ازادمرد بن هرمز فارسی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ازادمرد بن هرمز فارسی در تاریخ اسلامی

مقدمه

ازادمرد یا زادمرد از اسامی کهن ایرانی نظیر آزادمرد پسر هربد است و به نظر می‌رسد معرب «آزادمرد» در لغت فارسی باشد. این واژه دو کاربرد دارد:

1. لقب لهراسب حاجب یزدگرد ساسانی،
2. اسم خاص نظیر همین مدخل و نیز آزادمرد پسر آزادبه عامل حجاج ثقفی.

از نسب آزادمرد اطلاعی در دست نیست. او از مخضرمین بود و اسلام را درک کرد، ولی توفیق تشرف به خدمت رسول خدا(ص) را نداشت و در شمار اصحاب رسول خدا(ص) نیست. ابن حجر نام وی را در قسم سوم الاصابه (مخضرمین) آورده است. گزارش‌های افسانه گونه‌ای از حالات وی نقل شده است. جریر بن یزید بن جریر می‌گوید: برای ملاقات با خسرو پرویز به دربار رفته و منتظر اذن حضور بودیم که به طول انجامید. در این فاصله از آزادمرد که از درباریان خسرو بود افسانه‌ای طولانی شنیدیم که این چنین به پایان رسید. او گفت: ندای هاتفی را شنیدم که می‌‌گفت: لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِيِّ اَلْعَظِيمِ مَا شَاءَ اَللَّهُ كَانَ وَ مَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ؛

ابن حجر به نقل از ابن منده از دو طریق این داستان را با اختلاف اندکی گزارش می‌کند که در هر دو طریق، راویان ضعیفی وجود دارند. خود ابن منده نیز این خبر را «غریب» می‌خواند. در طریق دوم این روایت، راوی می‌گوید: در زمان نبرد قادسیه، ذکر لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِيِّ اَلْعَظِيمِ مَا شَاءَ اَللَّهُ كَانَ وَ مَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ؛ را می‌گفتم و یک مرد فارسی این را شنید و گفت: این سخنان را از هاتفی آسمانی شنیدم و آنگاه داستان طولانی خویش را برایم بازگو کرد.

صرف نظر از تضعیف راویان آن، ارتباط با شیطان و رفتن به آسمان و استراق سمع و امثال آنکه در داستان آمده نشان از افسانه بودن آن دارد.

یعقوبی گزارش کوتاهی درباره جنگ قادسیه دارد که در آن، مسلمانان دختر آزادمرد را به اسارت درآوردند.

منابع

1. پرونده:2.jpg حیدر آقایی، محمود، مقاله «ازادمرد بن هرمز فارسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲