ذوی القربی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۲۲

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ذوی القربی در قرآن | ذوی القربی در حدیث | ذوی القربی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ذوی القربی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

ذوی القربی به معنای خویشاوندان، نزدیکان صاحبان قرابت و خویشاوندی. در اصطلاح قرآنی به خویشاوندان پیامبر خدا گفته شده است. به آن "قربی" و "ذی القربی" هم گفته می‌شود. آیۀ قرآن اجر رسالت پیامبر را مودّت ذوی القربی دانسته است: ﴿﴿قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾﴾^[۱] ابن عباس نقل می‌کند: چون این آیه نازل شد، گفتند: یا رسول اللّه، این خویشاوندان تو که مودّت آنان بر ما واجب شده چه کسانی‌اند؟ فرمود: علی و فاطمه و پسران آن دو.^[۲] این همان لکم المودّة الواجبة است که در زیارت جامعه نیز آمده است. مهرورزی نسبت به خاندان رسول یکی از واجبات به شمار می‌رود^[۳].

مقدمه

در روایات متعددی نیز مقصود از آنان، ائمه، اهل بیت، عترت پیامبر، اصحاب کساء شمرده شده است. در حدیثی از امام علی(ع) نقل شده است: علیکم بحبّ آل نبیّکم فإنّه حق اللّه علیکم و الموجب علی اللّه حقّکم، ألا ترون إلی قول اللّه تعالی: قُلْ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِی اَلْقُرْبیٰ»^[۴] در پرداخت خمس نیز، یکی از مصارف آن "ذوی القربی" است که این نام در کنار خدا و رسول قرار گرفته است: ﴿﴿فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾﴾^[۵] و در روایات متعددی مقصود از ذی القربی در آیه، خویشاوندان پیامبر و سادات از نسل او به شمار آمده است. مهرورزی و محبت به اهل بیت پیامبر که پاداش رسالت قرار داده شده، ثمره‌اش به خود امّت برمی‌گردد و از این مودّت، در دنیا و آخرت بهره‌مند می‌شوند و مورد رحمت الهی و شفاعت عترت قرار می‌گیرند. در آیه‌ای به این حقیقت چنین اشاره شده است: ﴿﴿قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ...﴾﴾^[۶] در قرآن، نیکی به ذوی القربی نیز به عنوان یک کار پسندیده مطرح است.^[۷] خاندان پیامبر و امامان معصوم برای اثبات فضایل خویش و نکوهش از ظلم دیگران به اهل بیت، پیوسته به این آیه استشهاد می‌کردند. به عنوان نمونه وقتی امام سجاد(ع) را به صورت اسیر وارد دمشق کردند، مردی از شامیان زخم زبان زد و بر کشته شدن مردان این قافلۀ اسیر شادمانی نمود. امام سجاد(ع) به او فرمود: آیا قرآن خوانده‌ای؟ گفت: آری. فرمود: آیا آیۀ ﴿﴿قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾﴾ را خوانده‌ای؟ گفت: مگر شما همانانید؟ فرمود: آری.^[۸]^[۹]

جستارهای وابسته

منابع

محدثی، جواد، فرهنگ غدیر.

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ شوری، آیه ۲۳
↑ مجمع البیان، ج ۹ ص ۴۳، الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۷
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص:۲۷۲.
↑ «بر شما باد محبّت به دودمان پیامبرتان، که این حق الهی بر شماست و حق شما را بر خدا حتمی ساخته است، آیا سخن خداوند را نمی‌بینید که فرمود: بگو: از شما چیزی بر ابلاغ رسالت نمی‌خواهم مگر دوستی دربارۀ خویشاوندان؟» غرر الحکم، ج ۴ ص ۳۰۷ ح ۶۱۶۹
↑ انفال، آیه ۴۱
↑ سباء آیه ۴۷
↑ ﴿﴿وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ﴾﴾ سوره بقره آیه ۸۳
↑ الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۹
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص:۲۷۲.

[1] شوری، آیه ۲۳

[2] مجمع البیان، ج ۹ ص ۴۳، الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۷

[3] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص:۲۷۲.

[4] «بر شما باد محبّت به دودمان پیامبرتان، که این حق الهی بر شماست و حق شما را بر خدا حتمی ساخته است، آیا سخن خداوند را نمی‌بینید که فرمود: بگو: از شما چیزی بر ابلاغ رسالت نمی‌خواهم مگر دوستی دربارۀ خویشاوندان؟» غرر الحکم، ج ۴ ص ۳۰۷ ح ۶۱۶۹

[5] انفال، آیه ۴۱

[6] سباء آیه ۴۷

[7] ﴿﴿وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ﴾﴾ سوره بقره آیه ۸۳

[8] الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۹

[9] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص:۲۷۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-'''ذوی القربی''' به معنای خویشاوندان، نزدیکان صاحبان قرابت و خویشاوندی. در اصطلاح قرآنی به خویشاوندان [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] گفته شده است. به آن "قربی" و "ذی القربی" هم گفته می‌شود. آیۀ [[قرآن]] اجر رسالت [[پیامبر]] را مودّت ذوی القربی دانسته است: {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}﴾}}<ref>شوری، آیه ۲۳</ref> ابن عباس نقل می‌کند: چون این آیه نازل شد، گفتند: یا رسول اللّه، این خویشاوندان تو که مودّت آنان بر ما واجب شده چه کسانی‌اند؟ فرمود: علی و فاطمه و پسران آن دو.<ref>مجمع البیان، ج ۹ ص ۴۳، الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۷</ref> این همان {{عربی|لکم المودّة الواجبة}} است که در زیارت جامعه نیز آمده است. مهرورزی نسبت به خاندان رسول یکی از واجبات به شمار می‌رود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص:۲۷۲.</ref>.
+'''ذوی القربی''' به معنای خویشاوندان، نزدیکان صاحبان قرابت و خویشاوندی. در اصطلاح قرآنی به خویشاوندان [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] گفته شده است. به آن "قربی" و "ذی القربی" هم گفته می‌شود. آیۀ [[قرآن]] اجر رسالت [[پیامبر]] را مودّت ذوی القربی دانسته است: {{عربی|﴿{{متن قرآن|قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}﴾}}<ref>شوری، آیه ۲۳</ref> ابن عباس نقل می‌کند: چون این آیه نازل شد، گفتند: یا رسول اللّه، این خویشاوندان تو که مودّت آنان بر ما واجب شده چه کسانی‌اند؟ فرمود: علی و فاطمه و پسران آن دو.<ref>مجمع البیان، ج ۹ ص ۴۳، الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۷</ref> این همان {{عربی|لکم المودّة الواجبة}} است که در زیارت جامعه نیز آمده است. مهرورزی نسبت به خاندان رسول یکی از واجبات به شمار می‌رود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص:۲۷۲.</ref>.
 ==مقدمه==
-*در روایات متعددی نیز مقصود از آنان، [[ائمه]]، [[اهل بیت]]، [[عترت]] [[پیامبر]]، [[اصحاب کساء]] شمرده شده است. در حدیثی از [[امام علی]]{{ع}} نقل شده است: {{عربی|علیکم بحبّ آل نبیّکم فإنّه حق اللّه علیکم و الموجب علی اللّه حقّکم، ألا ترون إلی قول اللّه تعالی: قُلْ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِی اَلْقُرْبیٰ»}}<ref>«بر شما باد محبّت به دودمان پیامبرتان، که این حق الهی بر شماست و حق شما را بر خدا حتمی ساخته است، آیا سخن خداوند را نمی‌بینید که فرمود: بگو: از شما چیزی بر ابلاغ رسالت نمی‌خواهم مگر دوستی دربارۀ خویشاوندان؟» غرر الحکم، ج ۴ ص ۳۰۷ ح ۶۱۶۹</ref> در پرداخت خمس نیز، یکی از مصارف آن "ذوی القربی" است که این نام در کنار خدا و رسول قرار گرفته است: {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى}}﴾}}<ref>انفال، آیه ۴۱</ref> و در روایات متعددی مقصود از ذی القربی در آیه، خویشاوندان [[پیامبر]] و سادات از نسل او به شمار آمده است. مهرورزی و محبت به [[اهل بیت]] [[پیامبر]] که پاداش رسالت قرار داده شده، ثمره‌اش به خود امّت برمی‌گردد و از این مودّت، در دنیا و آخرت بهره‌مند می‌شوند و مورد رحمت الهی و شفاعت [[عترت]] قرار می‌گیرند. در آیه‌ای به این حقیقت چنین اشاره شده است: {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ...}}﴾}}<ref>سباء آیه ۴۷</ref> در قرآن، نیکی به ذوی القربی نیز به عنوان یک کار پسندیده مطرح است.<ref>{{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ}}﴾}} سوره بقره آیه ۸۳</ref> خاندان [[پیامبر]] و [[امامان]] [[معصوم]] برای اثبات فضایل خویش و نکوهش از ظلم دیگران به [[اهل بیت]]، پیوسته به این آیه استشهاد می‌کردند. به عنوان نمونه وقتی [[امام سجاد]]{{ع}} را به صورت اسیر وارد دمشق کردند، مردی از شامیان زخم زبان زد و بر کشته شدن مردان این قافلۀ اسیر شادمانی نمود. [[امام سجاد]]{{ع}} به او فرمود: آیا قرآن خوانده‌ای؟ گفت: آری. فرمود: آیا آیۀ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}﴾}} را خوانده‌ای؟ گفت: مگر شما همانانید؟ فرمود: آری.<ref>الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۹</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص:۲۷۲.</ref>
+*در روایات متعددی نیز مقصود از آنان، [[ائمه]]، [[اهل بیت]]، [[عترت]] [[پیامبر]]، [[اصحاب کساء]] شمرده شده است. در حدیثی از [[امام علی]]{{ع}} نقل شده است: {{عربی|علیکم بحبّ آل نبیّکم فإنّه حق اللّه علیکم و الموجب علی اللّه حقّکم، ألا ترون إلی قول اللّه تعالی: قُلْ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِی اَلْقُرْبیٰ»}}<ref>«بر شما باد محبّت به دودمان پیامبرتان، که این حق الهی بر شماست و حق شما را بر خدا حتمی ساخته است، آیا سخن خداوند را نمی‌بینید که فرمود: بگو: از شما چیزی بر ابلاغ رسالت نمی‌خواهم مگر دوستی دربارۀ خویشاوندان؟» غرر الحکم، ج ۴ ص ۳۰۷ ح ۶۱۶۹</ref> در پرداخت خمس نیز، یکی از مصارف آن "ذوی القربی" است که این نام در کنار خدا و رسول قرار گرفته است: {{عربی|﴿{{متن قرآن|فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى}}﴾}}<ref>انفال، آیه ۴۱</ref> و در روایات متعددی مقصود از ذی القربی در آیه، خویشاوندان [[پیامبر]] و سادات از نسل او به شمار آمده است. مهرورزی و محبت به [[اهل بیت]] [[پیامبر]] که پاداش رسالت قرار داده شده، ثمره‌اش به خود امّت برمی‌گردد و از این مودّت، در دنیا و آخرت بهره‌مند می‌شوند و مورد رحمت الهی و شفاعت [[عترت]] قرار می‌گیرند. در آیه‌ای به این حقیقت چنین اشاره شده است: {{عربی|﴿{{متن قرآن|قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ...}}﴾}}<ref>سباء آیه ۴۷</ref> در قرآن، نیکی به ذوی القربی نیز به عنوان یک کار پسندیده مطرح است.<ref>{{عربی|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ}}﴾}} سوره بقره آیه ۸۳</ref> خاندان [[پیامبر]] و [[امامان]] [[معصوم]] برای اثبات فضایل خویش و نکوهش از ظلم دیگران به [[اهل بیت]]، پیوسته به این آیه استشهاد می‌کردند. به عنوان نمونه وقتی [[امام سجاد]]{{ع}} را به صورت اسیر وارد دمشق کردند، مردی از شامیان زخم زبان زد و بر کشته شدن مردان این قافلۀ اسیر شادمانی نمود. [[امام سجاد]]{{ع}} به او فرمود: آیا قرآن خوانده‌ای؟ گفت: آری. فرمود: آیا آیۀ {{عربی|﴿{{متن قرآن|قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}﴾}} را خوانده‌ای؟ گفت: مگر شما همانانید؟ فرمود: آری.<ref>الغدیر، ج ۲ ص ۳۰۹</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص:۲۷۲.</ref>
 == جستارهای وابسته ==

v t e اهل بیت پیامبر خاتم
مصداق‌های اهل بیت	امام علی فاطمه زهرا امام حسن امام حسین امام سجاد امام باقر امام صادق امام کاظم امام رضا امام جواد امام هادی امام عسکری امام مهدی
فضایل اهل بیت در قرآن	سوره انسان • سوره کوثر • آیه ولایت • آیه اهل الذکر • آیه اولی الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه مودت • آیه صادقین • آیه اشتراء • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه امانت • آیه تبلیغ • آیه اطعام • آیه نور• آیه ود • ادامه
فضایل اهل بیت در حدیث	حدیث باب مدینة العلم • حدیث ثقلین • حدیث رایت • حدیث سفینه • حدیث کساء • خطبه غدیر • حدیث وصایت • حدیث منزلت • حدیث یوم الدار • حدیث طیر • حدیث قضیب احمر • حدیث ولایت • حدیث تشبیه • حدیث نور • حدیث مناصبت • ادامه
وقایع	اولین مسلمان •لیلة المبیت • واقعه غدیر • مباهله • رد الشمس • پنج تن • اصحاب کساء • سد الابواب
مرتبط	مودت اهل بیت • برتری اهل بیت • ذوی القربی • ثقل اصغر • باب حطه

v t e فضایل اهل بیت علیهم السلام
قرآن	سوره انسان • سوره کوثر • آیه ولایت • آیه اهل الذکر • آیه اولی الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه مودت • آیه صادقین • آیه اشتراء • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه امانت • آیه تبلیغ • آیه اطعام • آیه نور• آیه ود
روایات	حدیث باب مدینة العلم • حدیث ثقلین • حدیث رایت • حدیث سفینه • حدیث کساء • خطبه غدیر • حدیث وصایت • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث طیر • حدیث قضیب احمر • حدیث ولایت • حدیث تشبیه • حدیث نور • حدیث مناصبت • حدیث لولاک • حدیث سلسلة الذهب • حدیث دوازده خلیفه • حدیث جابر
وقایع	اولین مسلمان •لیلة المبیت • واقعه غدیر • مباهله • رد الشمس • پنج تن • اصحاب کساء • سد الابواب
کتاب‌ها	مناقب • الثاقب فی المناقب • کشف الیقین • خصائص الأئمة • الیقین • نوادر المعجزات • اثبات الهداة • مأة منقبة • تفضیل امیرالمؤمنین • تأویل الآیات الظاهرة • الرسالة العلویة • الدر النظیم • عیون المعجزات • فضائل الخمسة • الکلمة الغراء • المناقب و المثالب • ریاض الابرار • فضائل اهل بیت • الهدایة الکبری • مدینة المعاجز • غرر الاخبار • الخرائج و الجرائح • تنزیه الانبیاء • الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین • خصائص امیرالمؤمنین • نور الابصار • جواهر المطالب • کفایة الطالب • نظم درر السمطین • فرائد السمطین • تذکرة الخواص • جواهر العقدین • مناقب خوارزمی • فضائل امیرالمؤمنین • الانوار الباهرة • مناقب ابن مغازلی • مناقب آل محمد • مطالب السؤول • اتحاف السائل • المعیار و الموازنة • مناقب مرتضوی • مناقب ابن مردویه • احیاء المیت • معارج الوصول • نخب المناقب ← سایر
مرتبط	مودت اهل بیت • برتری اهل بیت • ذوی القربی • ثقل اصغر • باب حطه
درگاه: شیعه / کتاب‌های اهل‌بیت