عمران بن حصین خزاعی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. عمران بن حصین خزاعی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عمران بن حصین خزاعی در تاریخ اسلامی - عمران بن حصین خزاعی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

عمران بن حصین خزاعی
تصویر قدیمی از بصره
نام کامل	عمران بن حصین بن عبید بن کعب بن عمرو خزاعی کعبی
جنسیت	مرد
کنیه	ابو نجید
از قبیله	بنی‌خزاعه
پسر	نجید بن عمران بن حصین خزاعی
محل زندگی	بصره
درگذشت	۵۲ هجری، بصره
از اصحاب	پیامبر خاتم امام علی
حضور در جنگ	فتح مکه غزوه حنین جنگ ذات‌السلاسل
فعالیت‌های او	قضاوت بصره

مقدمه

عمران فرزند حصین کنیه‌اش ابو نجید در سال هفتم هجری - ایام فتح خیبر - مسلمان شد و از آن پس در غزوه‌های رسول خدا (ص) شرکت کرد و در فتح مکه صاحب رایت و پرچم قبیله خزاعه بود، او از افراد فاضل و فقیه صحابه و از شیعیان و یاوران امیرالمؤمنین (ع) بود.

حمایت او از ولایت امیرالمؤمنین (ع)

عمران این صحابی با فضیلت و این عالم اسلام شناس به زودی به دامان ولایت امیرالمؤمنین بازگشت و ارادت خود را نسبت به آن حضرت اعلام نمود و در مقام دفاع از جانشینی بلافصل او بعد از رسول خدا (ص) به پا خاست و نسبت به خلافت ابوبکر لب به اعتراض گشود و او را به حدیثی از رسول خدا (ص) که حضرت علی (ع) را به عنوان امیرالمؤمنین و ولی مسلمانان نصب کرده بود یادآور شد، اما هیهات که اثری نگذاشت.

ابن‌شهرآشوب نقل می‌کند: عمران بن حصین خزاعی خلافت و بریده اسلمی پس از رحلت رسول خدا (ص) به نزد ابوبکر رفتند و در برابر ادعای خلافت و جانشینی او از رسول خدا (ص) به صورت اعتراض به او گفتند: آیا تو در آن روز – اشاره به همان روزی است که پیامبر خدا (ص) فرمود: «به علی (ع) با عنوان امیرالمؤمنین سلام کنید» آیا تو – از کسانی نبودی که خلافت و امارت علی (ع) را به وی سلام گفتی؟ آیا آن روز را به یاد داری یا به راستی آن روز را فراموش کرده‌ای؟ گفت: آری، به یاد دارم. بریده اسلمی گفت: در این صورت، آیا مگر ممکن است احدی بر امیرالمؤمنین علی (ع) حکومت و امارت نماید؟

عمر که در آنجا حاضر بود، گفت: آری، ممکن است، به دلیل آنکه نبوت و خلافت در یک خانه جمع نمی‌شود!

بریده اسلمی که از قاریان قرآن و آگاهان به اسلام بود بلافاصله در پاسخ عمر این آیه شریفه را قرائت کرد: أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا. بریده اسلمی بعد گفت: به استناد این آیه از قرآن، که خداوند هم نبوت و هم حکومت را در خاندان آل ابراهیم قرار داده، پس مانعی ندارد که هر دو مقام در خاندان پیامبر اسلام (ص) جمع شود.

راوی می‌گوید: عمر با شنیدن این استدلال در غضب شد به طوری که آثار غضب در او را تا روز وفاتش مشاهده می‌کردیم. بریده در این مورد دو بیت شعر نیز سرود. آری، عمران بن حصین در روزهای اول خلافت ابوبکر، به او اعتراض کرد و خلافت را از آنِ امیرالمؤمنین (ع) دانست.

عمران قبل از واقعه جمل به دستور عثمان بن حنیف - نماینده امام علی (ع) در بصره و والی آنجا - نزد سران ناکثین (عایشه، طلحه و زبیر) رفت تا از علت حرکت آنها به سمت بصره و حمله به آنجا جویا شود.

کناره‌گیری عمران از جنگ جمل

با این که عمران بن حُصین از ارادتمندان و شیعیان راستین امیرالمؤمنین (ع) بود و خود برای حقانیت و امامت آن حضرت با طلحه و زبیر و عایشه گفت و گو کرد و حرکت آنان را محکوم کرد اما مع‌الاسف با تسویل شیطان و وسوسه نفس از مقاتله با این گروه عهدشکن خودداری کرد و در رکاب حضرت امیر (ع) شرکت ننمود. در جنگ صفین و نهروان نیز نامی از او در تاریخ ثبت نشده است.

وی در زمان حکومت زیاد، قضاوت بصره را عهده‌دار شد و در سال ۵۲ هجری در بصره از دنیا رفت.

جستارهای وابسته

• بنی‌خزاعه (قبیله)

منابع

• ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲