آیه ملک عظیم در کلام اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آیه ملک عظیم است. آیه ملک عظیم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آیه ملک عظیم در قرآن - آیه ملک عظیم در حدیث - آیه ملک عظیم در کلام اسلامی - آیه ملک عظیم در گفتگوهای بین‌المذاهب - پرسش مرتبط نداردمقدمه
﴿أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا﴾[۱].
این آیه در سیاق آیاتی است که به حسادتورزی یهودیان نسبت به رسول اکرم(ص) می‌پردازد. آنان به خاطر مقام ولایت و صدارت پیامبر اکرم(ص)، به ایشان حسد می‌ورزیدند و در مقابل حضرتش کارشکنی می‌کردند. مراد از «آل ابراهیم(ع)» در آیه، حضرت اسماعیل(ع) و ذریه طیبه ایشان، یعنی رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است. بر این اساس، خداوند خطاب به یهودیان می‌فرماید که مقام ولایت الهی بدون مبنا به کسی عطا نمی‌شود. خداوند به آل ابراهیم(ع) علم به کتاب و حکمت عنایت فرمود و مقام حکومت و فرمانروایی بر مردم را به آنان تفویض کرد. با توجه به اینکه حکومت دنیوی به تنهایی ارزشی در نزد پروردگار ندارد تا آن را در قرآن به «ملک عظیم» بستاید، بنابراین، مراد از ملک عظیم در آیه، مقام ولایت تکوینی و تشریعی بر ملک و ملکوت عالم است که آل ابراهیم(ع)، یعنی رسول اکرم(ص) و عترت طاهره(ع) واجد آن هستند. این موهبت الهی همان حاکمیت جاودانه‌ای است که خداوند تولّی به آن را بر همگان واجب نموده است.
سیر آیه شریفه، خود بیانگر برهان است و حد وسط در برهان، علم به حقیقت قرآن است که خداوند به ذریه معصوم حضرت ابراهیم(ع) عنایت نمود. به این ترتیب، شکل منطقی برهان به ترتیب زیر است:
اولاً، آل ابراهیم(ع)، عالم به حقیقت قرآن هستند ﴿فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ﴾؛
ثانیاً، عالم به حقیقت قرآن، فقط رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) هستند؛ نتیجه آنکه: آل ابراهیم(ع) در آیه، رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) هستند.
بنابراین، چون امت اسلام همیشه نیازمند آگاهی از قرآن و تبیان مطالب آن جهت امور دنیوی و اخروی خود هستند، همواره نیازمند حضور امام معصوم در میان خود هستند.
بخش دوم آیه نیز بیان دیگری از برهان است که به صورت قیاسی اقترانی، ملک عظیم را به ولایت امام بر مردم از سوی خداوند ثابت می‌کند. صورت استدلال به این ترتیب است:
اولاً، ملک عظیم در آیه، ولایت خداوند بر مردم است. ﴿...وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا﴾؛
ثانیاً، ولایت خداوند بر مردم به رسول خدا(ص) و امامان معصوم(ع) تفویض شده است.
نتیجه آنکه: ملک عظیم در آیه، ولایت رسول خدا(ص) و امامان معصوم بعد از حضرتش بر مردم است.
بنابراین، امت اسلام مانند سایر امت‌ها همیشه محتاج حکومت است و ولایت در حکومت، بنابراین آیه، در انحصار امام معصوم است. در نتیجه، امت همیشه محتاج امام معصوم برای تصدّی ولایت بر امت می‌باشد.[۲]
پرسش مستقیم
آیه ملک عظیم چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ «یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک می‌برند؟ بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۶ ص ۲۵۳ و ۲۷۷.