قیام عبدالله بن معاویه

مقدمه

در بحث از علل پیروزی عباسیان بر امویان از آشوب‌هایی یاد می‌شود که نقش عمده‌ای را در این پیروزی ایفا کردند؛ یکی از این قیام‌ها، قیام عبدالله بن معاویه، نواده جعفر بن ابی طالب، در محرم ۱۲۷ ق در شهر کوفه بود.

بعد از نبرد اولیه و شکست سخت عبدالله از سپاهیان اموی در کوفه، وی به طرف ایران عقب نشست و پس از تصرف همدان، قم، ری، قومس، اصفهان، فارس و کرمان، ارتباط امویان را با نواحی شرق خلافت قطع کرد و با نصب کارگزارانی بر آن نواحی^[۱] و ضرب سکه به نام خود عملاً مدعی خلافت گردید^[۲]. بدین ترتیب دامنه قیام عبدالله خیلی زود مدائن و جبال و فارس را فراگرفت و گروه‌های ناراضی که به دنبال راهی برای پیروزی بر امویان بودند، زیر درفش وی فراهم آمدند^[۳]؛ به گونه‌ای که دسته‌های ناهمگونی چون شیعیان، خوارج، بزرگان بنی‌امیه و حتی سفاح و منصور به وی پیوستند^[۴]؛ اما سپاه اموی به فرماندهی عامر بن ضَبّاره سرانجام عبدالله بن معاویه را شکست داد. عبدالله به سوی ابومسلم در خراسان گریخت و به دست او به قتل رسید^[۵].

قیام عبدالله برای عباسیان مانند یک امتحان بود؛ زیرا همزمان با تلاش سخت امویان برای سرکوب وی، عباسیان با نظارت دقیق، هم تجربه آموختند و هم در رهبری داعیان خراسان تغییراتی ایجاد کردند که در پیروزی آنان تأثیر بسیار داشت و هم توانستند در پناه قیام عبدالله بن معاویه ـ که در ناحیه جبال سدی میان خراسان و شام به وجود آورده بود ـ کار دعوت را در خراسان به سامان آورند^[۶].

جستارهای وابسته

منابع

خضری، سید احمد رضا، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه

پانویس

↑ مقاتل الطالبیین، ص۱۱۵.
↑ ابن حبیب، أسماء المغتالین، ص۱۸۹.
↑ الفرق بین الفرق، ص۲۴۵؛ الکامل، ج۴، ص۲۸۴ - ۲۸۵.
↑ مقاتل الطالبیین، ص۱۱۵ قس: اخبار الدولة العباسیة که در این زمینه خاموش است (ص ۳۰۶) در حالی که دیگران نیز روایت ابوالفرج را تأیید می‌کنند (الکامل، ج۵، ص۳۷۰- ۳۷۲). البته، با توجه به این که عبدالله مدعی خلافت بوده، در واقع رقیبی برای آل عباس شمرده می‌شده است؛ خصوصاً که قیام او در آستانه پیروزی عباسیان نزدیک بود که راز و رمز دعوت عباسی را آشکار کند. بنابراین، بعید نمی‌نماید که آل عباس برای اطلاع از اوضاع و احوال و پیوند دادن دعوت عبدالله به کار خویش به وی پیوسته باشند.
↑ مقاتل الطالبیین، ص۱۱۶.
↑ خضری، سید احمد رضا، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه ص ۷.

[1] مقاتل الطالبیین، ص۱۱۵.

[2] ابن حبیب، أسماء المغتالین، ص۱۸۹.

[3] الفرق بین الفرق، ص۲۴۵؛ الکامل، ج۴، ص۲۸۴ - ۲۸۵.

[4] مقاتل الطالبیین، ص۱۱۵ قس: اخبار الدولة العباسیة که در این زمینه خاموش است (ص ۳۰۶) در حالی که دیگران نیز روایت ابوالفرج را تأیید می‌کنند (الکامل، ج۵، ص۳۷۰- ۳۷۲). البته، با توجه به این که عبدالله مدعی خلافت بوده، در واقع رقیبی برای آل عباس شمرده می‌شده است؛ خصوصاً که قیام او در آستانه پیروزی عباسیان نزدیک بود که راز و رمز دعوت عباسی را آشکار کند. بنابراین، بعید نمی‌نماید که آل عباس برای اطلاع از اوضاع و احوال و پیوند دادن دعوت عبدالله به کار خویش به وی پیوسته باشند.

[5] مقاتل الطالبیین، ص۱۱۶.

[6] خضری، سید احمد رضا، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه ص ۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]