محمد جواد مغنیه (پدیدآورنده)

محمد جواد مغنیه
تاریخ درگذشت	١۴۰۰ ق
آرامگاه	لبنان
محل زندگی	بیروت (لبنان)
ملیت	اهل بیروت
تابعیت	لبنان
زبان	عربی
منصب	محقق، فقیه
دین	اسلام
مذهب	شیعه اثناعشری
اطلاعات علمی
حوزه علمیه	نجف
استادان	سید ابوالقاسم خویی سید حسین حمّامی محمد حسین کربلایی
آثار	«تفسیر کاشف» «این است وهابیت» «الحسین وبطله کربلاء» «معیارهای اخلاقی در فقه امام جعفر صادق» «در سایه‌ سار نهج البلاغه» «مروری بر مبانی فکری شیعه» «الحسین و القرآن» «پیامبران از دیدگاه عقل»

• محمد جواد مغنیه، فرزند شیخ محمود، فقیه، دین‌پژوه، قرآن‌شناس و حدیث‌شناس شیعی، در سال ۱۳۲۲ ق در روستای "طیردبا" از توابع شهر صور لبنان، دیده به جهان گشود. پدر او گرچه فردی اهل فضل و کمال بود، اما به لحاظ مالی در فقر و تنگ‌دستی به سر می‌برد. از این‌رو دوران کودکی او با رنج و سختی‌های فراوان همراه بود، به‌ویژه آن‌که مادر خویش را در طفولیت از دست داد. پدر او پس از مرگ همسرش، لبنان را به قصد عراق ترک کرد و راهی نجف اشرف شد. او در نجف، خط و حساب و زبان فارسی را آموخت.
• شیخ محمود، پدر استاد مغنیه که از علمای معروف لبنان بود، بعد از چهار سال اقامت در نجف، به دعوت مردم منطقه عباسیه به جبل عامل مهاجرت کرد. اما چندی نگذشت که او نیز در سال ۱۳۳۴ هجری درگذشت. پس از آن استاد مغنیه به همراه برادر کوچک خود به طیردبا بازگشت و برادر بزرگش، شیخ عبدالکریم، سرپرستی آنان را برعهده گرفت. مغنیه در آن هنگام به بیروت رفت و مدتی به دست‌فروشی پرداخت.
• محمد جواد تشنه فراگیری دانش بود. او تصمیم گرفت برای تحصیل علم به نجف برود. مغنیه در نجف از محضر اساتید آن دیار بهره برد. وی منطق، مطول و مقداری از اصول را نزد سید محمد سعید فضل الله خواند. جلد دوم کفایه و قسمتی از مکاسب را نزد آیت الله العظمی خویی خواند و جلد دوم کفایه را نزد شیخ محمد حسین کربلایی فراگرفت. او حدود شش سال نیز شاگرد مرحوم سید حسین حمامی بود.
• شیخ عبدالکریم مغنیه، برادر بزرگ‌تر مغنیه (۱۳۱۱ – ۱۳۵۴ ق)، که مجتهدی مبرز بود و صاحب کتاب القضا و کتاب الارث، به برادر خویش درس داد و از جمله اساتید او به‌شمار می‌رفت.
• مغنیه پس از چندی درس و تحصیل در نجف، هم‌زمان با مرگ برادرش، نجف را به‌سوی روستای "معرکه" (یکی از روستاهای منطقه جبل عامل) ترک گفت و عهده‌دار منصب امامت جماعت در آن شهر شد. استاد مغنیه هم‌زمان به تدریس قرآن و معارف نیز پرداخت. استاد در این منطقه از دو مسئله فقدان منابع در روستا و کم‌سوادی و نادانی مردم بسیار رنج می‌برد. از این‌رو بعد از دو سال و نیم اقامت در معرکه در سال ۱۳۵۸ معرکه را به قصد روستای "طیرحرفا" ترک گفت. مغنیه در "طیرحرفا" به کشاورزی پرداخت و اندکی به وضعیت نابسامان اقتصادی خود سامان بخشید. وی در فرصتی که برای خود ایجاد کرده بود به مطالعه آثار نیچه، شوپنهاور، ولز، تولستوی، عقاد، طه حسین و توفیق الحکیم پرداخت. او افزون بر مطالعه به نوشتن نیز می‌پرداخت. از آثار او که در این محل به نگارش درآمده، می‌توان به کمیت و دعبل، الوضع الحاضر فی جبل عامل و تضحیه اشاره کرد. او حدود ده سال در "طیرحرفا" به مطالعه و نوشتن کتاب پرداخت و در سال ۱۳۶۷ ق به بیروت رفت. حضور او در بیروت با پذیرش برخی مناصب دولتی همراه بود.

سفرهای علمی مغنیه

• مغنیه در طول عمر خود به کشورهای مختلف سفر کرد. از سفرهای او می‌توان به سفر به سوریه در سال ۱۳۷۹ ق و دیدار با شیخ ابوزهره، مسافرت به مصر و ایران در سال ۱۳۸۲ ق، سفر به بحرین در سال ۱۳۸۵ ق و دیدار از عربستان در سال ۱۳۸۳ ق و ادای فریضه حج اشاره کرد. پس از آن مغنیه در فرصتی و به دعوت یکی از مراجع تقلید زمان به ایران و قم مهاجرت کرد.

آثار مغنیه

• آثار استاد مغنیه با توجه به گستره علمی او در علوم مختلف، آثاری متنوع و در حوزه‌های گوناگون علوم اسلامی است؛ حوزه‌هایی چون فقه، فلسفه، تاریخ، شیعه‌شناسی، امامت‌پژوهی و... از دیگر ویژگی‌های آثار محمدجواد مغنیه، جاری بودن عنصر زمان و شناخت آن و توجه وی به دگرگونی‌های قرون و اعصار مختلف است. آثار او پر از نصوص صریح و روشن است. مغنیه در آثار خود امور متباین با شرع مقدس و سنت رسول خدا و فقه و احادیث اهل بیت (ع) و رایج میان مردم را رد کرده است. از این‌رو در کتاب فقه الامام الصادق (ع)، فقه جعفری را در قالبی بدین و نوین مطرح کرده است. در آثار مغنیه مفاهیم اجتماعی بسیار گسترده و جدی مطرح شده است. شهید صدر از علمای بزرگ شیعه بر این فهم اجتماعی از دین تأکید دارد و می‌نویسد: با آن‌که من اکنون درباره فهم اجتماعی نص، با احتیاط سخن می‌گویم، باز هم ایمان دارم قاعده‌ای که استاد محقق ما مغنیه برای این موضوع وضع کرده است، گره بزرگی را در فقه می‌گشاید.
• از استاد مغنیه تاکنون ۵۵ اثر در حوزه‌های مختلف علوم گزارش شده است. از جمله آثار او می‌توان به تفسیر الکاشف در هفت جلد در تفسیر قرآن‌کریم، فی ظلال نهج البلاغة، علی (ع) و فلسفه در بیان دیدگاه‌های فلسفی امام علی (ع)، فقه الامام الصادق (ع) در تبیین فقه جعفری و نظام فکری شیعه و تفسیر صحیفه سجادیه اشاره کرد.
• استاد مغنیه در آثار و گفتار خویش به‌شدت بر مسئله وحدت امت اسلام تأکید می‌ورزید و در این راه بسیار کوشید.
• استاد مغنیه سرانجام در سال ۱۳۸۴ هجری دچار عارضه قلبی شد و در ۱۹ محرم ۱۴۰۰ ق در لبنان دارفانی را وداع گفت. پیکر او به نجف اشرف منتقل شد. آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی بر وی نماز گزارد و پیکر او در حرم مطهر امام علی (ع) دفن شد.

استادان

او تحصیلات دینی خود را نزد اساتیدی همچون: سید ابوالقاسم خویی، سید حسین حمّامی، محمد حسین کربلایی فرا گرفت.

کتاب‌های منتشر شده

1. تفسیر کاشف
2. این است وهابیت
3. الحسین وبطله کربلاء
4. معیارهای اخلاقی در فقه امام جعفر صادق
5. در سایه‌ سار نهج البلاغه
6. مروری بر مبانی فکری شیعه
7. الحسین و القرآن
8. پیامبران از دیدگاه عقل

جستارهای وابسته

• همه آثار معرفی‌شده محمد جواد مغنیه