اضطرار در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته == == منابع ==' به '== منابع ==') |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = اضطرار | |||
| عنوان مدخل = [[اضطرار]] | |||
| مداخل مرتبط = [[اضطرار در قرآن]] - [[اضطرار در فقه اسلامی]] - [[اضطرار در فقه سیاسی]] - [[اضطرار در در معارف دعا و زیارات]] - [[اضطرار در معارف و سیره سجادی]] - [[اضطرار در معارف و سیره رضوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[اضطرار]] در لغت از ریشه ضرر و به معنی [[اجبار]]، [[الزام]]، [[ضرورت]] و نیاز است<ref>فرهنگ معاصر عربی به فارسی.</ref>. این کلمه همچنین به معنی ناچاری، [[درماندگی]] و ناگزیری به کار می‌رود<ref>لغت‌نامه دهخدا.</ref>. در کاربرد [[قرآنی]]، مضطرّ کسی است که برای [[حفظ]] [[حیات]] خویش [[راه]] و چاره‌ای برایش نمانده است<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. کسی که [برای [[حفظ جان]] خود به خوردن حرامی مثل مردار] [[مضطر]] شود، در صورتی که [[ستمگر]] و [[متجاوز]] نباشد بر او گناهی نیست<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «جز این نیست که (خداوند)، مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را جز به نام خداوند ذبح شده باشد بر شما حرام کرده است؛ پس کسی که ناگزیر (از خوردن این چیزها) شده باشد در حالی که افزونخواه (برای رسیدن به لذّت) و متجاوز (از حدّ سدّ جوع) نباشد بر او گناهی نیست، که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۷۳.</ref>. | [[اضطرار]] در لغت از ریشه ضرر و به معنی [[اجبار]]، [[الزام]]، [[ضرورت]] و نیاز است<ref>فرهنگ معاصر عربی به فارسی.</ref>. این کلمه همچنین به معنی ناچاری، [[درماندگی]] و ناگزیری به کار می‌رود<ref>لغت‌نامه دهخدا.</ref>. در کاربرد [[قرآنی]]، مضطرّ کسی است که برای [[حفظ]] [[حیات]] خویش [[راه]] و چاره‌ای برایش نمانده است<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. کسی که [برای [[حفظ جان]] خود به خوردن حرامی مثل مردار] [[مضطر]] شود، در صورتی که [[ستمگر]] و [[متجاوز]] نباشد بر او گناهی نیست<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «جز این نیست که (خداوند)، مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را جز به نام خداوند ذبح شده باشد بر شما حرام کرده است؛ پس کسی که ناگزیر (از خوردن این چیزها) شده باشد در حالی که افزونخواه (برای رسیدن به لذّت) و متجاوز (از حدّ سدّ جوع) نباشد بر او گناهی نیست، که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۷۳.</ref>. | ||
[[امام سجاد]]{{ع}} از درماندگی و احتیاج به درگاه [[خدا]] سخن می‌گوید: «ای [[پروردگار]] من، تو را می‌خوانم در حالی که مسکینم، زار و نزارم، ترسان و هراسان و بیمناکم، فقیرم به تو محتاجم. این [[خدای بزرگ]] است که در حال اضطرار به فریاد [[انسان]] می‌رسد: {{متن حدیث|أَنْتَ الَّذِي أَجَبْتَ عِنْدَ الِاضْطِرَارِ دَعْوَتِي}}»<ref>دعای ۵۱.</ref>؛ «بار خدایا، تویی که به هنگام [[بیچارگی]] دعای من [[اجابت]] کردی». این سخن [[حضرت]] یادآور [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ}}<ref>«یا آن کسی که به درمانده، چون وی را بخواند، پاسخ می‌دهد و بلا را (از او) می‌گرداند؟» سوره نمل، آیه ۶۲.</ref> است. همچنین: بار خدایا، ای که [[گناهکاران]] به [[امید]] [[رحمت]] تو به فریادرسی‌ات می‌خوانند. ای خداوندی که [[بیچارگان]] در [[پناه]] [[احسان]] تو می‌آرامند<ref>نیایش شانزدهم.</ref>. | [[امام سجاد]] {{ع}} از درماندگی و احتیاج به درگاه [[خدا]] سخن می‌گوید: «ای [[پروردگار]] من، تو را می‌خوانم در حالی که مسکینم، زار و نزارم، ترسان و هراسان و بیمناکم، فقیرم به تو محتاجم. این [[خدای بزرگ]] است که در حال اضطرار به فریاد [[انسان]] می‌رسد: {{متن حدیث|أَنْتَ الَّذِي أَجَبْتَ عِنْدَ الِاضْطِرَارِ دَعْوَتِي}}»<ref>دعای ۵۱.</ref>؛ «بار خدایا، تویی که به هنگام [[بیچارگی]] دعای من [[اجابت]] کردی». این سخن [[حضرت]] یادآور [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ}}<ref>«یا آن کسی که به درمانده، چون وی را بخواند، پاسخ می‌دهد و بلا را (از او) می‌گرداند؟» سوره نمل، آیه ۶۲.</ref> است. همچنین: بار خدایا، ای که [[گناهکاران]] به [[امید]] [[رحمت]] تو به فریادرسی‌ات می‌خوانند. ای خداوندی که [[بیچارگان]] در [[پناه]] [[احسان]] تو می‌آرامند<ref>نیایش شانزدهم.</ref>. | ||
[[امام]] ما را از اینکه در حال اضطرار و بیچارگی به غیر از خدا [[استغاثه]] کنیم بر [[حذر]] می‌دارد: "ای [[خداوند]]، چنان کن که به هنگام [[ضرورت]] به نیروی تو بتازم و به هنگام نیاز از تو [[یاری]] خواهم... و مرا میازمای که به هنگام [[اضطرار]] از جز تویی یاری جویم و به هنگام [[بی‌نوایی]] به پیشگاه جز تویی [[خاضع]] شوم" <ref>نیایش بیستم.</ref> | [[امام]] ما را از اینکه در حال اضطرار و بیچارگی به غیر از خدا [[استغاثه]] کنیم بر [[حذر]] می‌دارد: "ای [[خداوند]]، چنان کن که به هنگام [[ضرورت]] به نیروی تو بتازم و به هنگام نیاز از تو [[یاری]] خواهم... و مرا میازمای که به هنگام [[اضطرار]] از جز تویی یاری جویم و به هنگام [[بی‌نوایی]] به پیشگاه جز تویی [[خاضع]] شوم" <ref>نیایش بیستم.</ref><ref>صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ فرهنگ معاصر عربی - فارسی، آذرتاش آذرنوش، نشر نی، تهران، ۱۳۷۹، چاپ اول، قرآن مجید، ترجمه محمدمهدی فولادوند؛ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا، ج۲، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، دوره جدید، ۱۳۷۷، چاپ دوم، المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، دفتر نشر کتاب، ۱۴۰۴ ه، چاپ دوم.</ref><ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «اضطرار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۶۲.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۰۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اضطرار است. اضطرار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اضطرار در قرآن - اضطرار در فقه اسلامی - اضطرار در فقه سیاسی - اضطرار در در معارف دعا و زیارات - اضطرار در معارف و سیره سجادی - اضطرار در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
اضطرار در لغت از ریشه ضرر و به معنی اجبار، الزام، ضرورت و نیاز است[۱]. این کلمه همچنین به معنی ناچاری، درماندگی و ناگزیری به کار می‌رود[۲]. در کاربرد قرآنی، مضطرّ کسی است که برای حفظ حیات خویش راه و چاره‌ای برایش نمانده است[۳]. کسی که [برای حفظ جان خود به خوردن حرامی مثل مردار] مضطر شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز نباشد بر او گناهی نیست[۴].
امام سجاد (ع) از درماندگی و احتیاج به درگاه خدا سخن می‌گوید: «ای پروردگار من، تو را می‌خوانم در حالی که مسکینم، زار و نزارم، ترسان و هراسان و بیمناکم، فقیرم به تو محتاجم. این خدای بزرگ است که در حال اضطرار به فریاد انسان می‌رسد: «أَنْتَ الَّذِي أَجَبْتَ عِنْدَ الِاضْطِرَارِ دَعْوَتِي»»[۵]؛ «بار خدایا، تویی که به هنگام بیچارگی دعای من اجابت کردی». این سخن حضرت یادآور آیه شریفه ﴿أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ﴾[۶] است. همچنین: بار خدایا، ای که گناهکاران به امید رحمت تو به فریادرسی‌ات می‌خوانند. ای خداوندی که بیچارگان در پناه احسان تو می‌آرامند[۷].
امام ما را از اینکه در حال اضطرار و بیچارگی به غیر از خدا استغاثه کنیم بر حذر می‌دارد: "ای خداوند، چنان کن که به هنگام ضرورت به نیروی تو بتازم و به هنگام نیاز از تو یاری خواهم... و مرا میازمای که به هنگام اضطرار از جز تویی یاری جویم و به هنگام بی‌نوایی به پیشگاه جز تویی خاضع شوم" [۸][۹][۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ فرهنگ معاصر عربی به فارسی.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا.
- ↑ المفردات فی غریب القرآن.
- ↑ ﴿إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ «جز این نیست که (خداوند)، مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را جز به نام خداوند ذبح شده باشد بر شما حرام کرده است؛ پس کسی که ناگزیر (از خوردن این چیزها) شده باشد در حالی که افزونخواه (برای رسیدن به لذّت) و متجاوز (از حدّ سدّ جوع) نباشد بر او گناهی نیست، که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۷۳.
- ↑ دعای ۵۱.
- ↑ «یا آن کسی که به درمانده، چون وی را بخواند، پاسخ می‌دهد و بلا را (از او) می‌گرداند؟» سوره نمل، آیه ۶۲.
- ↑ نیایش شانزدهم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ فرهنگ معاصر عربی - فارسی، آذرتاش آذرنوش، نشر نی، تهران، ۱۳۷۹، چاپ اول، قرآن مجید، ترجمه محمدمهدی فولادوند؛ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا، ج۲، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، دوره جدید، ۱۳۷۷، چاپ دوم، المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، دفتر نشر کتاب، ۱۴۰۴ ه، چاپ دوم.
- ↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «اضطرار»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۶۲.