علم ذاتی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==معناشناسی علم ذاتی معصوم== | ==معناشناسی علم ذاتی معصوم== | ||
[[علم ذاتی]] [[امامان]]{{عم}} دارای دو معنا است: | [[علم ذاتی]] [[امامان]]{{عم}} دارای دو معنا است: | ||
===ذاتی به معنای استقلالی=== | ===ذاتی به معنای استقلالی=== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۰: | ||
* [[علم ذاتی اهل بیت]]{{عم}}؛ | * [[علم ذاتی اهل بیت]]{{عم}}؛ | ||
* [[علم ذاتی فاطمه زهرا]]{{س}}. | * [[علم ذاتی فاطمه زهرا]]{{س}}. | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۳: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مدخل]] | [[رده:مدخل]] | ||
نسخهٔ ۱۹ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۳۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. علم ذاتی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم ذاتی در قرآن - علم ذاتی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطعلم ذاتی دو معنا دارد یکی ذاتی به معنای استقلالی بدان معنا که تصور شود علم امام مستقل و غیروابسته به خداوند است، این معنا با توجه به معارف توحیدی و اسلامی باطل است و تنها علم خداوند ذاتی است. معنای دوم، ذاتی به معنای غیر استقلالی است، یعنی اگر چه علم امام غیر ذاتی و وابسته به عطای خداوند متعال است، اما خداوند، هرگاه امامی را می‌آفریند، علم ویژه را همراه او در فطرتش قرار می‌دهد لذا علم امام ذاتی یعنی فطری است.
معناشناسی علم ذاتی معصوم
علم ذاتی امامان(ع) دارای دو معنا است:
ذاتی به معنای استقلالی
این صورت بدان معناست که تصور شود امام دانش‌های خود را به طور غیر وابسته به خداوند و صرف نظر از عطای الهی در ذات خود دارد؛ به عبارت دیگر علم او هیچ ارتباطی با خداوند نداشته و ذات امام به طور مستقل دارای این علوم باشد. این معنا با توجه به معارف توحیدی و اسلامی باطل است و تنها علم خداوند ذاتی است.
در آیات قرآن به صراحت تأکید شده است، علمی که به انسان‌ها و برگزیدگان خداوند می‌رسد، به اذن و خواست الهی است و اگر خداوند نخواهد، دانشی نخواهند داشت: ﴿إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ إِلاَّ آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا﴾[۱].
روایات نیز اشاره به این مطلب دارند که علوم اهل بیت(ع) از طریق فراگیری از پیامبر(ص)، بهره‌مندی از کتاب‌های الهی و ویژه، الهام، تحدیث فرشتگان و... به دست می‌آید؛ یعنی وقتی علوم آنان کسبی است، ذاتی بودن آن نفی می‌شود و علوم ایشان غیرذاتی است. در روایتی امام صادق(ع) فرمودند: "گاهی (درهای) علم به روی ما گشوده می‌شود و ما (مطالبی را) می‌دانیم و گاهی بسته می‌شود و نمی‌دانیم امام فردی مانند دیگر انسان‌هاست؛ همانند آنان به دنیا می‌آید؛ (...) امتیاز او نسبت به دیگران این است که علومی ویژه به او داده شده و دعای او مستجاب است"[۲]. علاوه بر اینکه ایشان برای نگه داری علوم و کمالاتی که خداوند به آنها عنایت کرده است رنج بیشتری از سایرین را تحمل می‌کنند[۳].
ذاتی به معنای غیر استقلالی (فطری)
اگر چه علم امام غیر ذاتی و وابسته به عطای خداوند متعال است، اما خداوند، هرگاه امامی را می‌آفریند، علم ویژه را همراه او در فطرتش قرار می‌دهد لذا علم امام ذاتی یعنی فطری است. البته این معنا مورد اختلاف میان علما قرار گرفته است، برخی از علما[۴] از فطری بودن علم امام طرفداری کرده‌اند؛ اما عده‌ای دیگر علم امام را تدریجی و افزایش پذیر دانسته‌اند[۵].
نتیجه گیری
بنابراین بی‌تردید علوم ویژه پیامبران و امامان(ع) ذاتی نبوده، بلکه موهبت و عطای خداوند متعال است و دیگر برگزیدگان خداوند نیز در این حکم با ایشان شریک‌اند و باور به آن از ضروریات دین به شمار می‌آید[۶].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «بلکه هیچ موجودی در آسمان‌ها و زمین نیست جز اینکه خدا را بنده فرمانبردار است» سورۀ مریم، آیۀ ۹۳.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ج ۲، ص۵۲۸.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج ۶، ص۳۱۸ و ۳۱۹؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن، ص۲۷۶؛ بخارایی‌زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص۱۹؛ سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص۶۹.
- ↑ مانند مرحوم ملاصالح مازندرانی.
- ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمی امامیه.
- ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمی امامیه.