آیه مباهله در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۱۲

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آیه مباهله است. "آیه مباهله" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آیه مباهله (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

چیستی مباهله

مباهله، یعنی کسانی که بر سر مسئله مهم دینی با یکدیگر مجادله می‌‌کنند و هیچ یک سخن طرف دیگر را نمی‌نپذیرند، در جایی حضور می‌‌یابند و با دعایی خاص و تضرع و زاری از خداوند می‌‌خواهند از میان آنها دروغگو را رسوا و مجازات کند^[۱].^[۲]

واقعه مباهله

بنابر منابع معتبر تاریخی در سال ۱۰ هجری، هیئتی از مسیحیان نجران نزد پیامبر اسلام(ص) آمدند و دربارۀ الوهیت حضرت عیسی(ع) با ایشان به مجادله پرداختند. اعضای هیئت معتقد بودند روح عیسی(ع) به طور خاص، روح خدایی است. پیامبر(ص) این عقیدۀ شرک‌ آلود را رد کرد و از آنان خواست به توحید روی آورند. مسیحیان نپذیرفتند و به سختی با دعوت پیامبر(ص) مخالفت کردند. برای همین بود آیۀ مباهله: ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ﴾^[۳] نازل شد. خداوند در این آیه به پیامبر (صلی الله علیه و آ‌له) فرمان می‌دهد آنان را به مباهله بخواند تا معلوم شود چه کسی راست می‌گوید و چه کسی دروغ. سرانجام پیامبر(ص) آنان را برای روز مشخصی به مباهله فراخواند؛ چون روز موعود فرا رسید، پیامبر (صلی الله علیه و آ‌‌‌‌‌‌له) همراه اهل بیت خود یعنی امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) برای مباهله حاضر شد. مسیحیان نجران چندان بر عقیده خود استوار نبودند و با دیدن پیامبر(ص) و همراهانش که صداقت و صلابت از چهره‌هایشان نمایان بود به هراس افتادند و از مباهله منصرف شدند، ولی اسلام نیاوردند و به پرداخت جزیه رضایت دادند^[۴].
اصل این واقعه قطعی و سندی بر حقانیّت اسلام است. افزون بر منابع پُرشمار شیعه، بیش از شصت منبع اهل سنت ماجرای مباهله را نقل کرده‌اند و همگی مطرح کرده‌اند که اهل بیت پیامبر(ص) همراه او بوده‌اند^[۵].^[۶]

پیام آیۀ مباهله

آیۀ مباهله دو نوع پیام دارد:

پیام عام: آیۀ یکی از دلایل قرآنی برای رد نظریۀ کثرت‌گرایی دینی (پلورالیسم) است. همچنین بر انحراف مسیحیت دلالت دارد. مسلمانان می‌توانند با استفاده از این آیه استدلال کنند که تنها شریعت حق از زمان بعثت پیامبر اکرم(ص) دین اسلام است^[۷].
پیام خاص: آیۀ از آیاتی است که به صراحت‌ از برتری اهل بیت پیامبر(ص) بر دیگر مردم، حکایت می‌کند. الفاظی که در آیه به کار رفته‌اند، نزدیکی بسیار فراوان اهل بیت(ع) و به ویژه امام علی(ع) را به پیامبر(ص) نشان می‌دهند. در کلمۀ «انفسنا» با آنکه تعبیر جان‌های ما جمع است، ولی وقتی رسول خدا(ص)، علی(ع) را همراه خود آورد او به منزلۀ جان محمّد(ص) محسوب شده است و جایگاه والای او را نزد خدا و پیامبر و برتری او را بر صحابۀ دیگر نشان می‌دهد. در ادبیات شعری با عنوان جان پیامبر و نفس او و به یکی بودن این دو جان عزیز اشارات فراوان شده است^[۸]. این یگانگی از دلایلی است که بر خلافت بلافصل امام علی(ع) گواهی می‌دهد؛ زیرا بدیهی است پس از پیامبر(ص)، کسی که همچون خود اوست و جانش با جان او یکی است از دیگران برای جانشینی‌اش سزاوارتر است^[۹].

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مجمع البحرین‌، ج۱، ص ۲۵۸.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۵۰.
↑ «از آن پس كه به آگاهى رسيده ‏اى، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند، بگو: بياييد تا حاضر آوريم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان بفرستيم». سوره آل عمران، آیه ۶۱.
↑ ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۲۱، ص۳۵۶ـ ۲۷۶؛ فروغ ابدیت‌، ج۲، ص ۴۵۰ـ ۴۳۱.
↑ ر.ک: اهل البیت و آیة المباهلة، ص ۲۷ـ ۴.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۵۰.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۵۰ ـ۵۱.
↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۶.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۵۰ ـ۵۱.

[1] مجمع البحرین‌، ج۱، ص ۲۵۸.

[2] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۵۰.

[3] «از آن پس كه به آگاهى رسيده ‏اى، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند، بگو: بياييد تا حاضر آوريم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان بفرستيم». سوره آل عمران، آیه ۶۱.

[4] ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۲۱، ص۳۵۶ـ ۲۷۶؛ فروغ ابدیت‌، ج۲، ص ۴۵۰ـ ۴۳۱.

[5] ر.ک: اهل البیت و آیة المباهلة، ص ۲۷ـ ۴.

[6] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۵۰.

[7] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۵۰ ـ۵۱.

[8] ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۶.

[9] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۵۰ ـ۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[آیه مباهله]]''' است. "'''[[آیه مباهله]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
 <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آیه مباهله در قرآن]] | [[آیه مباهله در حدیث]] | [[آیه مباهله در نهج البلاغه]] | [[آیه مباهله در معارف دعا و زیارات]] | [[آیه مباهله در کلام اسلامی]] | [[آیه مباهله در اخلاق اسلامی]]</div>
+: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آیه مباهله در قرآن]] | [[آیه مباهله در حدیث]] | [[آیه مباهله در نهج البلاغه]] | [[آیه مباهله در معارف دعا و زیارات]] | آیه مباهله در کلام اسلامی | [[آیه مباهله در اخلاق اسلامی]]</div>
 <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
 : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[آیه مباهله (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==چیستی [[مباهله]]==
-*[[مباهله]]، یعنی کسانی که بر سر مسئله مهم [[دینی]] با یکدیگر [[مجادله]] می‌‌کنند و هیچ یک سخن طرف دیگر را نمی‌نپذیرند، در جایی حضور می‌‌یابند و با دعایی خاص و [[تضرع]] و [[زاری]] از [[خداوند]] می‌‌خواهند از میان آنها [[دروغگو]] را رسوا و مجازات کند<ref>مجمع البحرین‌، ج۱، ص ۲۵۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۰.</ref>
+* [[مباهله]]، یعنی کسانی که بر سر مسئله مهم [[دینی]] با یکدیگر [[مجادله]] می‌‌کنند و هیچ یک سخن طرف دیگر را نمی‌نپذیرند، در جایی حضور می‌‌یابند و با دعایی خاص و [[تضرع]] و [[زاری]] از [[خداوند]] می‌‌خواهند از میان آنها [[دروغگو]] را رسوا و [[مجازات]] کند<ref>مجمع البحرین‌، ج۱، ص ۲۵۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۰.</ref>
 ==[[واقعه مباهله]]==
-*بنابر منابع معتبر [[تاریخی]] در سال ۱۰ هجری، هیئتی از [[مسیحیان]] [[نجران]] نزد [[پیامبر اسلام]]{{صل}} آمدند و دربارۀ [[الوهیت]] [[حضرت عیسی]]{{ع}} با ایشان به [[مجادله]] پرداختند. اعضای هیئت [[معتقد]] بودند [[روح]] [[عیسی]]{{ع}} به طور خاص، [[روح]] خدایی است. [[پیامبر]]{{صل}} این عقیدۀ شرک‌ آلود را رد کرد و از آنان خواست به [[توحید]] روی آورند. [[مسیحیان]] نپذیرفتند و به [[سختی]] با [[دعوت پیامبر]]{{صل}} [[مخالفت]] کردند. برای همین بود [[آیۀ مباهله]]: {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>«از آن پس كه به آگاهى رسيده ‏اى، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند، بگو: بياييد تا حاضر آوريم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان بفرستيم.» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> نازل شد. [[خداوند]] در این [[آیه]] به [[پیامبر]] (صلی [[الله]] علیه و آ‌له) [[فرمان]] می‌دهد آنان را به [[مباهله]] بخواند تا معلوم شود چه کسی راست می‌گوید و چه کسی [[دروغ]]. سرانجام [[پیامبر]]{{صل}} آنان را برای روز مشخصی به [[مباهله]] فراخواند؛ چون روز [[موعود]] فرا رسید، [[پیامبر]] (صلی [[الله]] علیه و آ‌‌‌‌‌‌له) همراه [[اهل بیت]] خود یعنی [[امام علی]]{{ع}}، [[حضرت]] [[فاطمه]]{{س}}، [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} برای [[مباهله]] حاضر شد. [[مسیحیان]] [[نجران]] چندان بر [[عقیده]] خود [[استوار]] نبودند و با دیدن [[پیامبر]]{{صل}} و همراهانش که [[صداقت]] و [[صلابت]] از چهره‌هایشان نمایان بود به [[هراس]] افتادند و از [[مباهله]] منصرف شدند، ولی [[اسلام]] نیاوردند و به پرداخت [[جزیه]] [[رضایت]] دادند<ref>ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۲۱، ص۳۵۶ـ ۲۷۶؛ فروغ ابدیت‌، ج۲، ص ۴۵۰ـ ۴۳۱.</ref>.
+*بنابر منابع معتبر [[تاریخی]] در [[سال ۱۰ هجری]]، هیئتی از [[مسیحیان]] [[نجران]] نزد [[پیامبر اسلام]]{{صل}} آمدند و دربارۀ [[الوهیت]] [[حضرت عیسی]]{{ع}} با ایشان به [[مجادله]] پرداختند. اعضای هیئت [[معتقد]] بودند [[روح]] [[عیسی]]{{ع}} به طور خاص، [[روح]] خدایی است. [[پیامبر]]{{صل}} این عقیدۀ شرک‌ آلود را رد کرد و از آنان خواست به [[توحید]] روی آورند. [[مسیحیان]] نپذیرفتند و به [[سختی]] با [[دعوت پیامبر]]{{صل}} [[مخالفت]] کردند. برای همین بود [[آیۀ مباهله]]: {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>«از آن پس كه به آگاهى رسيده ‏اى، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند، بگو: بياييد تا حاضر آوريم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان بفرستيم». سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> نازل شد. [[خداوند]] در این [[آیه]] به [[پیامبر]] (صلی [[الله]] علیه و آ‌له) [[فرمان]] می‌دهد آنان را به [[مباهله]] بخواند تا معلوم شود چه کسی راست می‌گوید و چه کسی [[دروغ]]. سرانجام [[پیامبر]]{{صل}} آنان را برای روز مشخصی به [[مباهله]] فراخواند؛ چون روز [[موعود]] فرا رسید، [[پیامبر]] (صلی [[الله]] علیه و آ‌‌‌‌‌‌له) همراه [[اهل بیت]] خود یعنی [[امام علی]]{{ع}}، [[حضرت فاطمه]]{{س}}، [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} برای [[مباهله]] حاضر شد. [[مسیحیان]] [[نجران]] چندان بر [[عقیده]] خود [[استوار]] نبودند و با دیدن [[پیامبر]]{{صل}} و همراهانش که [[صداقت]] و [[صلابت]] از چهره‌هایشان نمایان بود به [[هراس]] افتادند و از [[مباهله]] منصرف شدند، ولی [[اسلام]] نیاوردند و به پرداخت [[جزیه]] [[رضایت]] دادند<ref>ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۲۱، ص۳۵۶ـ ۲۷۶؛ فروغ ابدیت‌، ج۲، ص ۴۵۰ـ ۴۳۱.</ref>.
 *اصل این واقعه قطعی و سندی بر [[حقانیّت]] [[اسلام]] است. افزون بر منابع پُرشمار [[شیعه]]، بیش از شصت منبع [[اهل سنت]] ماجرای [[مباهله]] را [[نقل]] کرده‌اند و همگی مطرح کرده‌اند که [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} همراه او بوده‌اند<ref>ر.ک: اهل البیت و آیة المباهلة، ص ۲۷ـ ۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۰.</ref>
 ==[[پیام]] [[آیۀ مباهله]]==
-*[[آیۀ مباهله]] دو نوع [[پیام]] دارد:
+* [[آیۀ مباهله]] دو نوع [[پیام]] دارد:
-#[[پیام]] عام: آیۀ یکی از [[دلایل قرآنی]] برای رد نظریۀ [[کثرت‌گرایی دینی]] ([[پلورالیسم]]) است. همچنین بر [[انحراف]] [[مسیحیت]] دلالت دارد. [[مسلمانان]] می‌توانند با استفاده از این [[آیه]] [[استدلال]] کنند که تنها [[شریعت]] [[حق]] از زمان [[بعثت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[دین اسلام]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۵۰ ـ۵۱.</ref>.
+# [[پیام]] عام: آیۀ یکی از [[دلایل قرآنی]] برای رد نظریۀ [[کثرت‌گرایی دینی]] ([[پلورالیسم]]) است. همچنین بر [[انحراف]] [[مسیحیت]] دلالت دارد. [[مسلمانان]] می‌توانند با استفاده از این [[آیه]] [[استدلال]] کنند که تنها [[شریعت]] [[حق]] از زمان [[بعثت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[دین اسلام]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۵۰ ـ۵۱.</ref>.
-#[[پیام]] خاص: آیۀ از آیاتی است که به صراحت‌ از [[برتری]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} بر دیگر [[مردم]]، حکایت می‌کند. الفاظی که در [[آیه]] به کار رفته‌اند، نزدیکی بسیار فراوان [[اهل بیت]]{{ع}} و به ویژه [[امام علی]]{{ع}} را به [[پیامبر]]{{صل}} نشان می‌دهند. در کلمۀ «انفسنا» با آنکه تعبیر جان‌های ما جمع است، ولی وقتی [[رسول خدا]]{{صل}}، [[علی]]{{ع}} را همراه خود آورد او به منزلۀ [[جان]] [[محمّد]] {{صل}} محسوب شده است و [[جایگاه]] والای او را نزد [[خدا]] و [[پیامبر]] و [[برتری]] او را بر صحابۀ دیگر نشان می‌دهد. در [[ادبیات]] شعری با عنوان [[جان]] [[پیامبر]] و [[نفس]] او و به یکی بودن این دو [[جان]] [[عزیز]] اشارات فراوان شده است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۶.</ref>. این [[یگانگی]] از دلایلی است که بر [[خلافت بلافصل]] [[امام علی]]{{ع}} [[گواهی]] می‌دهد؛ زیرا بدیهی است پس از [[پیامبر]] {{صل}}، کسی که همچون خود اوست و جانش با [[جان]] او یکی است از دیگران برای جانشینی‌اش سزاوارتر است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۵۰ ـ۵۱.</ref>.
+# [[پیام]] خاص: آیۀ از آیاتی است که به صراحت‌ از [[برتری]] [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} بر دیگر [[مردم]]، حکایت می‌کند. الفاظی که در [[آیه]] به کار رفته‌اند، نزدیکی بسیار فراوان [[اهل بیت]]{{ع}} و به ویژه [[امام علی]]{{ع}} را به [[پیامبر]]{{صل}} نشان می‌دهند. در کلمۀ «انفسنا» با آنکه تعبیر جان‌های ما جمع است، ولی وقتی [[رسول خدا]]{{صل}}، [[علی]]{{ع}} را همراه خود آورد او به منزلۀ [[جان]] [[محمّد]]{{صل}} محسوب شده است و [[جایگاه]] والای او را نزد [[خدا]] و [[پیامبر]] و [[برتری]] او را بر صحابۀ دیگر نشان می‌دهد. در [[ادبیات]] شعری با عنوان [[جان]] [[پیامبر]] و نفس او و به یکی بودن این دو [[جان]] [[عزیز]] اشارات فراوان شده است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۶.</ref>. این [[یگانگی]] از دلایلی است که بر [[خلافت بلافصل]] [[امام علی]]{{ع}} [[گواهی]] می‌دهد؛ زیرا [[بدیهی]] است پس از [[پیامبر]]{{صل}}، کسی که همچون خود اوست و جانش با [[جان]] او یکی است از دیگران برای جانشینی‌اش سزاوارتر است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۵۰ ـ۵۱.</ref>.
 ==منابع==