حکیمه دختر امام جواد

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در نهج البلاغه - امام مهدی در معارف دعا و زیارات - امام مهدی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• حکیمه دختر امام جواد (ع)، خواهر امام هادی (ع) و عمه امام عسکری (ع)، یکی از بانوان نقش‌‏آفرین در تاریخ پرافتخار شیعه است.
• از روایات اسلامی به روشنی استفاده می‌‏شود که مادر حضرت مهدی (ع) آموزه‌‏های دینی را در مکتب این بانوی بزرگوار فراگرفته است. افزون بر آن، حضور فعّال وی در شب ولادت آخرین پیشوای معصوم و منجی موعود، نشان از جایگاه ویژه وی در خاندان عصمت و طهارت دارد.
• وی نخستین بانویی است که جمال دل‏آرای پیشوای آخرین را مشاهده کرده، یگانه روایت‌گری است که حکایت آن تولد منجی موعود را به تفصیل گزارش کرده است.
• امروزه درباره چگونگی ولادت حضرت مهدی (ع)‏ مشهورترین گزارشی که می‌‏توان ارائه کرد، سخنان ارزشمند این بانوی بزرگ است.
• شیخ صدوق، این حادثه بزرگ را از زبان آن بانوی بزرگ چنین آورده است: حکیمه دختر امام جواد (ع) گوید: امام حسن عسکری (ع) مرا به نزد خود فراخواند. و فرمود: ای عمه! امشب افطار نزد ما باش! که شب نیمه‌ شعبان است و خدای تعالی امشب حجّت خود را- که حجّت او در روی زمین است- ظاهر سازد. گوید: گفتم: مادر او کیست؟ فرمود: نرجس. گفتم: فدای شما شوم اثری در او نیست، فرمود: همین است که به تو می‌‏گویم. گوید: آمدم و چون سلام کردم و نشستم، نرجس آمد کفش مرا بردارد و گفت: ای بانوی من و بانوی خاندانم حالتان چطور است؟ گفتم: تو بانوی من و بانوی خاندان من هستی، گوید: از کلام من ناخرسند شد و گفت: ای عمه جان! این چه فرمایشی است؟ گوید: بدو گفتم: ای دختر جان! خدای متعال امشب به تو فرزندی عطا فرماید که در دنیا و آخرت آقا است. گوید: نرجس خجالت کشید و حیاء کرد.
• موسی بن محمد گوید: حکیمه دختر امام جواد (ع) که عمه پدر آن حضرت است به من گفت که خود او آن حضرت را در شب ولادتش و هم بعد از آن دیده است.
• احمد بن ابراهیم گوید: شرفیاب حضور حکیمه دختر محمد بن علی خواهر ابو الحسن عسکری گردیدم سال دویست و شصت و دو بود و در مدینه بودم و از پشت پرده با او سخن گفتم و از دین وی پرسیدم. کسی که باید امام بداند برای من نام برد و به من گفت: فلان پسر حسن عسکری (ع) نام او را گفت، گفتم قربانت او را معاینه کردی یا خبر او را شنیدی؟ گفت: خبر او را از امام یازدهم شنیدم و برای مادرش نوشته بود، گفتم: آن مولود کجا است؟ گفت پنهانست. گفتم: شیعه به چه کسی مراجعه کند؟ حکیمه گفت: به جده او مادر امام یازدهم. گفتم: وصیت خود را به زنی واگذاشته است؟! حکیمه گفت: پیروی از حسین بن علی بن ابی طالب (ع) کرده است، زیرا آن حضرت به حسب ظاهر وصایای خود را به خواهرش زینب دختر علی بن ابی طالب (ع) سپرد "برای پنهان کردن امامت پسرش علی بن الحسین". سپس فرمود: شما مردمی مطلع از اخبار هستید؛ آیا در روایات به شما نرسیده که نهمین فرزند حسین (ع) زنده است و میراثش تقسیم می‏شود؟ .

حکیمه در موعودنامه

• حکیمه خاتون، از بانوان خاندان امامت و رسالت و زنی باکفایت و مؤمنه بود. وی دختر امام جواد (ع)، خواهر امام هادی (ع) و عمّ‌ امام حسن عسکری (ع) بود. امام هادی (ع)، نرجس‌خاتون را به خواهرش حکیمه خاتون سپرد تا احکام و دستورات اسلام را به او بیاموزد. حکیمه خاتون، شاهد ولادت امام زمان (ع) بود و تاریخ و کیفیت ولادت حضرت مهدی (ع) را همه از حکیمه خاتون نقل کرده‌اند. حکیمه خاتون می‌گوید: پس از چهل روز از ولادت حضرت مهدی (ع)، طبق دعوت امام حسن عسکری (ع) به خانه‌اش رفتم. وقتی وارد اطاق شدم، ناگهان دیدم همان کودک، چون آفتاب درخشنده در مقابل پدر راه می‌رود و به اندازه یک فرزند دو ساله می‌ماند. تعجب کردم و از امام پرسیدم: ای سرور من! این کودک به اندازه دو سال رشد کرده است‌؟ حضرت تبسمی کرد و فرمود: فرزندان پیامبران و جانشینان آنان که به مقام پیشوایی و امامت برگزیده می‌شوند، رشدشان همانند سایرین نیست، بلکه وقتی یک ماه از عمرشان می‌گذرد، چنان است که بر دیگران یک سال گذشته باشد. حکیمه خاتون از محضر امام حسن عسکری (ع) درخواست نمود که در حق او دعا کند و از خدا بخواهد که در زمان حیات امام (ع) از دنیا برود و چنین شد. مزار او در سامرا کنار حرم عسکریین است.
• حکیمه خاتون، قابله حضرت مهدی (ع) نیز بوده است. برخی منابع، یکی از نام‌های مادر حضرت مهدی (ع) را "حکیمه" ذکر کرده‌اند.

حکیمه در فرهنگنامه آخرالزمان

• "حکیمه" یکی از نام‌های مادر امام زمان (ع) است. حکیمه خاتون نام دختر امام جواد (ع) نیز هست، این بانوی ارجمند دائماً در خانه امام هادی و امام عسکری رفت و آمد داشت و با مادر امام زمان (ع) ارتباط نزدیکی داشت. او ارجمندترین بانوی بنی‌هاشم در زمان خود بود. زمانی که حضرت نرجس خاتون، مادر امام زمان به سامرا آمد، نزد حضرت حکیمه خاتون بود و معارف اسلامی را از ایشان می‌‌آموخت. امام حسن عسکری (ع) در شب ولادت حضرت قائم (ع) از ایشان درخواست نمود که نزد حضرت نرجس خاتون بماند و مراقب ایشان باشد و شاهد ولادت مبارک است حضرت قائم (ع) باشد. ایشان تنها کسی است که تولد امام زمان (ع) را شاهد بوده و به این سعادت نایل آمده است. حضرت حکیمه خاتون بسیار مورد توجه امام حسن عسکری (ع) بود و در سامرا از دنیا رفت و در حرم حضرت عسکریین مدفون گشت.

پرسش مستقیم

• گزارش حکیمه خاتون از ولادت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

1. چه دلیلی بر متولد شدن امام مهدی هست؟ (پرسش)
2. آیا کسی بعد از تولد امام مهدی را دیده است؟ (پرسش)
3. آیا ممکن است گروهی اخباری را در موضوع ولادت امام مهدی جعل کرده باشند؟ (پرسش)
4. آیا با اجماعی که شیعه قبول ندارد می‌‏توان دلیل ولادت امام مهدی را اجماع قرار داد؟ (پرسش)
5. آیا ممکن است که ولادت و وجود شخصی را در خارج با دلیل فلسفی اثبات نمود؟ (پرسش)
6. گزارش حکیمه خاتون از ولادت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
7. حکیمه خاتون درباره چهل روزگی امام مهدی چه می‌فرماید؟ (پرسش)

منابع

• سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
• تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه
• حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان.