بحث:آیه اکمال دین در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «==مقدمه== آیه اکمال، بخشی از آیه {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْت...» ایجاد کرد) |
جز (جایگزینی متن - 'واحدی' به 'واحدی') |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
براساس گزارش [[صدوق]] در [[کتاب]] "امالی"، [[پیامبر]]{{صل}} درباره این [[آیه]] به [[حضرت علی]]{{ع}} فرمود: "اگر آنچه به من امر شد از [[ولایت]] تو، که به [[مردم]] [[ابلاغ]] کنم را انجام نمی‌دادم، موجب حبط عملم می‌شد <ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ أُبَلِّغْ مَا أُمِرْتُ بِهِ مِنْ وَلَايَتِكَ لَحَبِطَ عَمَلِي}}؛ نور الثقلین، ج۱، ص۶۵۴.</ref>. | براساس گزارش [[صدوق]] در [[کتاب]] "امالی"، [[پیامبر]]{{صل}} درباره این [[آیه]] به [[حضرت علی]]{{ع}} فرمود: "اگر آنچه به من امر شد از [[ولایت]] تو، که به [[مردم]] [[ابلاغ]] کنم را انجام نمی‌دادم، موجب حبط عملم می‌شد <ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ أُبَلِّغْ مَا أُمِرْتُ بِهِ مِنْ وَلَايَتِكَ لَحَبِطَ عَمَلِي}}؛ نور الثقلین، ج۱، ص۶۵۴.</ref>. | ||
واحدی از [[مفسرین]] [[اهل سنت]] در "[[اسباب النزول]]" با [[سند]] خود از [[ابی‌سعید خدری]] از [[اصحاب رسول الله]] می‌گوید: این [[آیه]] در [[روز غدیر]] در مورد [[علی بن ابی‌طالب]] نازل شد<ref>اسباب النزول، ص۱۰۶.</ref>. | |||
[[ابن ابی حاتم رازی]] از [[مفسرین]] [[اهل سنت]] در [[کتاب]] "تفسیر القرآن العظیم" و [[سیوطی]] در [[تفسیر]] "[[الدر المنثور]]" نیز این [[روایت]] را ذکر کرده‌اند<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم رازی، ج۴، ص۱۱۷۲؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۸.</ref>. در "شواهد التنزیل" این دو [[روایت]] نیز ذکر شده است: به اسناد خود از [[حذیفة بن یمان]] [[نقل]] می‌کند: این [[آیه]] در مورد [[حضرت علی]]{{ع}} است. وقتی [[آیه]] نازل شد، [[پیامبر]] دنبال او فرستاد. سپس دستش را بلند کرد و فرمود: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ}} [[عبدالله بن ابی اوفی]] گوید: در [[روز غدیر]] [[خم]] از [[رسول الله]]{{صل}} شنیدم که این [[آیه]] را قرائت می‌کند و دست [[حضرت علی]]{{ع}} را بلند نمود و فرمود: "[[آگاه]] باشید که هرکس که من مولای او هستم، [[علی]] مولای اوست... خداوندا، تو [[شاهد]] باش"<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۵۲ و ج۲، ص۳۹۱.</ref>.<ref>[[مهوش‌السادات علوی|علوی، مهوش‌السادات]]، [[آیه اکمال دین (مقاله)|مقاله «آیه اکمال دین»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۷۱-۷۲.</ref> | [[ابن ابی حاتم رازی]] از [[مفسرین]] [[اهل سنت]] در [[کتاب]] "تفسیر القرآن العظیم" و [[سیوطی]] در [[تفسیر]] "[[الدر المنثور]]" نیز این [[روایت]] را ذکر کرده‌اند<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم رازی، ج۴، ص۱۱۷۲؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۸.</ref>. در "شواهد التنزیل" این دو [[روایت]] نیز ذکر شده است: به اسناد خود از [[حذیفة بن یمان]] [[نقل]] می‌کند: این [[آیه]] در مورد [[حضرت علی]]{{ع}} است. وقتی [[آیه]] نازل شد، [[پیامبر]] دنبال او فرستاد. سپس دستش را بلند کرد و فرمود: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ}} [[عبدالله بن ابی اوفی]] گوید: در [[روز غدیر]] [[خم]] از [[رسول الله]]{{صل}} شنیدم که این [[آیه]] را قرائت می‌کند و دست [[حضرت علی]]{{ع}} را بلند نمود و فرمود: "[[آگاه]] باشید که هرکس که من مولای او هستم، [[علی]] مولای اوست... خداوندا، تو [[شاهد]] باش"<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۵۲ و ج۲، ص۳۹۱.</ref>.<ref>[[مهوش‌السادات علوی|علوی، مهوش‌السادات]]، [[آیه اکمال دین (مقاله)|مقاله «آیه اکمال دین»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۷۱-۷۲.</ref> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۳۶
مقدمه
آیه اکمال، بخشی از آیه ﴿حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۱] است که به خاطر جمله ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ﴾[۲] در آن، به نام آیه اکمال دین شهرت یافته است.
فریقین درباره زمان نزول این آیه تنها دو قول را مطرح کرده‌اند: بر اساس قول نخست، نزول آن در "حجة الوداع" و در روز عرفه است و بر اساس قول دوم، نزول آن در "غدیرخم" است.
علامه امینی در کتاب "الغدیر" اسامی و گفتار شانزده نفر از دانشمندان اهل سنت را که حدیث نزول آیه در روز غدیر را نقل کرده‌اند، آورده است[۳].
به اجماع علمای شیعه و عقیده برخی از مفسرین اهل سنت، این آیه پس از نصب حضرت علی(ع) توسط حضرت محمد(ص) به امامت و جانشینی پس از خود در غدیر خم نازل شده است.
رسول خدا(ص) در باب شأن نزول این آیه فرمود: "همانا کمال دین و تمام نعمت و رضای پروردگار به اعلام جانشینی و ولایت علی(ع) توسط من به شما مردم بود"[۴].
علامه امینی در "الغدیر" و میر حامد حسین در "عبقات الانوار" با تتبع در کتب اهل سنت شواهد بسیاری از کتب آنان در تأیید و اثبات نازل شدن این آیه در شأن علی(ع) آورده‌اند[۵].
فیض کاشانی در تفسیر صافی می‌نویسد: در مجمع البیان از امام باقر و امام صادق(ع) نقل شده که این آیه پس از این که پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) را به هنگام بازگشت از غدیرخم، پیشوای مردم قرار داد نازل گردید و این آخرین امر واجب بود که خداوند نازل فرمود و پس از آن واجب دیگری نازل نشد. سپس در توضیح آن می‌نویسد: فرائض به ولایت کامل گردید. چون پیامبر(ص) همه آنچه را که خداوند از علم در نزد ایشان به ودیعه گذاشته بود به حضرت علی(ع) انتقال داد و سپس از طریق او به ذریّه‌اش یکی پس از دیگری انتقال یافت. پس هنگامی که آنها را در جای خود نشاند، مردم را از رجوع به آنها در حلال و حرام تمکن بخشید و این امر را به قیام یکی پس از دیگری استمرار داد و بدین‌گونه دین را کامل نمود و نعمت را تمام ساخت[۶].
قبل از آیه اکمال، آیه ابلاغ نازل شده بود که فرمان گماشتن حضرت علی(ع) به جانشینی خدا بود: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾[۷]. برخی از مفسران سنی از قبیل طبری، سیوطی، طنطاوی و آلوسی با شیعه هم نظرند که آیه مذکور در شأن امام علی(ع) نازل شده است[۸].
براساس گزارش صدوق در کتاب "امالی"، پیامبر(ص) درباره این آیه به حضرت علی(ع) فرمود: "اگر آنچه به من امر شد از ولایت تو، که به مردم ابلاغ کنم را انجام نمی‌دادم، موجب حبط عملم می‌شد [۹].
واحدی از مفسرین اهل سنت در "اسباب النزول" با سند خود از ابی‌سعید خدری از اصحاب رسول الله می‌گوید: این آیه در روز غدیر در مورد علی بن ابی‌طالب نازل شد[۱۰].
ابن ابی حاتم رازی از مفسرین اهل سنت در کتاب "تفسیر القرآن العظیم" و سیوطی در تفسیر "الدر المنثور" نیز این روایت را ذکر کرده‌اند[۱۱]. در "شواهد التنزیل" این دو روایت نیز ذکر شده است: به اسناد خود از حذیفة بن یمان نقل می‌کند: این آیه در مورد حضرت علی(ع) است. وقتی آیه نازل شد، پیامبر دنبال او فرستاد. سپس دستش را بلند کرد و فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ» عبدالله بن ابی اوفی گوید: در روز غدیر خم از رسول الله(ص) شنیدم که این آیه را قرائت می‌کند و دست حضرت علی(ع) را بلند نمود و فرمود: "آگاه باشید که هرکس که من مولای او هستم، علی مولای اوست... خداوندا، تو شاهد باش"[۱۲].[۱۳]
آیه اکمال دین در دائره المعارف قرآن کریم
بخشی از سومین آیه سوره مائده را "آیه اکمال" نامیده‌اند: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾[۱۴].[۱۵].
به اجماع عالمان شیعه و عقیده برخی از مفسران اهل سنت، این آیه در قضیه غدیر خم و پس از نصب حضرت علی(ع)به امامت نازل شده است.[۱۶] بسیاری از روایات اهل سنت نیز نزول آیه اکمال را پس از جریان غدیر خم می‌دانند. سیوطی از ابی‌سعید خدری نقل کرده که چون پیامبر(ص)، ولایت علی(ع)را در روز غدیر خم اعلام کرد، جبرئیل این آیه را فرود آورد [۱۷]. او همچنین از ابوهریره نقل می‌کند که چون روز غدیر خم (هجدهم ذی‌حجه) شد، پیامبر(ص)فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه» و آن هنگام، این آیه نازل شد.[۱۸] خطیب بغدادی نیز می‌گوید: در روز غدیر خم، پیامبر(ص) دست علی بن ابی‌طالب(ع)را گرفت و فرمود: آیا من ولی مؤمنان نیستم؟ جمعیت، ولایت او را تأیید کردند؛ سپس فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلاَهُ » و عمر بن خطاب گفت: ای پسر ابوطالب! بر تو مبارک باد! سرور من و سرور هر مسلمانی شدی. آن‌گاه آیه ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾[۱۹] نازل شد [۲۰].[۲۱]
پانویس
- ↑ «مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ «امروز دینتان را کامل کردم» سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ الغدیر، ص۲۳۰.
- ↑ «إِنَّ كَمَالَ الدِّينِ وَ تَمَامَ النِّعْمَةِ وَ رِضَى الرَّبِ بِإِرْسَالِي إِلَيْكُمْ بِالْوَلَايَةِ بَعْدِي لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)»؛ بحار الانوار، ج۳۷، ص۱۱۱.
- ↑ دانشنامه قرآن کریم، ص۷۷.
- ↑ الصافی، ج۲، ص۱۰.
- ↑ «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.
- ↑ جامع البیان، ج۶، ص۱۹۸؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۸؛ المنار، ج۶، ص۴۶۳؛ المعانی، ج۶، ص۱۶۸.
- ↑ «لَوْ لَمْ أُبَلِّغْ مَا أُمِرْتُ بِهِ مِنْ وَلَايَتِكَ لَحَبِطَ عَمَلِي»؛ نور الثقلین، ج۱، ص۶۵۴.
- ↑ اسباب النزول، ص۱۰۶.
- ↑ تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم رازی، ج۴، ص۱۱۷۲؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۹۸.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۵۲ و ج۲، ص۳۹۱.
- ↑ علوی، مهوش‌السادات، مقاله «آیه اکمال دین»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۷۱-۷۲.
- ↑ « امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم » سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۴. تتمة المراجعات، ص۵۴. نهج الحق، ص۱۹۲.
- ↑ جوامع‌الجامع، ج۱، ص۳۲۱. شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳. نور الثقلین، ج۱، ص۵۸۹.
- ↑ الدر المنثور، ج۳، ص۱۹.
- ↑ الدر المنثور، ج۳، ص۱۹.
- ↑ « امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم » سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۸۴.
- ↑ خراسانی، علی، مقاله «آیات نام‌دار»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.