حاکم شرع در فقه اسلامی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حاکم شرع است. "حاکم شرع" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حاکم شرع در فقه اسلامی

مقدمه

حاکم شرع یا حاکم شرعی به کسی گویند که از جانب خدا برای نظم بخشی و ساماندهی امور بندگان و سرپرستی جامعه در قلمرو اختیارات و ولایت تفویضی از سوی خداوند، گمارده شده باشد؛ خواه به طور مستقیم، همچون پیامبر اسلام حضرت محمّد (ص) یا با واسطه، همچون امامان معصوم(ع) که توسط پیامبر اکرم(ص) به امامت نصب شده‌‏اند و یا با واسطه واسطه مانند نایب خاص یا عام (فقیه جامع شرایط) که توسط امام معصوم ـ به نصب خاص یا عام ـ منصوب شده است.

بیشترین کاربرد عنوان حاکم شرع در کلمات فقها، فقیه جامع شرایط است از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‏‌اند.

قلمرو ولایت

بدون شک، ولایت بر مال و جان انسان‌ها برای خدا و نیز برای رسول اعظم (ص) و امامان معصوم(ع) ثابت است؛ لکن نسبت به غیر ایشان، اصل اوّلی عدم ولایت و سلطنت فردی بر فردی دیگر است، مگر آنکه دلیلی خاص بر ثبوت آن دلالت کند.

فقیه جامع شرایط، بر امر قضاوت و فیصله دادن به نزاع‌ها و اختلاف‌های مردم و نیز آنچه که از توابع و شئون قضاوت به شمار می‌‏رود، مانند به زندان افکندنِ خودداری کننده از ادای بدهی و حکم به حجر مفلّس ولایت دارد. در ثبوت ولایت فقیه نسبت به آنچه از شئون و وظایف والیان و کارگزاران نظام و حکومت اسلامی به شمار می‏‌رود، مانند رهبری سیاسی جامعه، جمع‌آوری زکات و خراج و تجهیز سپاه و بسیج نیرو، اختلاف است.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس