وحی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '}} }}' به '}}') |
جز (جایگزینی متن - '، ص:' به '، ص') |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*واژه [[وحی]] و مشتقات آن از واژه‌های پرکاربرد در حوزه حدیث است. در احادیث زیادی از [[وحی]] سخن به میان آمده یا بدان اشاره شده است. بررسی کتب حدیثی فریقین حکایت از آن دارد که هزاران بار در احادیث واژه‌های مرتبط با [[وحی]] به کار رفته است<ref>در جستجوی انجام‌شده در گسترۀ ۸۶ کتاب حدیثی، تعداد ۱۳۲۳۰ مورد یافت شد.</ref>. اهمیت بررسی [[وحی]] در احادیث از آن جهت است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} خود کامل‌ترین نوع [[وحی]] را تجربه کرده‌اند و بیانات ایشان و نیز [[اهل بیت]] آن حضرت در این‌باره بسیار گران‌بها خواهد بود. البته باید یادآور شد که به رغم کثرت احادیث، متأسفانه به قدر کافی از چند و چون [[وحی]] به روشنی پرده‌برداری نشده است، با این حال پژوهش همه‌جانبه در احادیث مربوط به [[وحی]] و نقد و بررسی آن‌ها می‌تواند روشنگر برخی از زوایای نامکشوف [[وحی]] باشد. علاوه بر آن‌که احادیث خود منبعی مستقل در شناخت [[وحی]] به شمار می‌آیند، در فهم مراد از کاربردهای [[وحی]] در [[قرآن]] نیز کمک شایانی می‌کنند. یاری گرفتن از احادیث در جهت فهم چگونگی [[وحی]] در [[قرآن]] از دو جهت حائز اهمیت است: یکی در معناشناسی [[وحی]] و دیگری در تفسیر کاربردهای قرآنی [[وحی]]. از آنجا که صدور احادیث در عصر [[نزول قرآن]] یا نزدیک به آن زمان بوده است، احادیثی که در تفسیر آیاتِ مربوط به [[وحی]] آمده است، بیانگر معنای مراد از [[وحی در قرآن]] است. به عنوان نمونه روشن می‌سازد که [[وحی]] در آیه {{متن قرآن|وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُواْ بِي وَبِرَسُولِي قَالُواْ آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ}}<ref> و یاد کن که به [[حواریان]] [[وحی]] کردم که به من و فرستاده‌ام ایمان آورید گفتند: (خداوندا) ایمان آوردیم و گواه باش که ما گردن نهاده‌ایم؛ سوره مائده، آیه:۱۱۱.</ref> به معنای [[الهام]] است<ref>ر. ک: محمد بن مسعود عیاش (عياشى)، پيشين، ج ۱، ص ۳۵: فیض كاشانی، التفسیر الصافی، ج ۲، ص ۹۷؛ سید هاشم حسینی بحرانی، ج ۲، ص ۳۸۰؛ عبد علی بن جمعه الحویزی، تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۹۰.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | *واژه [[وحی]] و مشتقات آن از واژه‌های پرکاربرد در حوزه حدیث است. در احادیث زیادی از [[وحی]] سخن به میان آمده یا بدان اشاره شده است. بررسی کتب حدیثی فریقین حکایت از آن دارد که هزاران بار در احادیث واژه‌های مرتبط با [[وحی]] به کار رفته است<ref>در جستجوی انجام‌شده در گسترۀ ۸۶ کتاب حدیثی، تعداد ۱۳۲۳۰ مورد یافت شد.</ref>. اهمیت بررسی [[وحی]] در احادیث از آن جهت است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} خود کامل‌ترین نوع [[وحی]] را تجربه کرده‌اند و بیانات ایشان و نیز [[اهل بیت]] آن حضرت در این‌باره بسیار گران‌بها خواهد بود. البته باید یادآور شد که به رغم کثرت احادیث، متأسفانه به قدر کافی از چند و چون [[وحی]] به روشنی پرده‌برداری نشده است، با این حال پژوهش همه‌جانبه در احادیث مربوط به [[وحی]] و نقد و بررسی آن‌ها می‌تواند روشنگر برخی از زوایای نامکشوف [[وحی]] باشد. علاوه بر آن‌که احادیث خود منبعی مستقل در شناخت [[وحی]] به شمار می‌آیند، در فهم مراد از کاربردهای [[وحی]] در [[قرآن]] نیز کمک شایانی می‌کنند. یاری گرفتن از احادیث در جهت فهم چگونگی [[وحی]] در [[قرآن]] از دو جهت حائز اهمیت است: یکی در معناشناسی [[وحی]] و دیگری در تفسیر کاربردهای قرآنی [[وحی]]. از آنجا که صدور احادیث در عصر [[نزول قرآن]] یا نزدیک به آن زمان بوده است، احادیثی که در تفسیر آیاتِ مربوط به [[وحی]] آمده است، بیانگر معنای مراد از [[وحی در قرآن]] است. به عنوان نمونه روشن می‌سازد که [[وحی]] در آیه {{متن قرآن|وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُواْ بِي وَبِرَسُولِي قَالُواْ آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ}}<ref> و یاد کن که به [[حواریان]] [[وحی]] کردم که به من و فرستاده‌ام ایمان آورید گفتند: (خداوندا) ایمان آوردیم و گواه باش که ما گردن نهاده‌ایم؛ سوره مائده، آیه:۱۱۱.</ref> به معنای [[الهام]] است<ref>ر. ک: محمد بن مسعود عیاش (عياشى)، پيشين، ج ۱، ص ۳۵: فیض كاشانی، التفسیر الصافی، ج ۲، ص ۹۷؛ سید هاشم حسینی بحرانی، ج ۲، ص ۳۸۰؛ عبد علی بن جمعه الحویزی، تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۹۰.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۳.</ref>. | ||
==ابواب مربوط به [[وحی]] در کتب حدیثی== | ==ابواب مربوط به [[وحی]] در کتب حدیثی== | ||
*همه احادیثی که می‌تواند روشنگر ماهیت [[وحی]] و مسائل مربوط به آن باشد در باب ویژه‌ای از کتب حدیث نیامده است. از این رو، پژوهشگران برای انجام پژوهشی جامع در باره [[وحی]] در احادیث باید از طریق کلیدواژه‌ها و نیز ابواب مختلف حدیثی تحقیق خود را پیگیری نمایند<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | *همه احادیثی که می‌تواند روشنگر ماهیت [[وحی]] و مسائل مربوط به آن باشد در باب ویژه‌ای از کتب حدیث نیامده است. از این رو، پژوهشگران برای انجام پژوهشی جامع در باره [[وحی]] در احادیث باید از طریق کلیدواژه‌ها و نیز ابواب مختلف حدیثی تحقیق خود را پیگیری نمایند<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۳.</ref>. | ||
*ابواب حديثی مربوط به [[وحی]] عبارت‌اند از<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | *ابواب حديثی مربوط به [[وحی]] عبارت‌اند از<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۳.</ref>: | ||
#ابوابی که با عنوان [[وحی]] یا نزول قرآن یا مضامین مشابه آمده است، مانند بدء الوحی در صحیح بخاری<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #ابوابی که با عنوان [[وحی]] یا نزول قرآن یا مضامین مشابه آمده است، مانند بدء الوحی در صحیح بخاری<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۳.</ref>. | ||
#احادیثی که واژه [[وحی]] یا مشتقاتش در آن‌ها آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #احادیثی که واژه [[وحی]] یا مشتقاتش در آن‌ها آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۳.</ref>. | ||
#احادیثی که مشتقات مختلف نزول در آن‌ها آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #احادیثی که مشتقات مختلف نزول در آن‌ها آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۳.</ref>. | ||
#احادیث مربوط به فرشتگان و کیفیت ارتباط آن‌ها با خداوند و افراد بشر<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #احادیث مربوط به فرشتگان و کیفیت ارتباط آن‌ها با خداوند و افراد بشر<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#احادیث مربوط به مباحث [[نبوت]]، [[امامت]] و تحدیث<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #احادیث مربوط به مباحث [[نبوت]]، [[امامت]] و تحدیث<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#احادیث مربوط به [[رؤیا]] که در آن از ماهیت رؤیا و انواع آن و رابطه آن با [[وحی]] سخن به میان آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #احادیث مربوط به [[رؤیا]] که در آن از ماهیت رؤیا و انواع آن و رابطه آن با [[وحی]] سخن به میان آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#احادیث تفسیری که در ذیل آیات مربوط به [[وحی]] و [[نزول قرآن]] آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #احادیث تفسیری که در ذیل آیات مربوط به [[وحی]] و [[نزول قرآن]] آمده است<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
==اهم مضامین حدیثی در باب [[وحی]]== | ==اهم مضامین حدیثی در باب [[وحی]]== | ||
*گرچه می‌توان در احادیث مربوط به [[وحی]] نکات ظریف و جزئیات فراوانی یافت، اما با مرور احادیث می‌توان به موارد ذیل به عنوان موضوعات قابل پیگیری در احادیث اشاره کرد<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | *گرچه می‌توان در احادیث مربوط به [[وحی]] نکات ظریف و جزئیات فراوانی یافت، اما با مرور احادیث می‌توان به موارد ذیل به عنوان موضوعات قابل پیگیری در احادیث اشاره کرد<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>: | ||
#آغاز [[وحی]] بر [[پیامبر اکرم]] و چگونگی آن<ref>ر. ک: الصحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، بیروت، دارالفكر،۱۴۰۱ ﻫ، ج ۱، ص ۷۱ ـ ۶؛ المستدرک، محمد بن محمد الحاكم النیشابوری، تحقیق یوسف مرعشی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ ﻫ، ج ۳، ص ۱۸۳؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۸، ص ۶۷؛ کنز العمال، متقی هندی، تحقیق شیخ بكری حیانی و دیگران، بیروت، مؤسسة الرساله، ج ۱۲، ص ۴۴۶.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #آغاز [[وحی]] بر [[پیامبر اکرم]] و چگونگی آن<ref>ر. ک: الصحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، بیروت، دارالفكر،۱۴۰۱ ﻫ، ج ۱، ص ۷۱ ـ ۶؛ المستدرک، محمد بن محمد الحاكم النیشابوری، تحقیق یوسف مرعشی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ ﻫ، ج ۳، ص ۱۸۳؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۸، ص ۶۷؛ کنز العمال، متقی هندی، تحقیق شیخ بكری حیانی و دیگران، بیروت، مؤسسة الرساله، ج ۱۲، ص ۴۴۶.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#حالات [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در هنگام [[وحی]]<ref>ر. ک: بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۱۸، ص ۲۵۶ و ۲۶۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، بیروت دار الصادر، ج ۱، ص ۱۹۷؛ جامع الاصول، ج ۱۱، ص ۲۸۳؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۷، ص ۱۵۱ و ۲۱۶ و ج ۱۱، ص ۱۱۱ و ۴۵۸؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱، ص ۱۴۴ و ج ۲، ص ۲۰۲، ج ۴، ص ۲۶۶.</ref>. | #حالات [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در هنگام [[وحی]]<ref>ر. ک: بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۱۸، ص ۲۵۶ و ۲۶۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، بیروت دار الصادر، ج ۱، ص ۱۹۷؛ جامع الاصول، ج ۱۱، ص ۲۸۳؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۷، ص ۱۵۱ و ۲۱۶ و ج ۱۱، ص ۱۱۱ و ۴۵۸؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱، ص ۱۴۴ و ج ۲، ص ۲۰۲، ج ۴، ص ۲۶۶.</ref>. | ||
#چگونگی ظهور فرشته [[وحی]] بر [[پیامبر]]<ref>ر. ک: فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، ابن حجر عسقلانی، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر، ج ۱، ص ۱۸؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۱۸.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #چگونگی ظهور فرشته [[وحی]] بر [[پیامبر]]<ref>ر. ک: فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، ابن حجر عسقلانی، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر، ج ۱، ص ۱۸؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۱۸.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#تمثل جبرئیل و فرشتگان و کیفیت آن<ref>ر. ک: سنن النسائی، احمد بن شعیب النسائی، بیروت، دارالفكر، ج ۷، ص ۶۹؛ متقی هندی، پیشین، ج ۱۱، ص ۴۵۹ و ۴۶۰.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #تمثل جبرئیل و فرشتگان و کیفیت آن<ref>ر. ک: سنن النسائی، احمد بن شعیب النسائی، بیروت، دارالفكر، ج ۷، ص ۶۹؛ متقی هندی، پیشین، ج ۱۱، ص ۴۵۹ و ۴۶۰.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#سلسله مراتب گذر [[وحی]] از خدا تا [[پیامبر]]<ref>التوحید، شیخ صدوق، تحقیق سید هاشم حسینی، ۱۳۸۷ ﻫ، قم، جماعة المدرسین، ص ۲۶۴؛ متقی هندی، پیشین، ج ۲، ص ۳۰۶.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #سلسله مراتب گذر [[وحی]] از خدا تا [[پیامبر]]<ref>التوحید، شیخ صدوق، تحقیق سید هاشم حسینی، ۱۳۸۷ ﻫ، قم، جماعة المدرسین، ص ۲۶۴؛ متقی هندی، پیشین، ج ۲، ص ۳۰۶.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#انواع [[وحی]]<ref>متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۴۵۹.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #انواع [[وحی]]<ref>متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۴۵۹.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#جایگاه رؤیاهای صادقه در [[وحی]]<ref>کافی، كلینی، تحقیق علی اكبر غقاری، دار الكتب الاسلامیة، ۱۳۸۸ ﻫ، چاپ سوم، ج ۱، ص ۱۷۶؛ مستدرک حاکم، ج ۲، ص ۵۴۵؛ مستدرک حاکم، ج ۳، ص ۱۸۳، ج ۴، ص ۳۹۶؛ همان، ج ۲، ص ۴۳۱؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱، ص ۴۴ و ۲۰۹؛ تحقیق عبد الوهاب عبداللطیف، محمد بن عیسی ترمذی، بیروت، دار الفكر،۱۴۰۳ ﻫ، سنن الترمذی، ج ۵، ص ۲۸۳.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #جایگاه رؤیاهای صادقه در [[وحی]]<ref>کافی، كلینی، تحقیق علی اكبر غقاری، دار الكتب الاسلامیة، ۱۳۸۸ ﻫ، چاپ سوم، ج ۱، ص ۱۷۶؛ مستدرک حاکم، ج ۲، ص ۵۴۵؛ مستدرک حاکم، ج ۳، ص ۱۸۳، ج ۴، ص ۳۹۶؛ همان، ج ۲، ص ۴۳۱؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱، ص ۴۴ و ۲۰۹؛ تحقیق عبد الوهاب عبداللطیف، محمد بن عیسی ترمذی، بیروت، دار الفكر،۱۴۰۳ ﻫ، سنن الترمذی، ج ۵، ص ۲۸۳.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#تفاوت [[وحی]] در [[رسول]]، [[نبی]]، [[امام]]، محدث و افراد عادی<ref>ر. ک: مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۵۳ ـ ۴؛ كلینی، کافی، ج ۱، ص ۱۷۶.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #تفاوت [[وحی]] در [[رسول]]، [[نبی]]، [[امام]]، محدث و افراد عادی<ref>ر. ک: مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۵۳ ـ ۴؛ كلینی، کافی، ج ۱، ص ۱۷۶.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
#[[وحی]] شیطان به انسان و چگونگی ایجاد وسوسه<ref>حاكم نیشابوری، المستدرک، ج ۲، ص ۵۴۵؛ ترمذی، سنن الترمذی، ج ۴، ص ۳۳۲.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، | #[[وحی]] شیطان به انسان و چگونگی ایجاد وسوسه<ref>حاكم نیشابوری، المستدرک، ج ۲، ص ۵۴۵؛ ترمذی، سنن الترمذی، ج ۴، ص ۳۳۲.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۵۴.</ref>. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
نسخهٔ ۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۴۴
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل وحی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- واژه وحی و مشتقات آن از واژه‌های پرکاربرد در حوزه حدیث است. در احادیث زیادی از وحی سخن به میان آمده یا بدان اشاره شده است. بررسی کتب حدیثی فریقین حکایت از آن دارد که هزاران بار در احادیث واژه‌های مرتبط با وحی به کار رفته است[۱]. اهمیت بررسی وحی در احادیث از آن جهت است که پیامبر اکرم(ص) خود کامل‌ترین نوع وحی را تجربه کرده‌اند و بیانات ایشان و نیز اهل بیت آن حضرت در این‌باره بسیار گران‌بها خواهد بود. البته باید یادآور شد که به رغم کثرت احادیث، متأسفانه به قدر کافی از چند و چون وحی به روشنی پرده‌برداری نشده است، با این حال پژوهش همه‌جانبه در احادیث مربوط به وحی و نقد و بررسی آن‌ها می‌تواند روشنگر برخی از زوایای نامکشوف وحی باشد. علاوه بر آن‌که احادیث خود منبعی مستقل در شناخت وحی به شمار می‌آیند، در فهم مراد از کاربردهای وحی در قرآن نیز کمک شایانی می‌کنند. یاری گرفتن از احادیث در جهت فهم چگونگی وحی در قرآن از دو جهت حائز اهمیت است: یکی در معناشناسی وحی و دیگری در تفسیر کاربردهای قرآنی وحی. از آنجا که صدور احادیث در عصر نزول قرآن یا نزدیک به آن زمان بوده است، احادیثی که در تفسیر آیاتِ مربوط به وحی آمده است، بیانگر معنای مراد از وحی در قرآن است. به عنوان نمونه روشن می‌سازد که وحی در آیه ﴿وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُواْ بِي وَبِرَسُولِي قَالُواْ آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ﴾[۲] به معنای الهام است[۳][۴].
ابواب مربوط به وحی در کتب حدیثی
- همه احادیثی که می‌تواند روشنگر ماهیت وحی و مسائل مربوط به آن باشد در باب ویژه‌ای از کتب حدیث نیامده است. از این رو، پژوهشگران برای انجام پژوهشی جامع در باره وحی در احادیث باید از طریق کلیدواژه‌ها و نیز ابواب مختلف حدیثی تحقیق خود را پیگیری نمایند[۵].
- ابواب حديثی مربوط به وحی عبارت‌اند از[۶]:
- ابوابی که با عنوان وحی یا نزول قرآن یا مضامین مشابه آمده است، مانند بدء الوحی در صحیح بخاری[۷].
- احادیثی که واژه وحی یا مشتقاتش در آن‌ها آمده است[۸].
- احادیثی که مشتقات مختلف نزول در آن‌ها آمده است[۹].
- احادیث مربوط به فرشتگان و کیفیت ارتباط آن‌ها با خداوند و افراد بشر[۱۰].
- احادیث مربوط به مباحث نبوت، امامت و تحدیث[۱۱].
- احادیث مربوط به رؤیا که در آن از ماهیت رؤیا و انواع آن و رابطه آن با وحی سخن به میان آمده است[۱۲].
- احادیث تفسیری که در ذیل آیات مربوط به وحی و نزول قرآن آمده است[۱۳].
اهم مضامین حدیثی در باب وحی
- گرچه می‌توان در احادیث مربوط به وحی نکات ظریف و جزئیات فراوانی یافت، اما با مرور احادیث می‌توان به موارد ذیل به عنوان موضوعات قابل پیگیری در احادیث اشاره کرد[۱۴]:
- آغاز وحی بر پیامبر اکرم و چگونگی آن[۱۵][۱۶].
- حالات پیامبر اکرم(ص) در هنگام وحی[۱۷].
- چگونگی ظهور فرشته وحی بر پیامبر[۱۸][۱۹].
- تمثل جبرئیل و فرشتگان و کیفیت آن[۲۰][۲۱].
- سلسله مراتب گذر وحی از خدا تا پیامبر[۲۲][۲۳].
- انواع وحی[۲۴][۲۵].
- جایگاه رؤیاهای صادقه در وحی[۲۶][۲۷].
- تفاوت وحی در رسول، نبی، امام، محدث و افراد عادی[۲۸][۲۹].
- وحی شیطان به انسان و چگونگی ایجاد وسوسه[۳۰][۳۱].
منابع
جستارهای وابسته
- وحی در قرآن
- وحی در حدیث
- وحی در کلام اسلامی
- وحی در حکمت اسلامی
- وحی در عرفان اسلامی
- وحی از دیدگاه برون‌دینی
- ارتباط رسول با پروردگار
- اشراق
- الهام
- انکشاف
- پدیدارگری
- تجلی
- تجلیگری
- تنزیل
- سمع
- کشف
- شهود
- مکاشفه
- نص
- نقل
- القای الهی
- وحی الهی
- وحی به اسباط
- وحی تشریعی
- وحی تکوینی
- وحی تبلیغی
- احادیث قدسی
- اساس شرایع
- القای وحی
- القائات شیطانی
- اولیای وحی الهی
- تجربه روحی خواب مصنوعی
- جبرئیل
- ضرورت وحی
- عصر وحی
- عصمت وحی
- قوام رسالت
- کاتبان وحی
- کلام خفی
- محتوای وحی
- مرحله اخذ وحی
- مرحله تبلیغ وحی
- مرحله حفظ وحی
- نزول جبرئیل
- وحی غیرمباشری
- وحی مباشری
- احادیث وحی
- امکان وحی
- انقطاع وحی
- کاتبان وحی
- انكار وحی
- دوره فترت وحی
- زبان وحی
- صوت وحی
- فرشته وحی
- مواقع وحی
- نزول وحی
- حدیث ورقة بن نوفل
- حقیقت وحی
- خواب مصنوعی
- کتابت قرآن
- نزول قرآن
- تجربه دینی
منبع‌شناسی جامع وحی و الهام
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ در جستجوی انجام‌شده در گسترۀ ۸۶ کتاب حدیثی، تعداد ۱۳۲۳۰ مورد یافت شد.
- ↑ و یاد کن که به حواریان وحی کردم که به من و فرستاده‌ام ایمان آورید گفتند: (خداوندا) ایمان آوردیم و گواه باش که ما گردن نهاده‌ایم؛ سوره مائده، آیه:۱۱۱.
- ↑ ر. ک: محمد بن مسعود عیاش (عياشى)، پيشين، ج ۱، ص ۳۵: فیض كاشانی، التفسیر الصافی، ج ۲، ص ۹۷؛ سید هاشم حسینی بحرانی، ج ۲، ص ۳۸۰؛ عبد علی بن جمعه الحویزی، تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۹۰.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ ر. ک: الصحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، بیروت، دارالفكر،۱۴۰۱ ﻫ، ج ۱، ص ۷۱ ـ ۶؛ المستدرک، محمد بن محمد الحاكم النیشابوری، تحقیق یوسف مرعشی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ ﻫ، ج ۳، ص ۱۸۳؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۸، ص ۶۷؛ کنز العمال، متقی هندی، تحقیق شیخ بكری حیانی و دیگران، بیروت، مؤسسة الرساله، ج ۱۲، ص ۴۴۶.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ ر. ک: بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۱۸، ص ۲۵۶ و ۲۶۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، بیروت دار الصادر، ج ۱، ص ۱۹۷؛ جامع الاصول، ج ۱۱، ص ۲۸۳؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۷، ص ۱۵۱ و ۲۱۶ و ج ۱۱، ص ۱۱۱ و ۴۵۸؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱، ص ۱۴۴ و ج ۲، ص ۲۰۲، ج ۴، ص ۲۶۶.
- ↑ ر. ک: فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، ابن حجر عسقلانی، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر، ج ۱، ص ۱۸؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۱۸.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ ر. ک: سنن النسائی، احمد بن شعیب النسائی، بیروت، دارالفكر، ج ۷، ص ۶۹؛ متقی هندی، پیشین، ج ۱۱، ص ۴۵۹ و ۴۶۰.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ التوحید، شیخ صدوق، تحقیق سید هاشم حسینی، ۱۳۸۷ ﻫ، قم، جماعة المدرسین، ص ۲۶۴؛ متقی هندی، پیشین، ج ۲، ص ۳۰۶.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۴۵۹.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ کافی، كلینی، تحقیق علی اكبر غقاری، دار الكتب الاسلامیة، ۱۳۸۸ ﻫ، چاپ سوم، ج ۱، ص ۱۷۶؛ مستدرک حاکم، ج ۲، ص ۵۴۵؛ مستدرک حاکم، ج ۳، ص ۱۸۳، ج ۴، ص ۳۹۶؛ همان، ج ۲، ص ۴۳۱؛ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱، ص ۴۴ و ۲۰۹؛ تحقیق عبد الوهاب عبداللطیف، محمد بن عیسی ترمذی، بیروت، دار الفكر،۱۴۰۳ ﻫ، سنن الترمذی، ج ۵، ص ۲۸۳.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ ر. ک: مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۵۳ ـ ۴؛ كلینی، کافی، ج ۱، ص ۱۷۶.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.
- ↑ حاكم نیشابوری، المستدرک، ج ۲، ص ۵۴۵؛ ترمذی، سنن الترمذی، ج ۴، ص ۳۳۲.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۵۴.