حضرت خدیجه
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حضرت خدیجه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
نسب خدیجه(س)
- خدیجه "دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب[۱] و نام مادرش "فاطمه بنت زائدة بن اصم" است[۲]. بنابر روایتی در سال پانزده پیش از عام الفیل در مکه به دنیا آمد و اولین و شایستهترین همسر رسول خدا بود[۳].[۴]
ازدواج با پیامبر(ص)
- خدیجه(س) از زنان نامور و ثروتمند حجاز و زنی عاقل، دانا و شریف بود و مردان با ثروت او تجارت میکردند. خدیجه(س) زمانی که راستگویی و امانتداری رسول خدا(ص) را شنید از ایشان درخواست کرد تا برای تجارت به شام سفر کند و ایشان هم قبول کردند. در این سفر تجاری میسره، غلام خدیجه(س) همراه ایشان بود که پس از بازگشت از سفر برای خدیجه(س) اتفاقات پیش آمده را گزارش داد و او هم که زنی دانا و شریف بود برای پیامبر(ص) پیغام فرستاد و برای ازدواج با ایشان ابراز آمادگی کرد، پیامبر(ص) نیز موضوع را با عموهای خود مطرح کرد و سپس به اتفاق ابوطالب و چند تن از عموهای خود نزد ورقة بن نوفل، پسر عموی خدیجه(س) رفتند و ایشان را از او خواستگاری کردند[۵].[۶] مهریهای که برای ایشان در نظر گرفته شد، دوازده اوقیه طلا (هر اوقیه معادل چهل درهم)[۷] یا بیست ماده شتر جوان[۸] بود و بعد از عقد، ایشان به منزل رسول خدا(ص) رفتند[۹]. این ازدواج، دو ماه پس از بازگشت پیامبر(ص) از سفر شام به وقوع پیوست[۱۰].
- پس از ازدواج، خدیجه(س) برای درهم شکستن نقشۀ پلید قریشیان که یتیمی و فقر رسول خدا(ص) را دستاویز قرار داده بودند و پیامبر(ص) را تحقیر میکردند به پسر عمویش، وکالت داد تا تمامی داراییهایش را به محمد(ص) هدیه دهد و به همگان اعلام کند تمامی اموال از این پس، ملک محمد(ص) است و او میتواند هر گونه که بخواهد در آن تصرف کند. سپس یادآور شد که از قول من به محمد(ص) بگو: خودم و همۀ ثروت و سرمایهام و تمام عمال و کارگزارانی که امر تجارت مرا سامان میدادند، همه و همه را به او بخشیدم. ورقه هم در میان جمعیت حاضر در کنار کعبه با صدایی بلند، این مطلب را به اطلاع عموم رسانید و آنان را بر این امر شاهد گرفت[۱۱].[۱۲]
- بنابر آنچه در کتب بیشتر مؤرخان ثبت شده است، خدیجه(س) در زمان ازدواج، چهل سال و پیامبر(ص) بیست و پنج سال سن داشت[۱۳].
فرزندان خدیجه(س)
- مؤرخان و نسبشناسان ثمرۀ ازدواج خدیجه(س) با پیامبر(ص) را دو پسر و چهار دختر دانستهاند: قاسم و عبدالله معروف به طیب و طاهر، زینب، امکلثوم، رقیه و فاطمه(س). دربارۀ بعضی از فرزندان منتسب به خدیجه(س) از جمله رقیه و زینب گفته شده اینها دختر خواندههای پیامبر(ص) بودند و چون عرب ربیبه را دختر شخص میدانستند، این دختران را به حضرت رسول(ص) منسوب میکردند و مؤیداتی نیز این مطلب را تأیید میکند[۱۴].
اوصاف خدیجه(س)
- اوصافی برای حضرت خدیجه(س) بیان شده است که برخی از آنها عبارتاند از:
- اولین زن مسلمان و اولین زن نمازگزار[۱۵]؛
- همدلی و حمایت عملی از امر رسالت[۱۶]؛
- حمایتهای اقتصادی در امر رسالت[۱۷]؛
- عدم اعتراض به اقامتهای پیامبر(ص) در غار حراء[۱۸]؛
- راوی حدیث از رسول خدا(ص)[۱۹]؛
- اوصافی نیز از زبان رسول اکرم(ص) در مورد حضرت خدیجه(س) بیان شده است، مانند:
- بانوی برگزیدۀ الهی: به تعبیر پیامبر اکرم(ص) خدیجه(س) یکی از چهار زن برگزیدۀ خداست؛ مریم، آسیه، خدیجه و فاطمه(س)[۲۰].
- سلام خداوند و جبرئیل بر خدیجه(س): از رسول خدا(ص) روایت شده که جبرئیل بر من نازل شد و گفت: «هم اکنون خدیجه(س) با ظرفی از غذا و نوشیدنی بر تو وارد میشود. پس هرگاه آمد، سلام خدا و من را به او برسان»[۲۱].
- زنی زیبا و عاقل و فرزانه: رسول خدا(ص) فرمودند: «خدیجه(س) در زیبایی یکی از نیکوترین زنان و در خردورزی از کاملترین زنان و در فرزانگی از داناترین زنان بود. او عفیفترین، متدینترین، باحیاترین، با شخصیتترین و برازندهترین زنان بود»[۲۲].
وفات خدیجه
- خدیجه(س) زمان کوتاهی پس از محاصرۀ اقتصادی در سال دهم بعثت در سن ۶۵ سالگی درگذشت. پیامبر اکرم(ص) او را با دستان خویش غسل داد و در قبر نهاد. مصیبت مرگ خدیجه(س)، اندک زمانی پس از رحلت ابوطالب، عموی گرامی پیامبر، سنگینی از حزن و اندوه را بر سینۀ پیامبر فرو آورد از اینرو آن سال را عام الحزن نام نهادند[۲۳].
رسول خدا(ص) بعد از وفات خدیجه(س)
- شخصیت ممتاز حضرت خدیجه(س)، محبتها، حمایتهای بیدریغ او از رسول خدا(ص) و نیز اوصاف ممتاز و ارزندهاش چنان جاذبهای در رسول خدا(ص) ایجاد کرده بود که ایشان حتی سالها بعد از وفات وی نیز با تمام وجود به او اظهار عشق و علاقه میکرد. برخی از مواردی که نشان دهندۀ عشق و علاقۀ بینهایت پیامبر(ص) به خدیجه(س) است عبارتاند از: استقبال از تداعی کنندۀ نام و یاد ایشان؛ یاد کردن از خدیجه(س) با تمام وجود[۲۴]؛ گریه برای خدیجه(س)[۲۵]؛ هدیه به دوستان خدیجه(س)[۲۶] و...[۲۷].
پرسشهای وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۶؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۸۹؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۸، ص۹۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۱ و ص۱۰۶؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۸۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۹۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۴، ص۱۸۱۷.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۲؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸-۹۹.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص ۱۰۸.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۵، ص۳۷۴.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص ۱۰۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳؛ دولابی، محمد بن احمد، الذریة الطاهره، ص۲۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۱۰.
- ↑ مجمل التواریخ والقصص، ص۲۳۸؛ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۱.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار(ع)، ج۱۶، ص۷۱.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۵ـ۳۰۶.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، ازدواج پیامبر با خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۱۵.
- ↑ دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۲۷ـ ۳۲۹.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۶ـ۳۰۷.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۷ـ ۳۰۸.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۱۱ـ۳۱۲.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۹۶.
- ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۹، ص۱۰۱؛ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ص۳۵۱ـ۳۵۲؛ این کثیر، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ انصاری زنجانی خوئینی، اسماعیل، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا(س)، ج۱۲، ص۳۷۰.
- ↑ ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۲۷ـ ۳۲۹.
- ↑ سید بن طاووس، الطرائف، ج۱، ص۲۹۹؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۳، ص۱۲۸؛ مقریزی، تقی الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة والمتاع، ج۲، ص۲۲۶؛ العینی، عمدة القاری، ج۱۶، ص۲۸۰.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار، ج۴۳، ص۱۳۱.
- ↑ نویری، نهایة الارب فی فنون الأدب، ج۱۸، ص۱۷۲؛ نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴؛ ابن اثیر، عزالدین، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۶ ص۸۴ ـ ۸۵؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۳، ص۱۲؛ دولابی، احمد بن محمد، الذریة الطاهره، ص۶۵.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حضرت خدیجه، فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۰۹ـ۳۱۰.