دلایل پیروزی قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{پرسش غیرنهایی}} {{جعبه اطلاعات پرسش | موضوع اصلی = مهدویت (پرسش)|بانک جامع...» ایجاد کرد) |
|||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
::::::[[آیت الله]] [[شهید]] '''[[سید محمد صدر]]''' در کتاب ''«[[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::[[آیت الله]] [[شهید]] '''[[سید محمد صدر]]''' در کتاب ''«[[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
::::::« درباره روش و شیوه‌ای که [[خداوند]] بزرگ برای [[پیروزی]] آن [[حضرت]] اتخاذ می‌فرماید، چند احتمال مطرح است: | ::::::« درباره روش و شیوه‌ای که [[خداوند]] بزرگ برای [[پیروزی]] آن [[حضرت]] اتخاذ می‌فرماید، چند احتمال مطرح است: | ||
:::::*'''احتمال نخست:''' [[پیروزی]] از راهی کاملا اعجازآمیز:این احتمال بطور سنتی در میان [[مسلمانان]] پذیرفته شده است. آنها بر این باورند که [[امام]] {{ع}} از راه [[معجزه]]، [[سلاح]] به دست خواهد آورد و هیچ سلاحی بر ضد [[سپاه]] او کارگر نخواهد افتاد و [[دشمنان]] نخواهند توانست علیه او اقدامی نمایند؛ به این صورت که [[فکر]] آنها از به‌کارگیری راه‌های مؤثر نظامی یا غیر نظامی بر ضد [[نهضت | :::::*'''احتمال نخست:''' [[پیروزی]] از راهی کاملا [[اعجازآمیز]]: این احتمال بطور سنتی در میان [[مسلمانان]] پذیرفته شده است. آنها بر این باورند که [[امام]] {{ع}} از راه [[معجزه]]، [[سلاح]] به دست خواهد آورد و هیچ سلاحی بر ضد [[سپاه]] او کارگر نخواهد افتاد و [[دشمنان]] نخواهند توانست علیه او اقدامی نمایند؛ به این صورت که [[فکر]] آنها از به‌کارگیری راه‌های مؤثر نظامی یا غیر نظامی بر ضد [[نهضت مهدوی]] منصرف خواهد شد. البته نمی‌توان این احتمال را پذیرفت زیرا [[دلیل قطعی]] و صحیح در رد آن وجود دارد. در اینجا به دو اشکال مهم آن می‌پردازیم: | ||
::::::'''اشکال:''' اگر [[معجزه]] راه درستی برای [[دعوت الهی]] بود، پس [[امام مهدی]] {{ع}} باید می‌توانست در [[زمان غیبت]] | ::::::'''اشکال:''' اگر [[معجزه]] راه درستی برای [[دعوت الهی]] بود، پس [[امام مهدی]] {{ع}} باید می‌توانست در [[زمان غیبت صغرا]] بر خلاف خواست حکومت‌های مستبد آن روزگار ([[عباسیان]]، [[ایرانیان]] و [[رومیان]]) بر سراسر [[جهان]] چیره گردد و آن را از [[عدل و داد]] لبریز سازد. حتی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز باید می‌توانست به این [[هدف]] آرمانی نایل آید و دیگر نیازی به [[تلاش]] و [[مجاهدت]] در راه نشر [[هدایت]] و [[عدل]] و [[مبارزه]] با [[مشرکان]] نداشته باشد؛ در آن صورت کار به حادثه جانسوز [[عاشورا]] نمی‌انجامید و [[امام حسین]] {{ع}} و [[خانواده]] و یارانش مظلومانه به [[شهادت]] نمی‌رسیدند. هرگاه نیل به این [[هدف]] بزرگ انسانی در سریع‌ترین زمان ممکن باشد، به تأخیر انداختن آن [[ظلم]] به [[بشریت]] است؛ حال آن که [[ظلم]] از ساحت الهی دور است. پس باید این زمان به مقدار ممکن جلو بیفتد. ولی [[راز]] این تأخیر آن است که [[دعوت الهی]] بر [[معجزه]] استوار نیست؛ زیرا [[هدایت]] و عدالتی که از راه [[معجزه]] حاصل می‌شود، کم‌عمق‌تر از [[هدایت]] و عدالتی است که از راه‌های طبیعی به دست می‌آید. از این رو هرگاه بتوان نتیجه‌ای را از راه‌های طبیعی به دست آورد، دیگر راهی برای حصول آن از طریق [[معجزه]] باقی نمی‌ماند بلکه باید تحقق آن را به راه‌های طبیعی وانهاد هر چند که زمان درازی به طول انجامد. این موضوع، استثنایی ندارد مگر آنجا که چاره‌ای جز آوردن [[معجزه]] وجود نداشته باشد<ref>ر.ک: الصدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری؛ ص ۲۲۴ به بعد.</ref>. در مورد [[هدف]] کلی [[بشریت]] در رسیدن به روز [[موعود]] نیز امر چنین است و تا زمان تحقق آن از راه طبیعی، به تأخیر می‌افتد. این قانون کلی که [[دعوت الهی]] از راه [[معجزه]] سامان نمی‌یابد، منحصر به دوره [[پیش از ظهور]] نبوده بلکه عصر [[پس از ظهور]] را نیز در بر می‌گیرد؛ زیرا [[سنت]] [[پروردگار]] در [[نظام آفرینش]] هیچ‌گاه تغییر نخواهد کرد. خلاصه آن که نمی‌توان به تسلط کاملا [[اعجازآمیز]] [[امام]] {{ع}} بر [[جهان]] پایبند بود و آن را پذیرفت. | ||
:::::*'''احتمال دوم:''' [[خداوند]] فرآیند [[پیروزی | :::::*'''احتمال دوم:''' [[خداوند]] فرآیند [[پیروزی امام]] {{ع}} را به طور کامل و بدون اندک [[حمایت]] یا ارائه برنامه‌ای، به [[قوانین طبیعی]] وانهاده است. [[پروردگار]] متعال همان طور که مخلوقات خویش را در [[نظام آفرینش]] کمک می‌فرماید، به [[امام]] {{ع}} هم در همان حد و نه بیشتر [[یاری]] و مدد می‌رساند. به این احتمال نیز نمی‌توان به طور کامل گردن نهاد؛ هر چند باید گفت شیوه کلی در [[رفتار امام مهدی]] {{ع}} بر طبق [[قوانین]] [[جهان]] طبیعت است اما اینکه در این موضوع، یکسره [[عنایت خاص الهی]] و [[حمایت]] ویژه او را نسبت به [[امام]] {{ع}} نادیده بینگاریم، خود موجب پدید آمدن اشکالاتی به شرح زیر می‌گردد: | ||
::::::'''اشکال:''' [[تاریخ]] [[پیش از ظهور]] به روشنی [[گواه]] وجود عنایت و [[حمایت]] ویژه [[پروردگار]] از [[امام مهدی]] {{ع}} و روز [[ظهور]] آن بزرگوار است؛ زیرا شرط اول از شرایط پدیدار شدن روز [[موعود]]<ref>ر.ک: الصدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری؛ ص ۲۶۱ و پس از آن.</ref> که عبارت است از "برنامه کامل و عادلانه‌ای که بین [[مردم]] شناخته شده باشد"، با [[اراده]] و | ::::::'''اشکال:''' [[تاریخ]] [[پیش از ظهور]] به روشنی [[گواه]] وجود عنایت و [[حمایت]] ویژه [[پروردگار]] از [[امام مهدی]] {{ع}} و روز [[ظهور]] آن بزرگوار است؛ زیرا شرط اول از شرایط پدیدار شدن روز [[موعود]]<ref>ر.ک: الصدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری؛ ص ۲۶۱ و پس از آن.</ref> که عبارت است از "برنامه کامل و عادلانه‌ای که بین [[مردم]] شناخته شده باشد"، با [[اراده]] و [[عنایت خداوند]] در قالب [[دین اسلام]] ایجاد گردیده است. همچنین شرط سوم که "فراهم آمدن شماری کافی از [[مؤمنان]] برای [[فتح]] عادلانه [[جهان]] می‌باشد"، با [[آزمایش]] [[انسان‌ها]] و گذشتن آنها از شرایط سخت و دشوار تحقق پیدا می‌نماید. و نیز شرط دوم که عبارت است از "[[رهبری]] [[برتر]] و نمونه جهانی" که در شخص [[مهدی موعود]] {{ع}} جلوه‌گر است، با فرآیند طولانی مدت [[غیبت]] و [[طول عمر]] [[امام]] {{ع}} نسبتی نزدیک و تأثیرگذار دارد. و اساسا طراحی [[غیبت]] از سوی [[پروردگار]]، به منظور پاسداری از [[جان]] شریف آن [[حضرت]] که [[ذخیره خداوند]] برای روز [[موعود]] است، می‌باشد. همچنین [[نشانه‌های نزدیک ظهور]] که مهم‌ترین آنها [[فرو رفتن در بیدا]] و [[خورشید و ماه گرفتگی نابهنگام]] می‌باشد، نشانه‌هایی [[اعجازآمیز]] هستند. اگر اشکال شود که بیشتر این امور حتی غیبت<ref>مراد از غیبت در اینجا آن است که امام {{ع}} در بین مردم به صورت ناشناس حضور دارند.</ref> در واقع اموری طبیعی‌اند که طبق [[قوانین]] کلی [[جهان هستی]] پدیدار می‌شود و [[اعجاز]] را در آنها راهی نیست و در نتیجه بر عنایت و [[حمایت]] الهی دلالت نمی‌کنند، در پاسخ باید گفت درست است که این امور کاملا طبیعی‌اند اما از سویی دیگر بیانگر عنایت و [[حمایت پروردگار]] می‌باشند؛ زیرا اساسا [[قوانین]] [[نظام آفرینش]]، ضرورتا این امور را در پی خویش نمی‌آورند و اقتضای آن را ندارند تا آن که آنها را موضوعاتی کاملا طبیعی بپنداریم بلکه به [[برنامه‌ریزی]]، طراحی خاص و عنایت ویژه نیازمندند. این بدان منظور است که [[هدف]] نهایی از [[آفرینش]] عالم و به ویژه [[آدم]] - که [[پرستش]] خالصانه [[پروردگار]] است - محقق گردد. [[اراده خداوند]] و [[قدرت]] لا یزال او می‌تواند سمت‌گیری [[قوانین]] هستی را به هر سو که بخواهد تغییر دهد، بی‌آن که تغییری در اصالت و دقت آن [[قوانین]] پدید آورد. در نتیجه [[خداوند]] آن [[قوانین]] را به سمت و سوی تحقق [[هدف]] غایی [[خلقت]] معطوف ساخته است. از اینجاست که [[اندیشه]] "[[برنامه‌ریزی]]، طراحی خاص و [[عنایت ویژه پروردگار]]" مطرح می‌گردد. در این صورت این امور، طبیعی بوده و در عین حال بر عنایت و [[تأیید الهی]] نیز دلالت می‌نماید. | ||
:::::*'''احتمال سوم:''' [[امام عصر]] {{ع}} از راه‌های طبیعی به [[پیروزی]] دست خواهد یافت و [[معجزه]] علت قهری پیروزی‌های آن [[حضرت]] نیست. ناگفته نماند که همین راه طبیعی نیز با حمایت‌های جزئی و غیر قهری [[پروردگار]] پیوند خورده است. حکمتش نیز آن است که تأسیس [[دولت جهانی]]، مهم‌ترین و بزرگترین ثمره [[آفرینش انسان]] و [[تلاش]] و فداکاریهای اوست. این موضوع شباهت بسیار زیادی به [[حمایت]] [[پروردگار]] از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} دارد. روشن‌ترین نمونه آن، [[فتح]] سرزمین‌هایی وسیع در زمانی کمتر از نیم قرن، توسط سپاهی کم شمار و کم تجهیزات می‌باشد. هم اینک نیز [[اسلام]] به رغم تلاش‌های نیرنگ‌آمیز بین المللی به رشد و گسترش خود - هر چند با آهنگی کند - ادامه می‌دهد. تازه همه این‌ها در صورتی است که از پیروزی‌های [[پیامبر]] {{صل}} در همه جنگ‌ها و پشتیبانی [[فرشتگان]] از او چشم‌پوشی نماییم. پس از این مقدمه لازم است به موضوع اصلی این فصل، یعنی بررسی ضمانت‌های [[پیروزی | :::::*'''احتمال سوم:''' [[امام عصر]] {{ع}} از راه‌های طبیعی به [[پیروزی]] دست خواهد یافت و [[معجزه]] علت قهری پیروزی‌های آن [[حضرت]] نیست. ناگفته نماند که همین راه طبیعی نیز با حمایت‌های جزئی و غیر قهری [[پروردگار]] پیوند خورده است. حکمتش نیز آن است که تأسیس [[دولت جهانی]]، مهم‌ترین و بزرگترین ثمره [[آفرینش انسان]] و [[تلاش]] و فداکاریهای اوست. این موضوع شباهت بسیار زیادی به [[حمایت]] [[پروردگار]] از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} دارد. روشن‌ترین نمونه آن، [[فتح]] سرزمین‌هایی وسیع در زمانی کمتر از نیم قرن، توسط سپاهی کم شمار و کم تجهیزات می‌باشد. هم اینک نیز [[اسلام]] به رغم تلاش‌های نیرنگ‌آمیز بین المللی به رشد و گسترش خود - هر چند با آهنگی کند - ادامه می‌دهد. تازه همه این‌ها در صورتی است که از پیروزی‌های [[پیامبر]] {{صل}} در همه جنگ‌ها و پشتیبانی [[فرشتگان]] از او چشم‌پوشی نماییم. پس از این مقدمه لازم است به موضوع اصلی این فصل، یعنی بررسی ضمانت‌های [[پیروزی امام]] {{ع}} بپردازیم؛<ref>ر.ک: تاریخ پس از ظهور، ص۲۸۷-۳۱۸</ref> همان ضمانت‌هایی که با ایجاد زمینه مناسب، به روند تسلط عادلانه [[امام]] {{ع}} بر [[جهان]] سرعت و سهولت می‌بخشد. البته از روش‌های [[امام]] {{ع}} در امور نظامی و نیز اندیشه‌هایی که آن [[حضرت]] عملی خواهد نمود، جز افراد معاصر [[دوران ظهور]]، کس دیگری [[آگاه]] نیست؛ این به استثنای برخی موارد محدود است »<ref>[[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص۲۸۳-۲۸۷.</ref>. | ||
==پرسش‌های وابسته== | ==پرسش‌های وابسته== | ||
نسخهٔ ۱۸ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۱۴
| دلایل پیروزی قیام امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری |
| مدخل اصلی | آثار انتظار |
| مدخل وابسته | ؟ |
دلایل پیروزی قیام امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- آیت الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ پس از ظهور» در این‌باره گفته است:
- « درباره روش و شیوه‌ای که خداوند بزرگ برای پیروزی آن حضرت اتخاذ می‌فرماید، چند احتمال مطرح است:
- احتمال نخست: پیروزی از راهی کاملا اعجازآمیز: این احتمال بطور سنتی در میان مسلمانان پذیرفته شده است. آنها بر این باورند که امام (ع) از راه معجزه، سلاح به دست خواهد آورد و هیچ سلاحی بر ضد سپاه او کارگر نخواهد افتاد و دشمنان نخواهند توانست علیه او اقدامی نمایند؛ به این صورت که فکر آنها از به‌کارگیری راه‌های مؤثر نظامی یا غیر نظامی بر ضد نهضت مهدوی منصرف خواهد شد. البته نمی‌توان این احتمال را پذیرفت زیرا دلیل قطعی و صحیح در رد آن وجود دارد. در اینجا به دو اشکال مهم آن می‌پردازیم:
- اشکال: اگر معجزه راه درستی برای دعوت الهی بود، پس امام مهدی (ع) باید می‌توانست در زمان غیبت صغرا بر خلاف خواست حکومت‌های مستبد آن روزگار (عباسیان، ایرانیان و رومیان) بر سراسر جهان چیره گردد و آن را از عدل و داد لبریز سازد. حتی پیامبر اکرم (ص) نیز باید می‌توانست به این هدف آرمانی نایل آید و دیگر نیازی به تلاش و مجاهدت در راه نشر هدایت و عدل و مبارزه با مشرکان نداشته باشد؛ در آن صورت کار به حادثه جانسوز عاشورا نمی‌انجامید و امام حسین (ع) و خانواده و یارانش مظلومانه به شهادت نمی‌رسیدند. هرگاه نیل به این هدف بزرگ انسانی در سریع‌ترین زمان ممکن باشد، به تأخیر انداختن آن ظلم به بشریت است؛ حال آن که ظلم از ساحت الهی دور است. پس باید این زمان به مقدار ممکن جلو بیفتد. ولی راز این تأخیر آن است که دعوت الهی بر معجزه استوار نیست؛ زیرا هدایت و عدالتی که از راه معجزه حاصل می‌شود، کم‌عمق‌تر از هدایت و عدالتی است که از راه‌های طبیعی به دست می‌آید. از این رو هرگاه بتوان نتیجه‌ای را از راه‌های طبیعی به دست آورد، دیگر راهی برای حصول آن از طریق معجزه باقی نمی‌ماند بلکه باید تحقق آن را به راه‌های طبیعی وانهاد هر چند که زمان درازی به طول انجامد. این موضوع، استثنایی ندارد مگر آنجا که چاره‌ای جز آوردن معجزه وجود نداشته باشد[۱]. در مورد هدف کلی بشریت در رسیدن به روز موعود نیز امر چنین است و تا زمان تحقق آن از راه طبیعی، به تأخیر می‌افتد. این قانون کلی که دعوت الهی از راه معجزه سامان نمی‌یابد، منحصر به دوره پیش از ظهور نبوده بلکه عصر پس از ظهور را نیز در بر می‌گیرد؛ زیرا سنت پروردگار در نظام آفرینش هیچ‌گاه تغییر نخواهد کرد. خلاصه آن که نمی‌توان به تسلط کاملا اعجازآمیز امام (ع) بر جهان پایبند بود و آن را پذیرفت.
- احتمال دوم: خداوند فرآیند پیروزی امام (ع) را به طور کامل و بدون اندک حمایت یا ارائه برنامه‌ای، به قوانین طبیعی وانهاده است. پروردگار متعال همان طور که مخلوقات خویش را در نظام آفرینش کمک می‌فرماید، به امام (ع) هم در همان حد و نه بیشتر یاری و مدد می‌رساند. به این احتمال نیز نمی‌توان به طور کامل گردن نهاد؛ هر چند باید گفت شیوه کلی در رفتار امام مهدی (ع) بر طبق قوانین جهان طبیعت است اما اینکه در این موضوع، یکسره عنایت خاص الهی و حمایت ویژه او را نسبت به امام (ع) نادیده بینگاریم، خود موجب پدید آمدن اشکالاتی به شرح زیر می‌گردد:
- اشکال: تاریخ پیش از ظهور به روشنی گواه وجود عنایت و حمایت ویژه پروردگار از امام مهدی (ع) و روز ظهور آن بزرگوار است؛ زیرا شرط اول از شرایط پدیدار شدن روز موعود[۲] که عبارت است از "برنامه کامل و عادلانه‌ای که بین مردم شناخته شده باشد"، با اراده و عنایت خداوند در قالب دین اسلام ایجاد گردیده است. همچنین شرط سوم که "فراهم آمدن شماری کافی از مؤمنان برای فتح عادلانه جهان می‌باشد"، با آزمایش انسان‌ها و گذشتن آنها از شرایط سخت و دشوار تحقق پیدا می‌نماید. و نیز شرط دوم که عبارت است از "رهبری برتر و نمونه جهانی" که در شخص مهدی موعود (ع) جلوه‌گر است، با فرآیند طولانی مدت غیبت و طول عمر امام (ع) نسبتی نزدیک و تأثیرگذار دارد. و اساسا طراحی غیبت از سوی پروردگار، به منظور پاسداری از جان شریف آن حضرت که ذخیره خداوند برای روز موعود است، می‌باشد. همچنین نشانه‌های نزدیک ظهور که مهم‌ترین آنها فرو رفتن در بیدا و خورشید و ماه گرفتگی نابهنگام می‌باشد، نشانه‌هایی اعجازآمیز هستند. اگر اشکال شود که بیشتر این امور حتی غیبت[۳] در واقع اموری طبیعی‌اند که طبق قوانین کلی جهان هستی پدیدار می‌شود و اعجاز را در آنها راهی نیست و در نتیجه بر عنایت و حمایت الهی دلالت نمی‌کنند، در پاسخ باید گفت درست است که این امور کاملا طبیعی‌اند اما از سویی دیگر بیانگر عنایت و حمایت پروردگار می‌باشند؛ زیرا اساسا قوانین نظام آفرینش، ضرورتا این امور را در پی خویش نمی‌آورند و اقتضای آن را ندارند تا آن که آنها را موضوعاتی کاملا طبیعی بپنداریم بلکه به برنامه‌ریزی، طراحی خاص و عنایت ویژه نیازمندند. این بدان منظور است که هدف نهایی از آفرینش عالم و به ویژه آدم - که پرستش خالصانه پروردگار است - محقق گردد. اراده خداوند و قدرت لا یزال او می‌تواند سمت‌گیری قوانین هستی را به هر سو که بخواهد تغییر دهد، بی‌آن که تغییری در اصالت و دقت آن قوانین پدید آورد. در نتیجه خداوند آن قوانین را به سمت و سوی تحقق هدف غایی خلقت معطوف ساخته است. از اینجاست که اندیشه "برنامه‌ریزی، طراحی خاص و عنایت ویژه پروردگار" مطرح می‌گردد. در این صورت این امور، طبیعی بوده و در عین حال بر عنایت و تأیید الهی نیز دلالت می‌نماید.
- احتمال سوم: امام عصر (ع) از راه‌های طبیعی به پیروزی دست خواهد یافت و معجزه علت قهری پیروزی‌های آن حضرت نیست. ناگفته نماند که همین راه طبیعی نیز با حمایت‌های جزئی و غیر قهری پروردگار پیوند خورده است. حکمتش نیز آن است که تأسیس دولت جهانی، مهم‌ترین و بزرگترین ثمره آفرینش انسان و تلاش و فداکاریهای اوست. این موضوع شباهت بسیار زیادی به حمایت پروردگار از پیامبر اکرم (ص) دارد. روشن‌ترین نمونه آن، فتح سرزمین‌هایی وسیع در زمانی کمتر از نیم قرن، توسط سپاهی کم شمار و کم تجهیزات می‌باشد. هم اینک نیز اسلام به رغم تلاش‌های نیرنگ‌آمیز بین المللی به رشد و گسترش خود - هر چند با آهنگی کند - ادامه می‌دهد. تازه همه این‌ها در صورتی است که از پیروزی‌های پیامبر (ص) در همه جنگ‌ها و پشتیبانی فرشتگان از او چشم‌پوشی نماییم. پس از این مقدمه لازم است به موضوع اصلی این فصل، یعنی بررسی ضمانت‌های پیروزی امام (ع) بپردازیم؛[۴] همان ضمانت‌هایی که با ایجاد زمینه مناسب، به روند تسلط عادلانه امام (ع) بر جهان سرعت و سهولت می‌بخشد. البته از روش‌های امام (ع) در امور نظامی و نیز اندیشه‌هایی که آن حضرت عملی خواهد نمود، جز افراد معاصر دوران ظهور، کس دیگری آگاه نیست؛ این به استثنای برخی موارد محدود است »[۵].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: الصدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری؛ ص ۲۲۴ به بعد.
- ↑ ر.ک: الصدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری؛ ص ۲۶۱ و پس از آن.
- ↑ مراد از غیبت در اینجا آن است که امام (ع) در بین مردم به صورت ناشناس حضور دارند.
- ↑ ر.ک: تاریخ پس از ظهور، ص۲۸۷-۳۱۸
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۲۸۳-۲۸۷.