معصیت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰: خط ۱۰:


==مقدمه==
==مقدمه==
[[اثم]]، [[گناه]]، [[بزه]]، [[جرم]]، [[معصیت]]، [[ناشایست]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵؛ علی‌اکبر دهخدا، لغت‌نامه، ج۱، ص۸۶۱.</ref>، عمل [[زشت]] و [[ناپسند]] که تأخیر در رسیدن به [[حیات]] [[سعیده]] را به دنبال دارد<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۳.</ref> و آنچه [[حلال]] نیست<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵. لوئیس معلوف، المنجد، ص۳؛ ر.ک: بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۹؛ محمود سرمدی، «اثم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۱۴۸.</ref>.  
*[[اثم]]، [[گناه]]، [[بزه]]، [[جرم]]، [[معصیت]]، [[ناشایست]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵؛ علی‌اکبر دهخدا، لغت‌نامه، ج۱، ص۸۶۱.</ref>، عمل [[زشت]] و [[ناپسند]] که تأخیر در رسیدن به [[حیات]] [[سعیده]] را به دنبال دارد<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۳.</ref> و آنچه [[حلال]] نیست<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵. لوئیس معلوف، المنجد، ص۳؛ ر.ک: بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۹؛ محمود سرمدی، «اثم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۱۴۸.</ref>.  


{{متن قرآن|وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ}}<ref>«و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref>
{{متن قرآن|وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ}}<ref>«و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref>
خط ۲۶: خط ۲۶:
در [[قرآن کریم]]، الفاظ متعددی برای [[گناه]] و [[بدی]] وارد شده است، مانند [[اثم]]، [[معصیة]]، خطیئه، [[جُرم]]، [[سیئه]] و [[ذنب]] که تأثیر آنان در ابعاد [[اجتماعی]] بر [[فرد]] و [[جامعه]] پوشیده نیست و جوامعی از [[ملل]] گذشته به [[دلیل]] [[ارتکاب معاصی]] و [[بدی]] دچار عذاب‌های دردناک [[الهی]] شده‌اند؛ همچنین در تقسیم‌بندی [[دولت‌ها]] و [[جوامع]] نزد [[اندیشمندان]] [[مسلمان]]، [[گناه]] و [[فسق]] محور تقسیم واقع شده است ([[مدینه]] فاسقه).<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۹۲.</ref>.
در [[قرآن کریم]]، الفاظ متعددی برای [[گناه]] و [[بدی]] وارد شده است، مانند [[اثم]]، [[معصیة]]، خطیئه، [[جُرم]]، [[سیئه]] و [[ذنب]] که تأثیر آنان در ابعاد [[اجتماعی]] بر [[فرد]] و [[جامعه]] پوشیده نیست و جوامعی از [[ملل]] گذشته به [[دلیل]] [[ارتکاب معاصی]] و [[بدی]] دچار عذاب‌های دردناک [[الهی]] شده‌اند؛ همچنین در تقسیم‌بندی [[دولت‌ها]] و [[جوامع]] نزد [[اندیشمندان]] [[مسلمان]]، [[گناه]] و [[فسق]] محور تقسیم واقع شده است ([[مدینه]] فاسقه).<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۹۲.</ref>.


==عصیان در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم==
*[[سرکشی]] کردن، [[سرپیچی]] کردن، [[نافرمانی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.</ref>؛ در مقابل [[اطاعت]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۶۷.</ref> و [[تبعیت]] کردن<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.</ref>.  
*[[سرکشی]] کردن، [[سرپیچی]] کردن، [[نافرمانی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.</ref>؛ در مقابل [[اطاعت]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۶۷.</ref> و [[تبعیت]] کردن<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.</ref>.  


نسخهٔ ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۴۹

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث معصیت است. "معصیت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل معصیت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

﴿وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾[۴]

"اثم" نوعی کنش است که دارای دو بُعد فردی و اجتماعی می‌باشد. در آیه شریفه ﴿وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾ تأکید بر جنبه اجتماعی "اثم" است. در حوزه فرهنگ عمومی "اثم" از قبیل امور ضد ارزشی، غیر هنجاری و ضد اخلاقی به شمار می‌رود و در بسیاری از متون اسلامی به آثار اجتماعی گناه اشاره شده است[۵].

در طبقه‌بندی برخی دانشمندان اسلامی از جوامع و دولت‌ها، مدینه فاسقه مدینه‌ای است که سعادت را می‌شناسد، اما کنش اهل آن بر اساس بدی، فسق، اثم و ضد ارزش‌ها بنا شده و در مقابل مدینه فاضله قرار گرفته است[۶].[۷]

اثم، معصیت[۸]، جُرم[۹] و هر عملی که نتیجه بدی را به دنبال دارد[۱۰] (به اعتبار کلمه ذَنَب که به معنای دُم و دنباله چیزی است).

﴿وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ﴾[۱۱].

کلمه ﴿ذَنْبٌ﴾ به اقتضای موارد و موضوعات، هم به مسائل دنیوی اطلاق می‌شود که معنای جُرم و بزه دارد: ﴿وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ﴾[۱۲]. و هم به گناه و معصیت اللّه که در امور معنوی است ﴿يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ﴾[۱۳].[۱۴]

در قرآن کریم، الفاظ متعددی برای گناه و بدی وارد شده است، مانند اثم، معصیة، خطیئه، جُرم، سیئه و ذنب که تأثیر آنان در ابعاد اجتماعی بر فرد و جامعه پوشیده نیست و جوامعی از ملل گذشته به دلیل ارتکاب معاصی و بدی دچار عذاب‌های دردناک الهی شده‌اند؛ همچنین در تقسیم‌بندی دولت‌ها و جوامع نزد اندیشمندان مسلمان، گناه و فسق محور تقسیم واقع شده است (مدینه فاسقه).[۱۵].

﴿قَالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِي﴾[۱۹].

عصیان به معنای زیر پا گذاشتن فرمان کسی است که اطاعت از او عقلاً یا شرعاً واجب است. اثر عصیان، سرکشی، شرارت و فساد (غَیّ) در مقابل "رشد" است﴿وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى﴾[۲۰].[۲۱]

در قرآن کریم عصیان مراتب مختلفی از نافرمانی را شامل می‌شود: از تکذیب آیات و انبیای الهی ﴿فَأَرَاهُ الآيَةَ الْكُبْرَى فَكَذَّبَ وَعَصَى﴾[۲۲] تا قتل انبیای الهی ﴿وَيَقْتُلُونَ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ﴾[۲۳].

از سنن قطعی الهی سرکوبی عصیان در امم سابق با نزول عذاب‌های مختلف بوده است؛ نظیر سیل، بارش سنگ، زلزله و....: ﴿فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً﴾[۲۴].[۲۵]

﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ﴾[۳۰]. از سیاست‌های عمومی دشمنان اسلام (مشرکان و منافقان) دشمنی کردن با خدا و رسول و مخالفت با احکام دین و آیات الهی بوده است که در قرآن کریم این سیاست افشاء و تخطئه شده است.[۳۱]

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵؛ علی‌اکبر دهخدا، لغت‌نامه، ج۱، ص۸۶۱.
  2. ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۳.
  3. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵. لوئیس معلوف، المنجد، ص۳؛ ر.ک: بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۹؛ محمود سرمدی، «اثم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۱۴۸.
  4. ↑ «و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.
  5. ↑ برای نمونه ر.ک: عبدالواحد بن محمد آمدی، غرر الحکم، ص۱۸۵-۱۸۶.
  6. ↑ محمد بن محمد فارابی، آراء اهل المدینة الفاضله، ص۱۳۳.
  7. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۴۴-۴۵.
  8. ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۱۹۰.
  9. ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج‌۲، ص‌۳۶۱.
  10. ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۳۱.
  11. ↑ «و در چشم آنان به گردن من گناهی است که می‌هراسم مرا بکشند» سوره شعراء، آیه ۱۴.
  12. ↑ «و در چشم آنان به گردن من گناهی است که می‌هراسم مرا بکشند» سوره شعراء، آیه ۱۴.
  13. ↑ «تا کردارهایتان را شایسته گرداند و گناهانتان را بیامرزد و هر که از خداوند و فرستاده او فرمان برد بی‌گمان به رستگاری سترگی رسیده است» سوره احزاب، آیه ۷۱.
  14. ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج‌۱۵، ص‌۲۵۹.
  15. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۲۹۲.
  16. ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.
  17. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۶۷.
  18. ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.
  19. ↑ «نوح گفت: پروردگارا! آنان از من فرمان نبردند و از کسی پیروی کردند که دارایی و فرزندش جز به زیان وی نیفزود» سوره نوح، آیه ۲۱.
  20. ↑ «آدم با پروردگارش نافرمانی کرد و بیراه شد» سوره طه، آیه ۱۲۱.
  21. ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.
  22. ↑ «پس به او آن بزرگ‌ترین معجزه را نشان داد، اما او دروغ انگاشت و سرپیچی کرد» سوره نازعات، آیه ۲۰-۲۱.
  23. ↑ «جز در پناه خداوند یا پناه مردم هر جا یافته شوند محکوم به خواری‌اند و دچار خشمی از سوی خداوند و محکوم به تهیدستی شدند، آن بدین رو بود که آنان به آیات خداوند کفر می‌ورزیدند و پیامبران را ناحقّ می‌کشتند، آن، از این رو بود که نافرمانی ورزیدند و تجاوز می‌کرد» سوره آل عمران، آیه ۱۱۲.
  24. ↑ «با پیامبر پروردگارشان نافرمانی کردند آنگاه (خداوند) آنان را با کیفری بسیار سخت فرو گرفت» سوره حاقه، آیه ۱۰.
  25. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۱۹.
  26. ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۲۰.
  27. ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۱۹۷.
  28. ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۰، ص۲۸۶.
  29. ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴.
  30. ↑ «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند» سوره مجادله، آیه ۲۲.
  31. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۶۳-۴۶۴.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=معصیت_در_فقه_سیاسی&oldid=393629»