محمد بن حسن بن درید: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۱) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[محمد بن حسن بن درید در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[محمد بن حسن بن درید در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۵: | ||
وی دارای آثار و تألیفات بسیاری بود که عبارت‌اند از: الجمهرة فی علم اللغة، السرج واللجام، الاشتقاق، المقتبس، الوشاح، الخیل الکبیر، الخیل الصغیر، الانواء، المجتنی، المقتنی، الملاحن، روّادالعرب، کتابی به صورت پرسش و پاسخ که علی بن اسماعیل آن را گردآوری کرده است، اللغات، السلاح، غریب القرآن، ادب الکتّاب، فعلت وافعلت، صفه السحاب والغیث، لغات القرآن، غریب الحدیث، <ref>الفهرست (الندیم) ۳۸، ۶۷ و ۹۶.</ref> اسماءالقبائل، الامالی فی العربیة، تقویم اللسان، المقصوره که شامل ۲۲۹ بیت شعر است، المقصور والممدود، <ref>هدیه العارفین ۲ / ۳۲.</ref> المتناهی فی اللغة، الاستدراک علی الخلیل، التوسّط، امثال علی بن ابی طالب{{ع}}، الامثال النبویه، رقعة ابی الحسن الصمیری الی ابی بکر محمدبن حسن بن درید وجوابه، قصیدة فی وصف الاسد، <ref>تاریخ التراث العربی ۸ / ۱۷۷ و ۱۷۹ ـ ۱۸۰. </ref> البنون والبنات، الملاهی، نضائر الحکمة، دیوان شعر، <ref>المستدرک علی معجم المؤلفین ۶۲۴. </ref> المختلف والمؤتلف، <ref> اسماءالکتب ۲۸۶. </ref> صفه البحار، ذخائرالحکمه، الأخبارالمنثوره، مقاطیع محبوکه الطرفین<ref>الذریعه ۱ / ۳۳۱، ۱۰ / ۶، ۱۵ / ۴۶ و ۲۱ / ۳۸۶.</ref> و مقتل ابن هبیره <ref>ایضاح المکنون ۲ / ۳۳۵.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۲ ص۳۳۶.</ref> | وی دارای آثار و تألیفات بسیاری بود که عبارت‌اند از: الجمهرة فی علم اللغة، السرج واللجام، الاشتقاق، المقتبس، الوشاح، الخیل الکبیر، الخیل الصغیر، الانواء، المجتنی، المقتنی، الملاحن، روّادالعرب، کتابی به صورت پرسش و پاسخ که علی بن اسماعیل آن را گردآوری کرده است، اللغات، السلاح، غریب القرآن، ادب الکتّاب، فعلت وافعلت، صفه السحاب والغیث، لغات القرآن، غریب الحدیث، <ref>الفهرست (الندیم) ۳۸، ۶۷ و ۹۶.</ref> اسماءالقبائل، الامالی فی العربیة، تقویم اللسان، المقصوره که شامل ۲۲۹ بیت شعر است، المقصور والممدود، <ref>هدیه العارفین ۲ / ۳۲.</ref> المتناهی فی اللغة، الاستدراک علی الخلیل، التوسّط، امثال علی بن ابی طالب{{ع}}، الامثال النبویه، رقعة ابی الحسن الصمیری الی ابی بکر محمدبن حسن بن درید وجوابه، قصیدة فی وصف الاسد، <ref>تاریخ التراث العربی ۸ / ۱۷۷ و ۱۷۹ ـ ۱۸۰. </ref> البنون والبنات، الملاهی، نضائر الحکمة، دیوان شعر، <ref>المستدرک علی معجم المؤلفین ۶۲۴. </ref> المختلف والمؤتلف، <ref> اسماءالکتب ۲۸۶. </ref> صفه البحار، ذخائرالحکمه، الأخبارالمنثوره، مقاطیع محبوکه الطرفین<ref>الذریعه ۱ / ۳۳۱، ۱۰ / ۶، ۱۵ / ۴۶ و ۲۱ / ۳۸۶.</ref> و مقتل ابن هبیره <ref>ایضاح المکنون ۲ / ۳۳۵.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۲ ص۳۳۶.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۶: | ||
[[رده: محمد بن حسن بن درید]] | [[رده: محمد بن حسن بن درید]] | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۰۵
محمد بن حسن بن درید از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: محمد بن حسن بن درید در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوبکر محمد بن حسن بن درید بن عتاهیّه أزدی بصری عمانی دوسی معروف به ابن درید در سال ۲۲۳ هجری در کوی صالح بصره به دنیا آمد[۱] و دوران کودکی را در بصره گذراند و در همانجا[۲] یا عمان[۳] پرورش یافت و نزد استادانی چون ابوحاتم سجستانی و ابوالفضل ریّاشی و توزی درس خواند. [۴]
به گفته خود ابن دُرَید، عمویش حسین بن محمد نیز در پرورش و تربیت وی نقش بسزایی داشته و مدتی را تحت سرپرستی وی سپری کرده است. [۵] ابن درید افزون بر اقامت در بصره، به جزایر میان بصره و فارس، بغداد و عمان مسافرت کرد و مدتی در آن سرزمین‌ها سکونت کرد و سال‌های پایانی عمر خود را در بغداد گذراند. [۶]
وی که از خانواده‌ای سرشناس و صاحب نام برخاسته بود[۷] و پدرش از توانگران و بزرگان عمان و بصره۸[۸] به شمار می‌‌آمد، از برجستگان دانش لغت و انساب و اشعار عرب قلمداد می‌‌شد و شعر نیز می‌‌سرود و اشعار فراوانی از وی به جا مانده است. [۹]
ابن درید را فردی خوش اخلاق، دلیر، بخشنده و بسیار کارآزموده دانسته[۱۰] و حافظه سرشار و نیرومند وی را ستوده‌اند. گفته شده وی بسیاری از دیوان‌های اشعار عرب را حفظ داشت. [۱۱] برخی ابن درید را از شاعران اهل بیت(ع) و فردی شیعه دانسته‌اند؛ [۱۲] در مقابل گروهی وی را شافعی مذهب معرفی کرده‌اند. [۱۳]
شاگردان و راویان وی حدود ۶۴ تن بوده‌اند که از میان آنان ابوسعید سیرافی، ابوبکر بن شاذان، ابوعبداللّه مرزبانی[۱۴] و ابوالحسین علی بن احمد که بیشتر با عنوان «غلام ابن درید» از او نام برده‌اند، شهرت بیشتری داشتند. ابوالحسین علی بن احمد در بغداد از قصیده مقصوره استادش دفاع می‌‌کرده و انتقادها را پاسخ می‌‌گفته است. [۱۵] ابن درید هنگام سفر به فارس، با دو پسر میکال ـ والی مقتدر عباسی ـ هم صحبت شد و این دو که در آن هنگام، ولایت فارس را بر عهده داشتند، دیوان فارس را به او سپردند و چنان شد که تمامی نامه‌های دولتی با نظر او صادر می‌‌شد و هیچ امری بدون امضای او انجام نمی‌گرفت؛ این چنین ابن درید در کنار آن دو امیر، ثروت هنگفتی فراهم آورد. [۱۶]
از مشهورترین اشعار ابن درید، قصیده‌ای است در مدح شاه عبدالله بن میکال که به قصیده مقصوره شهرت دارد. [۱۷] مهم‌ترین لکه سیاه در زندگی پُربار و حرمت‌آمیز ابن درید، همانا میل شدید او به باده خواری است. در خانه او شراب صافی و عودهایی که بر دیوار آویخته بود، یافت می‌‌شد. [۱۸] ابن درید در سال ۳۱۱ [۱۹] یا ۳۲۱ هجری در زمان خلافت قاهر باللّه در بغداد از دنیا رفت[۲۰] و در مقبره عباسیه[۲۱] یا خیزرانیّه به خاک سپرده شد. [۲۲]
وی دارای آثار و تألیفات بسیاری بود که عبارت‌اند از: الجمهرة فی علم اللغة، السرج واللجام، الاشتقاق، المقتبس، الوشاح، الخیل الکبیر، الخیل الصغیر، الانواء، المجتنی، المقتنی، الملاحن، روّادالعرب، کتابی به صورت پرسش و پاسخ که علی بن اسماعیل آن را گردآوری کرده است، اللغات، السلاح، غریب القرآن، ادب الکتّاب، فعلت وافعلت، صفه السحاب والغیث، لغات القرآن، غریب الحدیث، [۲۳] اسماءالقبائل، الامالی فی العربیة، تقویم اللسان، المقصوره که شامل ۲۲۹ بیت شعر است، المقصور والممدود، [۲۴] المتناهی فی اللغة، الاستدراک علی الخلیل، التوسّط، امثال علی بن ابی طالب(ع)، الامثال النبویه، رقعة ابی الحسن الصمیری الی ابی بکر محمدبن حسن بن درید وجوابه، قصیدة فی وصف الاسد، [۲۵] البنون والبنات، الملاهی، نضائر الحکمة، دیوان شعر، [۲۶] المختلف والمؤتلف، [۲۷] صفه البحار، ذخائرالحکمه، الأخبارالمنثوره، مقاطیع محبوکه الطرفین[۲۸] و مقتل ابن هبیره [۲۹].[۳۰]
منابع
پانویس
- ↑ معجم الشعراء ۳۷۸.
- ↑ نورالقبس ۳۴۲.
- ↑ الانساب ۲ / ۴۷۳.
- ↑ الفهرست (ابن ندیم) ۳۸ و ۶۷.
- ↑ معجم الادبا ۱۸ / ۱۲۹.
- ↑ انباه الرواة ۳ / ۹۳.
- ↑ معجم الشعرا ۳۷۸.
- ↑ تاریخ بغداد ۲ / ۱۹۵.
- ↑ طبقات النحویین واللغویین ۱۸۴.
- ↑ معجم الشعرا ۳۷۸.
- ↑ الانساب ۲ / ۴۷۳.
- ↑ معالم العلما ۱۴۸.
- ↑ طبقات الشافعیه الکبری ۳ / ۱۳۸.
- ↑ تاریخ بغداد ۲ / ۱۹۵.
- ↑ طبقات المفسرین (داوودی) ۲ / ۱۲۶.
- ↑ مرآه الجنان ۲ / ۲۱۲.
- ↑ تاریخ الاسلام ۲۴ / ۸۹.
- ↑ وفیات الاعیان ۴ / ۳۲۶.
- ↑ لسان المیزان ۵ / ۱۳۳.
- ↑ مروج الذهب ۴ / ۳۴۰.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۳۸ و ۶۷.
- ↑ الانساب ۲ / ۴۷۳.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۳۸، ۶۷ و ۹۶.
- ↑ هدیه العارفین ۲ / ۳۲.
- ↑ تاریخ التراث العربی ۸ / ۱۷۷ و ۱۷۹ ـ ۱۸۰.
- ↑ المستدرک علی معجم المؤلفین ۶۲۴.
- ↑ اسماءالکتب ۲۸۶.
- ↑ الذریعه ۱ / ۳۳۱، ۱۰ / ۶، ۱۵ / ۴۶ و ۲۱ / ۳۸۶.
- ↑ ایضاح المکنون ۲ / ۳۳۵.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۲ ص۳۳۶.