اساف بن نهیک
مقدمه
وی فرزند نهیک بن علی بن زید بن عمرو[۱] از تیره بنی حارثه، از قبیله اوس بود[۲]. در نام او و پدرش به اساف یا نهیک و بالعکس اختلاف است. به همین دلیل، ابن اثیر[۳] و ابن حجر[۴] دو مدخل با نام اساف بن نهیک و نهیک بن اساف آورده‌اند. ابونعیم افزون بر دو مدخل بالا، مدخل دیگری بانام نهیک بن یساف (و در نقل دیگر یساف بن نهیک) به نقل از ابن منده آورده است[۵]. ابن حجر[۶] گوید: همزه به یاء تبدیل شده است. در اصل این دو یک نفر هستند؛ زیرا یک روایت نقل کرده‌اند. ابن کلبی[۷] او را از شاعران دانسته و ابن جوزی به استناد آنکه او رسول الله(ص) را دیده، وی را صحابی دانسته است[۸].
رافع بن خدیج از عمویش ظهیر بن رافع در باب مزارعه یا مساقات از رسول خدا(ص) روایتی دارد[۹] که اهل سنت در فقه در این باب به آن استناد کرده‌اند. در این باره گفته‌اند که برداشت راوی از بیان رسول خدا(ص) اشتباه بوده است. به همین دلیل، متن روایت مضطرب [۱۰] و با اختلاف نقل شده است[۱۱]. توضیح اینکه در باب مزارعه و مساقات باید طبق شرایط آن، قرارداد بسته شود که اگر یکی از شرایط (مثلا مدت مشخص) نباشد، آن قرارداد فاسد است. وقتی اساف بن أنمار روایت رسول الله(ص) را شنید، شعری انشاد کرد و اساف یا نَهیک پاسخ آن را داد[۱۲].
ابن اثیر[۱۳] به نقل از ابونعیم و ابن منده روایت را آورده، و از ابونعیم نقل کرده است که ابن منده افزون بر سخن حضرت، این مطلب "فبعنا اموالنا بضرار..."؛ را به دنبال روایت افزوده است و در آن، از اساف و نهیک یادشده، که بر صحابی بودن دلالت ندارد. در واقع، این افزوده در متن حدیث نیست که بعضی از راویان آن، بر صحابی بودن اساف یا نهیک استشهاد کرده‌اند. اگرچه ابونعیم[۱۴] گوید این اضافه را فقط در حدیث ایوب می‌شناسد. احمد بن حنبل[۱۵] متن سؤال راوی و سخن حضرت را به طور کامل آورده است که معلوم می‌شود جمله "فبعنا أموالنا بضرار"؛ از راوی است، نه از رسول خدا(ص) بود. اگر اساف بن نهیک در زمان حیات رسول خدا(ص) پاسخ شعر را داده باشد، صحابی است. البته اگر پس از رحلت حضرت نیز پاسخ شعر را داده باشد، باز هم صحابی است؛ زیرا همه انصار در زمان حیات رسول خدا(ص) مسلمان بودند [۱۶].
وی با سلمی دختر اسلم، مکنی به ام عبدالله ازدواج کرد[۱۷]. فرزندان او «هیثم»، «معقل»، «عباد» و «لیلی» نام داشتند. هیثم بنا به نقلی در جنگ بدر و احد با فرزندش عبدالله حضور داشت، و هیثم در سال دهم درگذشت[۱۸]؛ و معقل (فرزند هیثم) از اصحاب حضرت علی(ع) در جنگ صفین بود[۱۹]. عباد با بریدة دختر بشر[۲۰] و لیلی با سهل بن ربیع بن عمرو ازدواج کردند[۲۱].[۲۲]
منابع
پانویس
- ↑ ابن کلبی، ج۲، ص۲۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۱۹۳؛ ذهبی، ج۲، ص۱۱۴.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۱۹۳ و ج۵، ص۳۴۳.
- ↑ الاصابه، ج۱، ص۲۰۱ و ج۶، ص۳۷۵.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۳۴۴ و ج۲/۵ ص۲۶۹.
- ↑ الاصابه، ج۶، ص۳۷۵.
- ↑ ابن کلبی، ج۲، ص۲۶.
- ↑ ابن جوزی، ص۱۵۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۱۹۳؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۰۱. ر.ک: اساف بن أنمار سلمی.
- ↑ ابن قدامه، ج۵، ص۵۸۸.
- ↑ احمدبن حنبل، ج۱، ص۲۸۶ و ج۳، ص۴۶۳ و ج۳، ص۴۶۵؛ بخاری، ج۳، ص۷۲؛ مسلم، ج۲، ص۲۳-۲۴؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۸، ص۹۶؛ ابن ابی شیبه، ج۵، ص۱۴۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۳۴۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۳۴۳.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۳۴۴.
- ↑ احمد بن حبنل، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ ر.ک: الاصابه، ج۱، ص۲۴۱ و ۲۹۸.
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۳۳۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۸، ص۱۸۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۸۹؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱۲، ص۲۱۷.
- ↑ منقری، ص۳۶۴.
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۲۵۸.
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۲۴۹؛ ابن اثیر، ج۷، ص۲۵۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۸، ص۳۰۶.
- ↑ مرادی‌نسب، حسین، مقاله «اساف بن نهیک»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۳۵-۳۶.