الگو:صفحهٔ اصلی/مدخل برگزیده

دعا

دعا از برترین عبادات و بلکه عصاره و روح عبادت و سپر مؤمن و سلاح اوست. دعا در حقیقت خواستۀ درونی و آرزوی هر فرد است و انسان هرگز از آرزوها و نیازمندی‌ها و خواسته‌هایش جدا نمی‌شود، از این رو دعا و نیایش در هر انسانی نهادینه شده و آدمی به گونۀ فطری برای رسیدن به کمال و مطلوب خویش، خود را نیازمند دعا می‌داند. دعا نشان دهندۀ اعتقاد به مالکیت، ربوبیت و قدرت الهی در عمل است، لذا دعا مغز عبادت و بزرگ‌ترین عبادت است و ترک آن به معنای ترک تمام عبادت است.

عوامل و ضرورت‌های که موجب می‌‌شود انسان به سمت دعا تمایل پیدا کند عبارت‌اند از: رشد و کمال آدمی؛ اعتقاد به ربوبیت خداوند به وسیلۀ دعا کردن؛ حاصل شدن ارتباط قلبی بین مخلوق و خالق.

دعا آداب و شرایطی دارد که رعایت آنها دعا را به اجابت نزدیک‌تر کرده و زمینه را برای بهره‌گیری بهتر از آن، فراهم می‌سازد. آداب و شرایط دعا به دو بخش تقسیم می‌‌شود:

1. آداب و شرائطی که بدون آن، ماهیّت دعا محقّق نمی‌شود مانند اینکه: دعا باید همراه ایمان و معرفت به خداوند باشد؛ شروع دعا با حمد و ستایش خداوند باشد؛ یقین داشتن به اجابت؛ توبه و اقرار به گناه و همچنین اقرار به نعمت‌ها و اطاعت از خداوند؛ دعا باید با حکمت و مصلحت نیز هماهنگ باشد.
2. آداب و شرائطی که ماهیت دعا بدون آنها محقّق می‌شود، امّا اجابت دعا منوط به وجود آنهاست مانند: ابتهال و تضرع در دعا؛ بلند نکردن صدا؛ فراگیر بودن دعا؛ اخلاص در دعا.

باید توجه داشت عدم استجابت دعا یا به خاطر آن است که شرائط لازم برای استجابت فراهم نشده و یا به خاطر آن است که مانعی در استجابت دعا وجود دارد. از جمله موانع پذیرش دعا عبارت است از:

1. صفات رذیله: این صفات مانع بزرگی، برای رسیدن دعا به حریم پاک الهی است، امام صادق(ع) می‌فرمایند: «خداوند دعائی که از قلبی سخت و سنگین ایجاد شود را نمی‌پذیرد».
2. گناه: خداوند متعال بارها عهد فرموده کافران، فاسقان و ظالمان را مشمول هدایت خود نکند؛ از این‌رو نه خود آنان را می‌پذیرد نه عملشان را و نه دعایشان را.
3. مال مُشتبَه: پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «کسب خود را حلال کن تا دعایت مستجاب شود، چراکه لقمۀ حرام باعث می‌‌شود تا چهل روز دعایش مستجاب نشود».
4. ناهماهنگی میان زبان و قلب: دعا به سبب هماهنگی بین زبان و قلب مستجاب می‌‌شود و خداوند کسانی را که با قلبی غافل به سمت او می‌‌آید و دعا می‌‌کند را نمی‌پذیرد. امیرمؤمنان(ع) فرمودند: «خداوند دعائی که از قلبی غافل برخیزد را نمی‌پذیرد».

در منابع اسلامی دعا دارای آثار مادی و معنوی و فردی و اجتماعی است؛ اما مهمترین آثاری که می‌‌توان برای دعا متصور شد عبارت است از اجابت دعا از سوی خداوند؛ برطرف شدن حجاب از مقابل فطرت انسان؛ جلب ولایت الهی؛ تزکیۀ نفس.

ادامه