تبیع حمیری
مقدمه
تبیع بن عامر حمیری (اعور سلمی)، فرزند زن کعب الاحبار است[۱]. ابن یونس[۲] او را از تیره ألهان بن مالک از قبیله کلاعی دانسته است. کنیه او را به اختلاف «ابوغطیف»[۳]، «ابوعبید»[۴]، «ابوعبیده»[۵]، «ابوایمن»، «ابوحمیر»، «ابوعامر» و به اعتبار سکونت، او را «شامی» و «حمصی» گفته‌اند [۶].
ذهبی[۷] کنیه «ابوعبیده» را مشهورتر دانسته است. برادر مادری او، نَوف بِکالی، نام داشت[۸]. وی زمان رسول خدا(ص) را درک کرد و در پیاده روی مقاوم و راهنمای رسول خدا(ص) در (شناخت) راه‌ها بود. آن حضرت اسلام را بر او عرضه کرد، ولی نپذیرفت و در زمان ابوبکر اسلام آورد و داستان خودش را برای اصحاب رسول خدا(ص) نقل می‌کرد[۹]. از این‌رو ابن سعد[۱۰]، خلیفة بن خیاط[۱۱] و احمد بن محمد بن عیسی بغدادی، مؤلف کتاب تاریخ الحمصیین او را از بزرگان اهل حمص و از کبار تابعین شمرده‌اند[۱۲]. گفته‌اند: وی مردی راستگو[۱۳] و عالم به کتاب‌های (مسیحیان و یهودیان) بوده و از کعب الاحبار مطالب بسیاری از جمله در علم تفسیر شنیده است[۱۴].
عبدالغنی مصری می‌گوید: تُبَیع صاحب ملاحم (پیشگویی)[۱۵] بوده است. گفته‌اند: هنگامی که مسلمانان در سال ۵۴ جزیره ارواد (نزدیک قسطنطینیه گفته‌اند) را فتح کردند، در خبری که احتمال ساختگی بودن آن هست آمده که تُبَیع پیشگویی کرد پُل ویران می‌شود و باد شدیدی وزید و پُل را خراب کرد که در این هنگام، خبر هلاکت معاویه رسید و دیگر آن پُل تعمیر نشد[۱۶]. همچنین وی (در درگیری میان عبدالملک بن مروان و عمرو بن سعید بن عاص) شخصی را نزد عمرو فرستاد تا او (عمرو) نزد عبدالملک نرود و پیشگویی‌اش را به او گفت که وی کشته خواهد شد[۱۷]. پس از آن بود که عمرو به دست عبدالملک کشته شد. از وی نقل شده که پادشاهی بنی امیه (در حدود) صد سال است[۱۸].
مجاهد از او روایاتی درباره پاداش مجاهدان دریایی نقل کرده که ساختگی بودن آنها جهت تشویق به نبردهای دریایی بسیار محتمل است. از جمله: هر کس در کشتی وارد شود، از گناه بیرون آمده، مانند روزی که به دنیا آمده است و رونده در روی آب، مانند کسی است که در راه خدا در خون خود غلتان است، و غرق شونده در دریا اجر دو شهید را دارد، و صبر کننده در آن، مانند پادشاهی است که تاج بر سر دارد[۱۹].
وی روایاتی از دیگر صحابه چون ابودرداء دارد[۲۰]. راویان او عبارت‌اند از: ابرهیم بن نشیط، تدوم ابن صبیح حمیری، حسین بن شفی بن ماتع، شفی بن مانع، عطاء بن أبی رباح، مجاهد بن جبر[۲۱] و عده‌ای دیگر از راویان شهرها[۲۲]. تُبَیع عمر طولانی کرد و در سال ۱۰۱ در اسکندریه درگذشت [۲۳].[۲۴].[۲۵]
منابع
پانویس
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۵۶۲؛ ابن ماکولا، ج۲، ص۵۱۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۴۹۵.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۵۰.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۵۰.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۴؛ بخاری، ج۲، ص۱۵۹.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۵۶۲.
- ↑ مزی، ج۴، ص۳۱۳؛ ذهبی، ج۴، ص۴۱۳.
- ↑ ذهبی، ج۴، ص۴۱۳.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۴.
- ↑ مزی، ج۴، ص۳۱۳.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۴.
- ↑ خلیفه بن خیاط، ص۵۶۲.
- ↑ مزی، ج۴، ص۳۱۲.
- ↑ ابن حجر، تقریب، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۴؛ قرطبی، ج۲، ص۲۰۱؛ ابن عساکر، ج۱۱، ص۳۱-۳۳.
- ↑ ذهبی، ج۴، ص۴۱۳.
- ↑ طبری، ج۵، ص۲۹۳.
- ↑ طبری، ج۶، ص۱۴۲؛ ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۷ و ۲۸ با تعابیر مختلف.
- ↑ ابن حماد مروزی، ص۱۱۱
- ↑ شیبانی، ج۱، ص۳۰.
- ↑ مزی، ج۴، ص۳۱۳؛ ذهبی، ج۴، ص۴۱۴.
- ↑ مزی، ج۴، ص۳۱۳ و ۳۱۴؛ ابن یونس، ص۵۰.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۱۵۹؛ مزی، ج۴، ص۳۱۳ و ۳۱۴.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۵۰؛ ذهبی، ج۴، ص۴۱۴؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۴۴۶.
- ↑ ابن حجر / الاصابه + ابن حجر / تهذیب التهذیب + ابن سعد / الطبقات الکبری + ابن عساکر / تاریخ مدینة دمشق + ابن ماکولا / الإکمال + ابن یونس / تاریخ المصریین + ابونعیم / معرفة الصحابه + بخاری / التاریخ الکبیر + خلیفة بن خیاط / الطبقات + ذهبی / سیر أعلام النبلاء + طبری / تاریخ + مزی / تهذیب الکمال + این حماد مروزی، نعیم (م۲۲۹)، کتاب الفتن، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴؛ سرخسی، شمس الدین (م ۴۸۳)، شرح کتاب السید الکبیر لمحمد بن حسن شیبانی، تحقیق صلاح الدین المنجد، مصر، ۱۹۶۰م؛ قرطبی، محمد بن احمد (م ۶۷۱)، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- ↑ مرادی‌نسب، حسین، مقاله «تبیع حمیری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۲۷۹.