنهانی بیرون می‌‌رفت و قبری را که اکنون مقابل بارگاه اوست، زیارت می‌‌نمود و می‌‌گفت: او از فرزندان موسی بن جعفر(ع)است. کم کم مردم از حضور وی آگاه شدند. عبدالعظیم سرانجام بیمار شد و از دنیا رفت و هنگامی که لباسش را بیرون آوردند تا او را غسل دهند به نسبش پی بردند، چون کاغذی در لباسش یافتند که نام و نسب خود را تا امیر مؤمنان(ع) ثبت کرده بود^[۱].

فخر رازی بر خلاف دیگران می‌‌گوید: عبدالعظیم حسنی در طبرستان سکونت داشت و سرانجام کشته شد.^[۲] شیخ طوسی نام او را ذیل اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری(ع) ذکر کرده،^[۳] ولی برخی وی را صحابی امام جواد(ع) هم دانسته^[۴] و برخی دیگر گفته‌اند که امام رضا(ع) را هم درک کرده است.^[۵] معاصر بودن وی با امام هشتم قابل قبول نیست^[۶] و گویا اشتراک کنیه امام رضا(ع) با امام هادی(ع) منشأ این اشتباه شده است.

عبدالعظیم حسنی از امام جواد و امام هادی(ع)^[۷] و همچنین از حسن بن حسین عمری، عمر بن رشید و دیگران روایت کرده است.^[۸] احمد بن مهران، احمد برقی و سهل بن جمهور از جمله راویان او هستند.^[۹] علامه او را به عبادت و ورع توصیف کرده و می‌‌گوید: درباره او حکایتی وجود دارد که بر خوبی‌اش دلالت دارد.^[۱۰] گویا مراد وی، همان داستان مشهوری است که عبدالعظیم عقاید خود را به امام دهم ارایه کرد و امام فرمود: این دین پسندیده است و بر آن ثابت قدم باش^[۱۱].

از امام حسن عسکری(ع) روایت شده که زیارت عبدالعظیم در ری معادل زیارت امام حسین(ع) است، اما مرحوم خوئی این خبر را ضعیف می‌‌داند.^[۱۲] وفات حسنی را در نیمه شوال یکی از سال‌های ۲۵۰ تا ۲۵۵ نوشته‌اند.^[۱۳] کتاب‌های خطب امیرالمؤمنین(ع)^[۱۴] و الیوم و اللیلة^[۱۵] از اوست. به مناسبت کنگره بزرگداشت عبدالعظیم، شماره ۸۰ مجله آئینه پژوهش، تیرماه ۱۳۸۲ به وی اختصاص یافته و اطلاعاتی کافی در باره‌اش ارایه داده است^[۱۶].

جستارهای وابسته

امام حسن مجتبی

منابع

جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

↑ رجال النجاشی، ج۲، ص۶۵.
↑ الشجرة المبارکه، ص۶۴.
↑ رجال الطوسی، ص۳۸۷ و ۴۰۱.
↑ نقد الرجال، ص۱۹۰.
↑ الذریعه، ج۷، ص۱۹۰.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۹.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۵۰.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۸.
↑ جامع الرواة، ج۱، ص۴۶۰.
↑ خلاصة الاقوال، ص۲۲۶.
↑ بحار الانوار، ج۳۶، ص۴۱۲.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۸.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۵۱.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۴۹.
↑ الذریعه، ج۲۵، ص۳۰۴.
↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۴۴۸ - ۴۴۹.

[1] رجال النجاشی، ج۲، ص۶۵.

[2] الشجرة المبارکه، ص۶۴.

[3] رجال الطوسی، ص۳۸۷ و ۴۰۱.

[4] نقد الرجال، ص۱۹۰.

[5] الذریعه، ج۷، ص۱۹۰.

[6] معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۹.

[7] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۵۰.

[8] معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۸.

[9] جامع الرواة، ج۱، ص۴۶۰.

[10] خلاصة الاقوال، ص۲۲۶.

[11] بحار الانوار، ج۳۶، ص۴۱۲.

[12] معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۸.

[13] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۵۱.

[14] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۴۹.

[15] الذریعه، ج۲۵، ص۳۰۴.

[16] جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۴۴۸ - ۴۴۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+{{مدخل مرتبط
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| موضوع مرتبط =
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[عبدالعظیم حسنی در حدیث]] - [[عبدالعظیم حسنی در کلام اسلامی]] - [[عبدالعظیم حسنی در معارف و سیره رضوی]]</div>
+| عنوان مدخل  = عبدالعظیم حسنی
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| مداخل مرتبط = [[عبدالعظیم حسنی در معارف و سیره رضوی]]
+| پرسش مرتبط  =
-'''عبدالعظیم حسنی{{ع}}''' از نوادگان [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} است که در سال ۱۷۳ هجری قمری، در [[شهر مدینه]] متولد شد و در مدت ۷۹ سال [[عمر]] با برکت با چهار [[امام]] یعنی امام [[موسی کاظم]]{{ع}}، [[امام رضا]]{{ع}}، [[امام جواد]]{{ع}} و [[امام هادی]]{{ع}} مقارن بود. ایشان از دانشمندان [[شیعه]] و از چهره‌های محبوب و مورد اعتماد، نزد [[اهل بیت]] {{عم}} و [[پیروان]] آنان بود. به [[دلیل]] اوضاع [[سیاسی]] آن [[زمان]] مخفیانه به [[شهر]] [[ری]] [[مهاجرت]] کرده و در آن شهر [[وفات]] نمود.
+}}
-==مقدمه==
 [[پرونده:13790017.jpg|300px|بندانگشتی|]]
-عبدالعظیم حسنی فرزند [[عبداللّه بن علی بن الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن ابی طالب]]{{ع}}، از [[نوادگان]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} است و نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌رسد. نام [[مبارک]] [[مادر]] ایشان [[فاطمه بنت عقبه بن قیس]] بود. ولادت با [[سعادت]] حضرت عبدالعظیم{{ع}}، در [[سال ۱۷۳ هجری]] قمری، در [[شهر مدینه]] واقع شده است<ref>شناخت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی{{ع}} و شهر ری، ص۱۰۸.</ref> و مدت ۷۹ سال [[عمر]] با [[برکت]] او با دوران [[امامت]] چهار [[امام]] [[معصوم]] یعنی امام [[موسی کاظم]]{{ع}}، [[امام رضا]]{{ع}}، امام [[محمد تقی]]{{ع}} و [[امام هادی]]{{ع}} مقارن بوده و نزد این بزرگواران شاگردی نموده و [[احادیث]] بسیاری را از ایشان [[روایت]] کرده است. وی دارای کتبی چون "خطب [[امیرالمؤمنین]]" و "[[یوم]] و لیلة" است<ref>مفاتیح الجنان، ص۸۵۱-۸۵۲.</ref>.
-حضرت عبدالعظیم حسنی از [[دانشمندان شیعه]] و از [[راویان حدیث]] [[ائمه معصومین]]{{عم}} و از چهره‌های بارز و [[محبوب]] و مورد [[اعتماد]]، نزد [[اهل بیت]] [[عصمت]]{{عم}} و [[پیروان]] آنان بود و در مسایل [[دین]] [[آگاه]] و به [[معارف]] مذهبی و [[احکام]] [[قرآن]]، [[شناخت]] و [[معرفتی]] وافر داشت.
-زمینه‌های [[مهاجرت]] حضرت عبدالعظیم{{ع}} از [[مدینه]] به [[ری]] و سکونت در [[غربت]] را باید در اوضاع [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] آن عصر جستجو کرد؛ [[خلفای عباسی]] نسبت به [[خاندان]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[شیعیان]] [[ائمه]]{{عم}} بسیار [[سخت‌گیری]] می‌کردند که حضرت عبدالعظیم{{ع}} نیز از [[کینه]] و [[دشمنی]] [[خلفا]] در [[امان]] نبود و بارها [[تصمیم]] به [[قتل]] ایشان گرفتند. گزارش‌های [[دروغ]] سخن‌چینان را بهانه این سخت‌گیری‌ها قرار می‌دادند، تا اینکه وی برای مصون ماندن از خطر، خود را از چشم مأموران پنهان می‌کرد و در شهرهای مختلف به صورت ناشناس رفت و آمد می‌نمود. ایشان از مدینه وارد [[ایران]] شدند و [[شهر]] به شهر می‌گشتند تا به ری رسیدند. وی به صورت یک مسافر ناشناس، وارد ری شد و در محله «ساربانان»، در کوی «سکّة الموالی» به [[منزل]] یکی از شیعیان رفت و در زیر [[زمین]] آن [[خانه]] به سر برد. ایشان کمتر از آن خانه خارج می‌شد و روزها را [[روزه]] می‌گرفت و شب‌ها به [[عبادت]] و [[تهجد]] می‌پرداخت. تعداد کمی از [[شیعیان]] او را می‌شناختند و از حضورش در [[ری]] خبر داشتند و مخفیانه به زیارتش می‌شتافتند، اما می‌کوشیدند این خبر فاش نشود و خطری [[جان]] ایشان را [[تهدید]] نکند. عبدالعظیم حسنی{{ع}} در میان شیعیان [[شهر]] ری بسیار ارجمند بود و [[پاسخگویی]] به مسائل [[شرعی]] و حل [[مشکلات]] مذهبی آنان را بر عهده داشت. همچنین ایشان از طرف [[امام هادی]]{{ع}} [[وکالت]] داشتند و [[مردم]] سخن او را [[سخن امام]]{{ع}} می‌دانستند<ref>رجال نجاشی، ص۲۴۷-۲۴۸.</ref>.
+'''عبدالعظیم حسنی {{ع}}''' از نوادگان [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} است که در سال ۱۷۳ هجری قمری، در [[شهر مدینه]] متولد شد و در مدت ۷۹ سال [[عمر]] با برکت با چهار [[امام]] یعنی امام [[موسی کاظم]] {{ع}}، [[امام رضا]] {{ع}}، [[امام جواد]] {{ع}} و [[امام هادی]] {{ع}} مقارن بود. ایشان از دانشمندان [[شیعه]] و از چهره‌های محبوب و مورد اعتماد، نزد [[اهل بیت]] {{عم}} و [[پیروان]] آنان بود. به [[دلیل]] اوضاع [[سیاسی]] آن [[زمان]] مخفیانه به [[شهر]] [[ری]] [[مهاجرت]] کرده و در آن شهر [[وفات]] نمود.
-روزهای پایانی [[عمر]] پر [[برکت]] حضرت عبدالعظیم{{ع}} با [[بیماری]] ایشان همراه بود تا اینکه دار فانی را [[وداع]] گفتند و بنا بر خوابی که یکی از شیعیان ری دیده بود، [[پیکر مطهر]] ایشان بعد از [[غسل]] و [[کفن]] و قرائت [[نماز]]، به سوی باغ فردی به نام «عبدالجبّار» [[تشییع]] گردید و پیکر مطهرش را در کنار همان درخت سیبی که [[رسول خدا]]{{صل}} در عالم [[خواب]] به آن اشاره کرده بود، [[دفن]] کردند<ref>مفاتیح الجنان، ص۸۵۲، به نقل از: رجال نجاشی، المستدرک.</ref>. امروزه آرامگاه ایشان در شهر ری، مأمن [[عاشقان اهل بیت]]{{عم}} است.
+== آشنایی اجمالی ==
+[[ابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله بن علی حسنی علوی]] از [[نوادگان]] [[امام مجتبی]]{{ع}} است که به دلیل حضورش در [[شهر]] [[ری]] بین [[ایرانیان]] [[شهرت]] دارد. [[نجاشی]] به نقل از [[احمد برقی]] می‌‌نویسد: عبدالعظیم از [[حاکم]] وقت گریخته، به ری آمد و در [[اتاق]] کوچکی در زیرخانه یکی از [[شیعیان]] ساکن شد و اوقات را به [[عبادت]] می‌‌گذراند. [[روز]] را به [[روزه]] و شب را به [[تهجد]] مشغول بود و گاه پنهانی بیرون می‌‌رفت و قبری را که اکنون مقابل بارگاه اوست، [[زیارت]] می‌‌نمود و می‌‌گفت: او از [[فرزندان موسی بن جعفر]]{{ع}}است. کم کم [[مردم]] از حضور وی [[آگاه]] شدند. عبدالعظیم سرانجام [[بیمار]] شد و از [[دنیا]] رفت و هنگامی که لباسش را بیرون آوردند تا او را [[غسل]] دهند به نسبش پی بردند، چون کاغذی در لباسش یافتند که نام و [[نسب]] خود را تا [[امیر مؤمنان]]{{ع}} ثبت کرده بود<ref>رجال النجاشی، ج۲، ص۶۵.</ref>.
-در [[روایات]] متعددی برای [[زیارت]] حضرت عبد العظیم{{ع}}، ثوابی همچون [[ثواب]] زیارت حضرت [[سید الشهدا]]{{ع}}، بیان شده است: {{متن حدیث|السَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ بِزِيَارَتِهِ ثَوابُ زِيَارَةِ سَيِّدِ الشُّهَدَاءِ يُرْتَجى}}<ref>مفاتیح الجنان، ص۸۵۲-۸۵۳، به نقل از: من لا یحضره فقیه.</ref>.
+[[فخر رازی]] بر خلاف دیگران می‌‌گوید: عبدالعظیم حسنی در [[طبرستان]] [[سکونت]] داشت و سرانجام کشته شد.<ref>الشجرة المبارکه، ص۶۴.</ref> [[شیخ طوسی]] نام او را ذیل [[اصحاب امام هادی]] و [[امام حسن عسکری]]{{ع}} ذکر کرده،<ref>رجال الطوسی، ص۳۸۷ و ۴۰۱.</ref> ولی برخی وی را [[صحابی امام جواد]]{{ع}} هم دانسته<ref>نقد الرجال، ص۱۹۰.</ref> و برخی دیگر گفته‌اند که [[امام رضا]]{{ع}} را هم [[درک]] کرده است.<ref>الذریعه، ج۷، ص۱۹۰.</ref> معاصر بودن وی با [[امام هشتم]] قابل قبول نیست<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۹.</ref> و گویا اشتراک [[کنیه امام رضا]]{{ع}} با [[امام هادی]]{{ع}} منشأ این [[اشتباه]] شده است.
-بعد از [[شهادت امام رضا]]{{ع}}، حضرت عبدالعظیم حسنی{{ع}} می‌گوید: "از [[امام جواد]]{{ع}} پرسیدم متحیر مانده‌ام که [[قبر]] [[سالار شهیدان]] را زیارت کنم، یا به [[طوس]] رفته و قبر پدرت را زیارت نمایم. امام جواد{{ع}} فرمودند: اندکی [[صبر]] کن و همین جا بایست تا بازگردم. [[امام]]{{ع}} به اندرون [[خانه]] رفتند و بعد از دقایقی، با چشمانی گریان بازگشتند و فرمودند: [[زوار]] قبر اباعبداللّه{{ع}} فراوانند ولی زوّار قبر پدرم بسیار ‌اندکند"<ref>عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۶۳۰.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص۴۹۵.</ref>
+عبدالعظیم حسنی از امام جواد و امام هادی{{ع}}<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۵۰.</ref> و همچنین از [[حسن بن حسین عمری]]، [[عمر بن رشید]] و دیگران [[روایت]] کرده است.<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۸.</ref> [[احمد بن مهران]]، [[احمد برقی]] و [[سهل بن جمهور]] از جمله [[راویان]] او هستند.<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۴۶۰.</ref> [[علامه]] او را به عبادت و [[ورع]] توصیف کرده و می‌‌گوید: درباره او حکایتی وجود دارد که بر خوبی‌اش دلالت دارد.<ref>خلاصة الاقوال، ص۲۲۶.</ref> گویا مراد وی، همان داستان مشهوری است که [[عبدالعظیم]] [[عقاید]] خود را به [[امام دهم]] ارایه کرد و [[امام]] فرمود: این [[دین]] [[پسندیده]] است و بر آن [[ثابت قدم]] باش<ref>بحار الانوار، ج۳۶، ص۴۱۲.</ref>.
-==وصیت [[امام رضا]] {{ع}} به عبدالعظیم حسنی{{ع}}==
+از [[امام حسن عسکری]]{{ع}} [[روایت]] شده که [[زیارت]] عبدالعظیم در [[ری]] معادل [[زیارت امام حسین]]{{ع}} است، اما [[مرحوم خوئی]] این خبر را [[ضعیف]] می‌‌داند.<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۸.</ref> [[وفات]] [[حسنی]] را در نیمه [[شوال]] یکی از سال‌های ۲۵۰ تا ۲۵۵ نوشته‌اند.<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۵۱.</ref> کتاب‌های خطب امیرالمؤمنین{{ع}}<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۴۹.</ref> و الیوم و اللیلة<ref>الذریعه، ج۲۵، ص۳۰۴.</ref> از اوست. به مناسبت [[کنگره]] [[بزرگداشت]] عبدالعظیم، شماره ۸۰ مجله آئینه [[پژوهش]]، تیرماه ۱۳۸۲ به وی اختصاص یافته و اطلاعاتی کافی در باره‌اش ارایه داده است<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۴۴۸ - ۴۴۹.</ref>.
-یکی از مسائلی که [[امام رضا]]{{ع}} همواره به آن پایبند بودند، توجه به [[اصول اخلاقی]] و رعایت آن بود و همواره [[مردم]] را به اجرای آن [[دعوت]] و سفارش می‌نمودند. در این زمینه ایشان به عبدالعظیم حسنی{{ع}}، این چنین سفارش کردند: "ای عبدالعظیم حسنی! [[سلام]] مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو که [[شیطان]] را به خود راه ندهند و آنان را به [[راستگویی]] و ردّ [[امانت]] وادار کن و بگو در مواردی که برای آنها [[مجادله]] فایده ندارد، [[جدل]] نکنند. [[مهربانی]] و [[تفقد]] و [[برادری]]، موجب [[تحکیم]] مراتب [[دوستی]] آنها می‌شود. به [[ملاقات]] یکدیگر روند. [[آزار]] و [[اذیت]] یکدیگر نکنند. هر کس [[دوستان]] ما را بیازارد، [[خداوند]] به سخت‌ترین [[شکنجه]] در [[دنیا]] او را گرفتار می‌کند و در [[آخرت]] زیان‌کار خواهد بود. [[مردم]] را به [[راستی و درستی]] و [[حفظ دین]] و [[فرایض]] [[دعوت]] کن. همچنین مردم را به [[زیارت]] جمیع [[ائمه]]{{عم}} [[تشویق]] و [[ترغیب]] کرده و به آنان بگو [[صلوات]] بسیار بر ائمه{{عم}} بفرستید و به زیارت بروید که اسباب خیر و [[برکت]] و [[آمرزش]] است"<ref>به نقل از: انوار البهیة.</ref>. [[امام]]{{ع}} در این [[وصیت]] و سفارش، زیارت [[قبر]] خویش را یادآور شدند<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۷۹۶.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==
-{{مدخل‌های وابسته}}
+{{مدخل وابسته}}
-*[[امام حسن مجتبی]]
+* [[امام حسن مجتبی]]
 {{پایان مدخل‌ وابسته}}
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:13681348.jpg|22px]] [[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|'''رضانامه''']]
+# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۳۶: / خط ۳۱: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:عبدالعظیم حسنی]]
-[[رده:مدخل]]
 [[رده:اعلام]]
+[[رده:اصحاب امام کاظم]]
+[[رده:اصحاب امام رضا]]
+[[رده:اصحاب امام جواد]]
+[[رده:اصحاب امام هادی]]