علم در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

{{متن قرآن|لَا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ}}<ref>«تو آنان را نمی‌شناسی ما آنها را می‌شناسیم» سوره توبه، آیه ۱۰۱.</ref>

در صورت دوم، متعلق علم، ذات و وصف است و به عبارت دیگر، دو مفعول می‌گیرد:

از طرف دیگر، علم به حصولی و حضوری تقسیم می‌شود و اصل در علم، انکشاف ذات معلوم نزد عالم است. از همین رو، برخی از اهل لغت معنای علم را حضور و احاطه بر امری گرفته‌اند که بنا به [[اختلاف]] قوا وحدود معلوم، [[میزان]] علم فرق می‌کند؛ گاه ذات معلوم در نزد عالم منکشف می‌شود، گاه خصوصیات آن و گاه [[علم یقینی]] و آرامش‌آور حاصل می‌شود و گاهی نیز از [[علوم]] ظنّی است. بنا بر هر یک از این موارد، مفعول علم یک و یا دو چیز خواهد بود<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۸، ص۲۰۶.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۵ ص ۳۴۵.</ref>

# تعاریفی که در کتاب‌های لغت برای علم شده، از قبیل [[شعور]]، [[معرفت]]، ادراک، [[یقین]]، [[طمأنینه]] و سکون [[نفسانی]]، همگی به نوعی دور مصرَّح و یا غیر مصرَّح در تعریف علم باز می‌گردد. همان طور که مفهوم وجود، بدیهی و غیرقابل تعریف است، مفاهیمی که به صفات ذاتی وجود باز می‌گردد نیز غیر قابل تعریف است. به همین ترتیب، مفاهیمی از قبیل کمال، بهاء، [[وحدت]]، بساطت، [[حیات]]، [[قدرت]]، علم، [[اراده]] و معرفت نیز - به دلیل [[بداهت]] آنان - غیر قابل تعریف می‌باشند.

# در کتب [[عقلی]] نیز در بداهت تعریف علم [[اقامه برهان]] شده؛ به این ترتیب که: اگر بخواهیم علم را به علم تعریف کنیم، دور مصرح است و اگر به غیر علم تعریف کنیم، لازم است قبلاً علم به آن داشته باشیم؛ بنابراین، همه تعاریفی که برای معرفی علم و معرفت و [[آگاهی]] ذکر شده، تعاریفی تنبیهی است و تعریف حقیقی نخواهد بود.

# از آنجا که علم از لوازم بین هستی است، هر آنچه که بهره‌ای از هستی برده باشد، در همان مرتبه عالم است. بنابر همین [[برهان]]، در کتب عقلی برای همه موجودات - در هر مرتبه از کمال که باشند - مرتبه‌ای از [[درک]] و [[شعور]] و [[علم]] را [[اثبات]] می‌کنند؛ ولو برای [[انسان]] قابل درک نباشد.

# در [[نظام]] عالم، تنها موجودی که هستی او ذاتی او است، ذات باری [[متعال]] است. به همین دلیل، تنها موجودی که علم او نیز ذاتی او است و در [[آگاهی]] محتاج غیر نیست، [[خداوند]] است و لذا همه عالم، چنان که در هستی محتاج اویند، در علم نیز محتاج و متکی به خداوند می‌باشند.