انفال در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۳۳

مقدمه

«انفال» واژه‌ای عربی و در لغت جمع «نَفَل» است که‌ مفهوم لغوی واژه نفل، در سال‌های نخستین ظهور اسلام شناخته‌ شده بود؛ اما در طی قرن‌های بعد، با غلبه کاربرد اصطلاحی‌ آن‌، معنای لغوی‌اش به‌ فراموشی‌ سپرده‌ شد. برخی معنای آن را غنیمت، بخشش یا زیادی بیان کرده‌اند^[۱]. برخی‌ نیز معنای اصلی را‌ زیادی دانسته و معانی‌ دیگر را به آن بازگردانده‌اند^[۲].^[۳] ازاین‌رو به نمازهای مستحبی «نافله» گفته‌اند^[۴].^[۵] نفل در زبان عبری به معنای «سقوط و هبوط» است^[۶].

در «کشاف اصطلاحات الفنون» در معنای «نفل» می‌نویسد: نَقَل به فتح نون و فاء، در لغت به معنای زیاده است و غنیمت از آن رو نَفَل نامیده می‌شود که زائد در حلال‌ها است؛ زیرا غنیمت در دیگر امت‌ها حلال نبوده است. به بچه ولد الزنا نافله و زیادی گفته می‌شود؛ زیرا زائد بر هدف ازدواج است که بچه از صلب پدر باید باشد و این بچه، زیادی است. و در شریعت اطلاق می‌شود بر مال زیادی که رهبر مسلمانان به برخی غنیمت‌بران می‌دهد. و این عمل«تنفیل» نامیده می‌شود^[۷].

راغب اصفهانی در «مفردات» با اینکه بیشتر به ریشه لغات می‌پردازد درباره واژه انفال و نفل، اول به بیان مصداق‌های آن پرداخته و می‌نویسد: «نَفَل، گفته شده، عین غنیمت است... و نفل آنچه برای انسان حاصل می‌شود پیش از غنمیت است. و گفته شده آنچه حاصل می‌شود برای مسلمانان بدون جنگ که همان فیء است و گفته شده نفل آن چیزی است از متاع و مانند آن، پس از آنکه غنائم تقسیم شده است. و بر این معنا حمل شده آیه ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ...﴾^[۸] و اصل آن از نفل است که زیاده بر واجب است و به آن نافله گویند»...^[۹].^[۱۰]

منابع

پانویس

↑ فیومی‌، المصباح المنیر، ج۲، ص۱۳۰؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص۲۴۴؛ القاموس‌المحیط، ج‌۴، ص‌۷۹، «نفل».
↑ راغب، مفردات، ص‌۵۲۴؛ التبیان، ج۵‌، ص‌۷۲؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص‌۲۴۵؛ عسکری، الفروق فی اللغه، ۱۶۴.
↑ ر.ک: دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
↑ مجمع‌البحرین، ج۳، ص۱۸۱۹؛ المصباح، ص۶۱۹‌، «نفل».
↑ حسینی، صادقی فدکی، انفال، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص۱۵ ـ ۲۳؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۲۷؛ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۵۳؛ مهدی‌زاده آری، احمد، مقاله «انفال»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص۳۹۶ ـ ۴۰۲.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۲۱۰.
↑ کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۷۲۱.
↑ «از تو از انفال می‌پرسند»... سوره انفال، آیه ۱.
↑ راغب، المفردات، ص۵۰۲.
↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳، ص۵۴۱ - ۵۴۲.

[1] فیومی‌، المصباح المنیر، ج۲، ص۱۳۰؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص۲۴۴؛ القاموس‌المحیط، ج‌۴، ص‌۷۹، «نفل».

[2] راغب، مفردات، ص‌۵۲۴؛ التبیان، ج۵‌، ص‌۷۲؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص‌۲۴۵؛ عسکری، الفروق فی اللغه، ۱۶۴.

[3] ر.ک: دایرة المعارف بزرگ اسلامی.

[4] مجمع‌البحرین، ج۳، ص۱۸۱۹؛ المصباح، ص۶۱۹‌، «نفل».

[5] حسینی، صادقی فدکی، انفال، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص۱۵ ـ ۲۳؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۲۷؛ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۵۳؛ مهدی‌زاده آری، احمد، مقاله «انفال»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص۳۹۶ ـ ۴۰۲.

[6] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۲۱۰.

[7] کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۷۲۱.

[8] «از تو از انفال می‌پرسند»... سوره انفال، آیه ۱.

[9] راغب، المفردات، ص۵۰۲.

[10] ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳، ص۵۴۱ - ۵۴۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{سیره معصوم}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = انفال
-| عنوان مدخل  = [[انفال]]
+| عنوان مدخل  = انفال
-| مداخل مرتبط = [[انفال در لغت]] - [[انفال در قرآن]] - [[انفال در علوم قرآنی]] - [[انفال در فقه اسلامی]] - [[انفال در حقوق اسلامی]] - [[انفال در فقه سیاسی]] - [[انفال در معارف و سیره علوی]] - [[انفال در معارف و سیره رضوی]]
+| مداخل مرتبط = [[انفال در لغت]] - [[انفال در قرآن]] - [[انفال در علوم قرآنی]] - [[انفال در فقه اسلامی]] - [[انفال در فقه سیاسی]] - [[انفال در معارف و سیره علوی]] - [[انفال در معارف و سیره رضوی]] - [[انفال در معارف و سیره معصوم]] - [[انفال در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-[[انفال]] از ریشه «نفل» به معنای زیاده است و به مطلق [[غنیمت]] [[جنگی]] نیز اطلاق می‌شود<ref>ابن اثیر، النهایه، طریحی، مجمع البحرین، ماده نفل.</ref>. در [[روایات اهل بیت]] انفال به معنای [[اموال]] خاص [[رسول خدا]]{{صل}} و [[امام]] [[معصوم]]{{عم}} به کار رفته است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۳۹، ح۳؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۴۷، ح۷.</ref>. انفال در اصطلاح [[فقه شیعه]]، چیزی است که [[امام علی]]{{ع}} به سبب [[امامت]] مالک آن می‌شود و موارد آن عبارتنداز: زمین‌هایی که بدون [[جنگ]] به [[تصرف]] [[مسلمانان]] در می‌آید (فیء)، زمین‌های موات، وسط دره‌ها، جنگل‌ها و سر کوه‌ها و هر آن‌چه در آنها وجود دارد، آبادی‌هایی که صاحب ندارند، [[صفایا]] و [[قطایع]] [[ملوک]]، [[غنایم]] [[جهاد]] خودسرانه، [[ارث]] بدون [[وارث]]، [[معادن]] و دریاها (بنا بر قولی)<ref>نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۶۸ به بعد.</ref>.
+«انفال» واژه‌ای عربی و در لغت جمع «نَفَل» است که‌ مفهوم لغوی واژه نفل، در سال‌های نخستین ظهور اسلام شناخته‌ شده بود؛ اما در طی قرن‌های بعد، با [[غلبه]] کاربرد اصطلاحی‌ آن‌، معنای لغوی‌اش به‌ فراموشی‌ سپرده‌ شد. برخی معنای آن را [[غنیمت]]، [[بخشش]] یا زیادی بیان کرده‌اند<ref>فیومی‌، المصباح المنیر، ج۲، ص۱۳۰؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص۲۴۴؛ القاموس‌المحیط، ج‌۴، ص‌۷۹، «نفل».</ref>. برخی‌ نیز معنای اصلی را‌ زیادی دانسته و معانی‌ دیگر را به آن بازگردانده‌اند<ref>راغب، مفردات، ص‌۵۲۴؛ التبیان، ج۵‌، ص‌۷۲؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص‌۲۴۵؛ عسکری، الفروق فی اللغه، ۱۶۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دایرة المعارف بزرگ اسلامی]].</ref> ازاین‌رو به نمازهای مستحبی «[[نافله]]» گفته‌اند<ref>مجمع‌البحرین، ج۳، ص۱۸۱۹؛ المصباح، ص۶۱۹‌، «نفل».</ref>.<ref>[[سید رضا حسینی|حسینی]]، [[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]]، [[انفال - صادقی فدکی و حسینی (مقاله)| انفال]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۱۵ ـ ۲۳؛ [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۱۲۷؛ [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص۵۳؛ [[احمد مهدی‌زاده آری|مهدی‌زاده آری، احمد]]، [[انفال - مهدی‌زاده آری (مقاله)|مقاله «انفال»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص۳۹۶ ـ ۴۰۲.</ref> نفل در زبان عبری به معنای «[[سقوط]] و هبوط» است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۲۱۰.</ref>.
-در [[فقه اهل سنت]]، چنین اصطلاحی برای اموال [[حکومتی]] وجود ندارد و انفال به معنای غنایم یا اعطای مقداری از غنیمت به دیگران با منظور تحریک بر جهاد، به کار رفته است. [[تشریع قانون]] انفال در [[اسلام]] به [[سال دوم هجری]] باز می‌گردد. در این سال پس از آن‌که به [[حکم]] [[آیه]] {{متن قرآن|فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلَالًا طَيِّبًا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«از آنچه غنیمت گرفته‌اید حلال و پاک بخورید و از خداوند پروا کنید، به راستی خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره انفال، آیه ۶۹.</ref> تصرف در [[غنایم جنگی]] در اسلام [[حلال]] شمرده شد، مسلمانان در [[تقسیم غنایم]] [[جنگ بدر]]، [[اختلاف]] کردند. پس از این [[منازعه]]، آیه آغازین [[سوره انفال]] نازل شد و تمام انفال را که غنایم جنگی نیز جزء آن به شمار می‌رفت، به رسول خدا{{صل}} اختصاص داد. آیه چنین است:
+در «کشاف اصطلاحات الفنون» در معنای «نفل» می‌نویسد: نَقَل به فتح نون و فاء، در لغت به معنای زیاده است و غنیمت از آن رو نَفَل نامیده می‌شود که زائد در [[حلال‌ها]] است؛ زیرا غنیمت در دیگر [[امت‌ها]] [[حلال]] نبوده است. به بچه ولد الزنا نافله و زیادی گفته می‌شود؛ زیرا زائد بر [[هدف ازدواج]] است که بچه از صلب پدر باید باشد و این بچه، زیادی است. و در [[شریعت]] اطلاق می‌شود بر [[مال]] زیادی که [[رهبر]] [[مسلمانان]] به برخی غنیمت‌بران می‌دهد. و این عمل«تنفیل» نامیده می‌شود<ref>کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۷۲۱.</ref>.
-{{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند بگو: انفال از آن خداوند و پیامبر است پس، از خداوند پروا کنید و میانه خود را سازش دهید و اگر مؤمنید از خداوند و پیامبرش فرمان برید» سوره انفال، آیه ۱.</ref>.
-اندکی بعد، با [[نزول آیه]] [[خمس]]، [[حکم]] [[غنایم جنگی]] با تخصیص از این [[آیه]] خارج شد؛ ولی در مقابل، در [[سال چهارم هجری]]، [[آیه فیء]]، حکم [[انفال]] را به سرزمین‌هایی که بدون [[جنگ]] گشوده شده نیز تعمیم داد. پس از [[نزول]] این [[آیات]]، [[پیامبر]] [[قانون]] انفال را [[اجرا]] کرد.<ref>[[سید رضا حسینی|حسینی، سید رضا]]، [[بیت المال (مقاله)| مقاله «بیت المال»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۴۱۳.</ref>
+[[راغب اصفهانی]] در «[[مفردات الفاظ القرآن (کتاب)|مفردات]]» با اینکه بیشتر به ریشه لغات می‌پردازد درباره واژه [[انفال]] و نفل، اول به بیان مصداق‌های آن پرداخته و می‌نویسد: «نَفَل، گفته شده، عین [[غنیمت]] است... و نفل آنچه برای [[انسان]] حاصل می‌شود پیش از غنمیت است. و گفته شده آنچه حاصل می‌شود برای [[مسلمانان]] بدون [[جنگ]] که همان فیء است و گفته شده نفل آن چیزی است از متاع و مانند آن، پس از آنکه [[غنائم]] تقسیم شده است. و بر این معنا حمل شده [[آیه]] {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ...}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند»... سوره انفال، آیه ۱.</ref> و اصل آن از نفل است که زیاده بر [[واجب]] است و به آن [[نافله]] گویند»...<ref>راغب، المفردات، ص۵۰۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص۵۴۱ - ۵۴۲.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:1368105.jpg|22px]] [[سید رضا حسینی|حسینی، سید رضا]]، [[بیت المال (مقاله)| مقاله «بیت المال»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۷''']]
+# [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[سید رضا حسینی|حسینی]]، [[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]]، [[انفال - صادقی فدکی و حسینی (مقاله)| انفال]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵''']]
+# [[پرونده: 1100830.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|'''سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳''']]
+# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
+# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
+# [[پرونده:IM009734.jpg|22px]] [[احمد مهدی‌زاده آری|مهدی‌زاده آری، احمد]]، [[انفال - مهدی‌زاده آری (مقاله)|مقاله «انفال»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۲''']]
+# [[پرونده:1368946.jpg|22px]] [[دایرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|'''دایرة المعارف بزرگ اسلامی''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۴: / خط ۲۷: @@
 [[رده:انفال]]
-[[رده:مدخل]]