اهل بیت پیامبر خاتم در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۲۸

معناشناسی

اهل البیت در لغت یعنی خانواده یا ساکنان خانه^[۱] که به اعتبار مخاطب یا مضاف‌الیه معین می‌شود.

اهل بیت در قرآن

ترکیب ﴿أَهْل الْبَيْتِ﴾ در قرآن کریم دو مرتبه به کار رفته است؛ یک بار درباره اهل بیت رسول خدا (ص)﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ﴾^[۲] و بار دیگر درباره اهل بیت حضرت ابراهیم (ع): ﴿قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ﴾^[۳].

آیه تطهیر در شأن اهل بیت رسول خدا (ص) نازل شده است و بر عصمت و طهارت آنان از گناه و پلیدی دلالت دارد. درباره مصداق اهل بیت در آیه تطهیر میان مفسّران و علمای مذاهب و فرق اسلامی اختلاف است.

برخی مفسران اهل سنت با توجه به آیات قبل از آیه تطهیر، اهل البیت را زنان پیامبر (ص) دانسته‌اند، ولی بسیاری از مفسران اهل سنت و همه مفسران شیعه، مراد از اهل البیت را علی، فاطمه، حسن و حسین (ع) می‌دانند^[۴].

برخی مفسران اهل سنت راه جمعی ارائه کرده‌اند: درست‌تر این است که گفته شود، درباره اولاد و ازواج اوست و حسن و حسین و علی هم از آنان هستند؛ زیرا او علی (ع) به سبب معاشرتش با بیت نبی و ملازمت پیامبر (ص) از اهل بیت او بود^[۵].

ازواج و خویشاوندان نبی (ص) از جمله آل عباس، آل عقیل، آل جعفر و آل علی نیز از مصادیق اهل بیت نبی (ص) ذکر شده‌اند^[۶].

ربط دیگر اهل بیت با قرآن از نظر شیعه این است که شیعیان اهل بیت پیامبر (ص) را ﴿أَهْلَ الذِّكْرِ﴾: ﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾^[۷]؛ ﴿وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾^[۸]، ﴿أُوْلُواْ الْعِلْمِ﴾: ﴿شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلائِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ﴾^[۹]، اولو الامر: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾^[۱۰]، مفسران واقعی قرآن، متصلین به وحی، حاملان واقعی قرآن، ربانیون امّت و راسخان در علم و... می‌دانند^[۱۱].^[۱۲]

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۸۹.
↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
↑ «گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است» سوره هود، آیه ۷۳.
↑ دائرة‌المعارف تشیع، ج۲، ص۶۰۵. دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۶۵.
↑ فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۶۸.
↑ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۱۰.
↑ «و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.
↑ «و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.
↑ «خداوند -که به دادگری ایستاده است- و فرشتگان و دانشوران گواهی می‌دهند که: هیچ خدایی نیست جز او که پیروزمند فرزانه است» سوره آل عمران، آیه ۱۸.
↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
↑ محسن معینی، "اهل بیت (ع)"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۳۲۴.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۳۳.

[1] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۸۹.

[2] «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.

[3] «گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است» سوره هود، آیه ۷۳.

[4] دائرة‌المعارف تشیع، ج۲، ص۶۰۵. دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۶۵.

[5] فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۶۸.

[6] سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۱۰.

[7] «و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.

[8] «و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.

[9] «خداوند -که به دادگری ایستاده است- و فرشتگان و دانشوران گواهی می‌دهند که: هیچ خدایی نیست جز او که پیروزمند فرزانه است» سوره آل عمران، آیه ۱۸.

[10] «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.

[11] محسن معینی، "اهل بیت (ع)"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۳۲۴.

[12] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۳۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 ترکیب {{متن قرآن|أَهْل الْبَيْتِ}} در [[قرآن کریم]] دو مرتبه به کار رفته است؛ یک بار درباره [[اهل بیت رسول خدا]] {{صل}}{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> و بار دیگر درباره اهل بیت [[حضرت ابراهیم]] {{ع}}: {{متن قرآن|قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}}<ref>«گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است» سوره هود، آیه ۷۳.</ref>.
-[[آیه تطهیر]] در [[شأن]] [[اهل بیت رسول خدا]] {{صل}} نازل شده است و بر [[عصمت]] و [[طهارت]] آنان از [[گناه]] و [[پلیدی]] دلالت دارد. درباره مصداق [[اهل بیت]] در [[آیه تطهیر]] میان مفسّران و علمای [[مذاهب و فرق]] [[اسلامی]] [[اختلاف]] است.
+[[آیه تطهیر]] در [[شأن]] [[اهل بیت رسول خدا]] {{صل}} نازل شده است و بر [[عصمت]] و [[طهارت]] آنان از [[گناه]] و [[پلیدی]] دلالت دارد. درباره مصداق [[اهل بیت]] در [[آیه تطهیر]] میان مفسّران و علمای مذاهب و فرق [[اسلامی]] [[اختلاف]] است.
 برخی [[مفسران اهل سنت]] با توجه به [[آیات]] قبل از [[آیه تطهیر]]، [[اهل البیت]] را [[زنان پیامبر]] {{صل}} دانسته‌اند، ولی بسیاری از [[مفسران اهل سنت]] و همه [[مفسران شیعه]]، مراد از [[اهل البیت]] را [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} می‌دانند<ref>دائرة‌المعارف تشیع، ج۲، ص۶۰۵. دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۶۵.</ref>.
@@ خط ۱۸: / خط ۱۸: @@
 برخی [[مفسران اهل سنت]] راه جمعی ارائه کرده‌اند: درست‌تر این است که گفته شود، درباره [[اولاد]] و ازواج اوست و [[حسن]] و [[حسین]] و [[علی]] هم از آنان هستند؛ زیرا او [[علی]] {{ع}} به سبب معاشرتش با [[بیت]] [[نبی]] و ملازمت [[پیامبر]] {{صل}} از [[اهل بیت]] او بود<ref>فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۶۸.</ref>.
-ازواج و [[خویشاوندان]] [[نبی]] {{صل}} از جمله [[آل]] [[عباس]]، [[آل عقیل]]، [[آل]] [[جعفر]] و [[آل علی]] نیز از مصادیق [[اهل بیت]] [[نبی]] {{صل}} ذکر شده‌اند<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۱۰.</ref>.
+ازواج و [[خویشاوندان]] [[نبی]] {{صل}} از جمله [[آل]] [[عباس]]، [[آل عقیل]]، آل جعفر و [[آل علی]] نیز از مصادیق [[اهل بیت]] [[نبی]] {{صل}} ذکر شده‌اند<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۱۰.</ref>.
-ربط دیگر [[اهل بیت]] با [[قرآن]] از نظر [[شیعه]] این است که [[شیعیان]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} را {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}}: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref>، {{متن قرآن|أُوْلُواْ الْعِلْمِ}}: {{متن قرآن|شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلائِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref> «خداوند -که به دادگری ایستاده است- و فرشتگان و دانشوران گواهی می‌دهند که: هیچ خدایی نیست جز او که پیروزمند فرزانه است» سوره آل عمران، آیه ۱۸.</ref>، [[اولو الامر]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>، [[مفسران]] واقعی [[قرآن]]، متصلین به [[وحی]]، حاملان واقعی [[قرآن]]، ربانیون [[امّت]] و [[راسخان در علم]] و... می‌دانند<ref>محسن معینی، "اهل بیت {{عم}}"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۳۲۴.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۳۳.</ref>
+ربط دیگر [[اهل بیت]] با [[قرآن]] از نظر [[شیعه]] این است که [[شیعیان]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} را {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}}: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref>، {{متن قرآن|أُوْلُواْ الْعِلْمِ}}: {{متن قرآن|شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلائِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref> «خداوند -که به دادگری ایستاده است- و فرشتگان و دانشوران گواهی می‌دهند که: هیچ خدایی نیست جز او که پیروزمند فرزانه است» سوره آل عمران، آیه ۱۸.</ref>، [[اولو الامر]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>، [[مفسران]] واقعی [[قرآن]]، متصلین به [[وحی]]، حاملان واقعی [[قرآن]]، ربانیون [[امّت]] و [[راسخان در علم]] و... می‌دانند<ref>محسن معینی، "اهل بیت {{عم}}"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۳۲۴.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۱۳۳.</ref>
 == منابع ==