همسرداری

این مدخل زیرشاخهٔ بحث خانواده است. همسرداری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: همسرداری در معارف و سیره معصوم - همسرداری در معارف و سیره نبوی - همسرداری در معارف و سیره فاطمی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

تشکیل خانواده و برقراری روابط سالم میان زن و شوهر، همواره از اموری است که انبیای الهی و به ویژه نبی اکرم (ص) به آن توجه خاص و بر آن، تأکید فراوانی داشته‌اند؛ چرا که خانواده، پایه اصلی سعادت هر فرد و جامعه محسوب می‌شود و اگر افراد خانواده بتوانند با روابطی شایسته و مناسب به روح و جسم یکدیگر آرامش ببخشند و زمینه شکوفایی صفات و استعدادهای درونی خود را فراهم آورند، جامعه‌ای موفق پدید خواهد آمد. زن و شوهر با ایجاد محیط گرم و با صفا در خانه، هم فرزندانی شایسته و با ادب پرورش خواهند داد و هم خود نیز از این محیط سالم نیرو گرفته، زندگی‌شان، همواره پر فروغ و با نشاط خواهد بود؛ به این دلیل، در اسلام، به ویژه بر روابط خوب زن و مرد، بسیار تأکید شده است و هر آن‌چه که به بهتر و مستحکم‌تر شدن آن کمک کند؛ به ویژه آن عملی که خود زن و شوهر انجام دهند، ستایش و دارای ثوابی عظیم دانسته شده است.

اصول حاکم بر روابط زن و شوهر

طبق آموزه‌های دینی، از نشانه‌ها و آیات الهی این است که خداوند برای انسان‌ها از جنس خودشان همسر آفرید تا در کنارشان آرامش یابند و خداوند میان آنها دوستی (مودت) و رحمت برقرار ساخت: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً﴾.

یکی از فلسفه‌های تشکیل خانواده، آرامش زن و شوهر با ازدواج و تشکیل خانواده است و این آرامش وقتی محقق می‌شود که ارتباط زن و شوهر دوستانه و صمیمی باشد. پس باید بکوشیم کانون خانواده را با اخلاق و رفتار خود گرم نگه داریم. بی‌شک ازدواج به گفته بسیاری از اندیشوران به عنوان «پیچیده‌ترین نوع رابطه‌های انسانی است که بدون ارتباطات کار آمد به کام‌یابی نخواهد انجامید».

امروزه در بسیاری از کشورها آمار طلاق بسیار نگران کننده است که به صورت یک معضل اجتماعی در آمده است؛ چه باید کرد تا کانون گرم خانواده فرو نپاشد؟ در پاسخ باید گفت که رعایت امور ذیل می‌تواند آنها را در این زمینه کمک کند:

1. گرامی داشتن: زن و مرد باید هم‌دیگر را گرامی بدارند؛ امام صادق(ع) می‌فرمود: «زنی خوش‌بخت است که شوهرش را گرامی داشته به او احترام بگذارد». زن و مرد هر دو باید نهایت تلاش خود را به کار گیرند تا احترام هم‌دیگر را نگه دارند. آنها اگر از پدر و مادر هم دیگر، یا از خویشان و بستگانشان به بدی یاد کنند، بدون تردید این رفتار به مرور زمان اثر منفی در روابط دوستانه آنها خواهد گذاشت. اما چنان چه آنها احترام یک‌دیگر و فامیل هم‌دیگر را نگهدارند، این امر به مرور زمان موجب ازدیاد محبت و دوستی بین آنها می‌گردد.
2. خدمت به هم‌دیگر: اگر مرد به زنش خدمت نماید، خداوند به او پاداش می‌دهد؛ رسول اکرم(ص) فرمود: «اگر مردی به زنش آب بدهد آن مرد اجر و پاداش دارد». از امام کاظم(ع) نیز روایت شده است: جهاد زن در نیکو شوهرداری کردن اوست: «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ». در حدیث نبوی آمده است: خدمتی که انسان به زن خود می‌کند، صدقه است: « خِدْمَتِكَ زَوْجَتَكَ صَدَقَةُ ». مرد باید بکوشد زمینه آسایش و رفاه زن خود را فراهم سازد و زن نیز وظیفه دارد تا خوب شوهرداری نماید.
3. هدیه دادن: در حدیثی از پیامبر اسلام نقل شده است: هر که به بازار رود و تحفه‌ای بخرد و برای خانواده خود به خانه آورد، چنان است که که گویا صدقه‌ای برای جمعی از فقرا داده است: «مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِيَالِهِ كَانَ كَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِيجَ». در بسیاری از روایات، به هدیه دادن تأکید شده است که این امر موجب ازدیاد محبت می‌گردد.
4. صبر بر بد اخلاقی زن: در حدیثی از پیامبر اسلام(ص) آمده است که فرمود: کسی که بر اخلاق بد همسرش صبر نماید، در هر شب و روز به اندازه صبر ایوب به او ثواب می‌دهند: «مَنْ صَبَرَ عَلَى سُوءِ خُلُقِ امْرَأَةٍ وَ احْتَسَبَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَى بِكُلِّ مَرَّةٍ يَصْبِرُ عَلَيْهَا مِنَ الثَّوَابِ مَا أَعْطَى أَيُّوبَ(ع)...». زن و شوهر باید اساس زندگی‌شان را بر گذشت و شکیبایی قرار بدهند، که هر چند به قول شاعر صبر تلخ است، اما بار شیرین دارد. با فرض این که زن انسان بد اخلاق هم باشد و مرد، وی را تحمل کند، شاید بعد از مدتی به کاستی خود پی برد و درصدد اصلاح اخلاق خود بر آید.
5. صداقت: انسان باید صادق باشد؛ یعنی به راستی آن چیزی باشد که هست، بدون این که خودنمایی کند. شخص قابل اعتماد کسی است که به احساس‌های خود، آگاه است و در زمان مناسب آنها را بروز می‌دهد. راست‌گو در هر شرایطی، به گونه‌ای با دیگران و همسرش رفتار می‌کند که آنها او را آن‌گونه می‌شناسند که هست؛ یعنی بیرون و درونش یکی است، اما شخص اعتمادناپذیر، احساس‌ها، ارزش‌ها، انگیزه‌ها و اندیشه‌های واقعی خود را پنهان میسازد و متأسفانه حالت دفاعی و پنهان‌کاری او در برابر دیگران باعث می‌شود تا او در روابط اجتماعی خود موفق نباشد. صداقت برای هر گونه روابط پویا مورد نیاز است.
6. آسان‌گیری: زندگی را نمی‌توان با نق زدن و اعتراض به سر کرد. زن و شوهر که زیر یک چتر، زندگی می‌کنند باید همواره بکوشند زندگی را زیاد سخت نگیرند. شاید نتوان خانه‌ای را یافت که در آن هیچ‌گونه دعوا و مشاجره‌ای بین زن و شوهر وجود نداشته باشد. در یک ضرب‌المثل انگلیسی آمده که نزاع بین زن و شوهر مانند طوفان در میان لیوان است؛ یعنی اهمیت چندانی ندارد و زودگذراست. اما انسان عاقل باید خود را حتی در گرداب چنین طوفانی نیز قرار ندهد که تکرار آن خطرناک است.
7. تأمین نیازهای ضروری: در دین مبین اسلام آمده که یکی از وظایف شوهر فراهم کردن نیاز‌های ضروری زنش است. او باید استراحت‌گاه، لباس و خوراک همسرش را آن‌گونه که شأن و امکانات‌شان اقتضا می‌کند، تهیه نماید. در رسالة الحقوق امام سجاد و همچنین فروع کافی آمده است: «تُطْعِمَهَا وَ تَكْسُوَهَا»؛ «شوهر باید خوراک و لباس زنش را فراهم کند». حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که: «يُشْبِعُهَا وَ يَكْسُوهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا»؛ «شوهر خوراک و لباس زنش را تهیه کند و اگر خطایی از وی دید، او را ببخشد».
8. بخشش خطاها: امام سجاد(ع) می‌فرماید: «وَ إِذَا جَهِلَتْ عَفَوْتَ عَنْهَا»؛ اگر همسر کسی اشتباهی را مرتکب شد، انسان باید از اشتباهایش چشم بپوشد». نه این که در پی آزار او براید که به دور از مردانگی است.

منابع

1. برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم
2. موسوی بردکشکی، سید جواد، حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حیدری و عادلی، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم