انتخاب
مقدمه
انتخاب در لغت به‌معنای برگزیدن آمده و عبارت است از فرایندی روانی شامل قضاوت درباره نقاط ضعف و قوت گزینه‌های مختلف و برگزیدن یک یا چند مورد از آن‌ها. انسان‌ها در مسیر زندگی همواره در معرض انتخاب‌های گوناگون قرار می‌گیرند. مسئله انتخاب در زندگی انسان از آن جهت اهمیت دارد که رفتار آدمی را در فعل و انفعال دست‌یابی به مطلوبش تعیین می‌کند و در عین حال آرمان انتخاب شده، تأثیر عمیقی در سعادت یا شقاوت فرد برجا می‌گذارد. نحوه انتخاب آدمی بر پایه نیازها، دنیای مطلوب و رفتار او استوار است. از این‌رو مکتب دین به‌ویژه سخنان امام علی (ع) در فرازهای گوناگون سعی در تبیین و اصلاح دیدگاه‌های آدمی داشته است. مکتب دین نیازهای آدمی را براساس رفتار حق‌گرایانه و با توجه به نیازهای فطری و حقیقی او تبیین کرده است. در این میان، تصویری که امام (ع) از دنیا ارائه می‌دهد مورد توجه است. نیز اساس زندگی آدمی براساس قناعت و کفاف، مورد توجه امام علی (ع) بوده است.
در فرهنگ دینی، نیازهای آدمی تابع فضیلت‌هایی است که رفتار آدمی را در مدار دین شکل می‌دهد. بدین‌ترتیب روش زندگی و زندگی آرمانی آدمی براساس نگرش انتخاب، می‌تواند شکل الهی یا غیر الهی به خود بگیرد. امام علی (ع) در نهج البلاغه در فرازهایی چند به عنصر انتخاب در فعالیت‌های گوناگون اشاره دارد، چنان‌که در فرازی می‌فرماید: بندگان خدا، شما را به خدا، شما را به خدا، خود را که از هر کس عزیزتر و گرامی‌تر دانید، واپایید. خداوند راه حق را بر شما آشکار ساخته و مسیرهای آن را روشن کرده است و این شما هستید که باید انتخاب کنید: یا شقاوت همیشگی یا سعادت جاودانه را[۱][۲].
امام (ع) در بیانی با اشاره به فراز و نشیب‌های زمان و نیاز انسان به معیاری برای انتخاب درست، دستورات محکم الهی و سنت پیامبر را به‌عنوان محور و مبنای انتخاب معرفی می‌کند و می‌فرماید: "ای گرویدگان، از خدا و رسول و امامانتان پیروی کنید و اگر در موردی بین شمایان اختلاف افتاد، به خدا و پیامبرش رجوع کنید." اما رجوع به خدا، گزیدن محکمات کتاب اوست و رجوع به پیامبر، انتخاب سنّت فراگیر اوست که امّت را از پراکندگی نگاه می‌دارد[۳]. امام علی (ع) در فرازهایی چند به موضوع انتخاب و آثار آن در زندگی انسان‌ها اشاره دارد. در یکی از این فرازها دوزخ را ثمره انتخاب غلط در زندگی می‌داند[۴].
موضوع انتخاب در مسائل روزمره زندگی انسان‌ها نیز مورد توجه بوده است. از جمله می‌توان به موارد نحوه انتخاب دوست، نحوه انتخاب همسر، اولویت در انتخاب جایگاه ماندن قبل از سفر و... اشاره کرد. امام (ع) میوه تجربه را انتخاب نیک برمی‌شمرد و در فرازهایی از نهج البلاغه به برخی از انتخاب‌های آدمی در عرصه زندگی توجه می‌دهد: فرزندم چهار سخن را از من به خاطر بسپار که اگر به آن‌ها رفتار کنی هرگز زیان نبینی... از دوستی با بی‌خرد بپرهیز که اگر خواهد به تو سود رساند، زیان می‌رساند[۵]. برای تو هیچ دیاری از دیار دیگر برتر نیست. بهترین دیار آن‌جاست که پذیرای تو باشد[۶][۷].
حق انتخاب
حق انتخاب کردن
حق انتخاب شدن
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ١٥٧: «"عِبَادَ اللَّهِ اللَّهَ اللَّهَ فِی أَعَزِّ الْأَنْفُسِ عَلَیْکُمْ وَ أَحَبِّهَا إِلَیْکُمْ، فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ أَوْضَحَ لَکُمْ سَبِیلَ الْحَقِّ وَ أَنَارَ طُرُقَهُ، فَشِقْوَةٌ لَازِمَةٌ أَوْ سَعَادَةٌ دَائِمَة"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 140- 141.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳: «"یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ، وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ، فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ الرَّسُولِ، فَالرَّدُّ إِلَی اللَّهِ الْأَخْذُ بِمُحْکَمِ کِتَابِهِ، وَ الرَّدُّ إِلَی الرَّسُولِ الْأَخْذُ بِسُنَّتِهِ الْجَامِعَةِ غَیْرِ الْمُفَرِّقَة"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 141.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۸: «"يَا بُنَيَّ احْفَظْ عَنِّي أَرْبَعاً وَ أَرْبَعاً، لَا يَضُرُّكَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ ... يَا بُنَيَّ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ، فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ"»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۴۲: «"لَيْسَ بَلَدٌ بِأَحَقَّ بِكَ مِنْ بَلَدٍ، خَيْرُ الْبِلَادِ مَا حَمَلَك"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 141.