ابوالأسود دوئلی
| (ابوالأسود دوئلی) | |
|---|---|
| اطلاعات فردی | |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات حدیثی | |
| مشایخ | ربعی بن عبد الله |
| راویان از او | محمد بن عاصم |
| تعداد روایات | ۲ |
| سایر | نام وی در منابع ذیل آمده است: أعیان الشیعة: ج۳، ص۴۴۰. تنقیح المقال: ۱ / ۱۴۶ ر ۹۲۶. جامع الرواة: ۱ / ۱۵۰.الجامع فی الرجال: ۱ / ۲۷۳.قاموس الرجال: ۲ / ۱۲۹ ر ۹۰۰.مستدرکات علم الرجال: ۱ / ۶۷۸ ر ۴۸۵ / ۲۰۲۱.معجم رجال الحدیث: ۳ / ۲۰۹ ر ۱۴۶۵، ورقم ۱۴۶۶.الموسوعة الرجالیة: ۷ / ۱۴۳. |
ابوالأسود دوئلی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوالأسود دوئلی در رجال و تراجم - ابوالأسود دوئلی در تاریخ اسلامی - ابوالأسود دوئلی در حدیث - پرسش مرتبط نداردابوالأسود دوئلی از اصحاب امام علی (ع)، ادیب، شاعر و شیعۀ برجسته بود. او نزد خلفاء جایگاه بزرگی داشته تا جایی که از کارگزاران آنها بوده ولی نسبت به امیرالمؤمنین (ع) ارادت ویژه‌ای داشت. در نبرد جمل و صفین حضور داشت و از طرف امیرالمؤمنین (ع) قاضی بصره شد. پس از شهادت حضرت در سخنرانی خود مردم را به بیعت با امام مجتبی (ع) دعوت می‌کند. با مشاهده خطا در گفتار مردم به توصیه امام علی (ع) به وضع و تدوین علم نحو و رسم‌الخط قرآن پرداخت و پایه‌گذار علم نحو شد.
آشنایی اجمالی
ابوالاسود ظالم بن عمرو بن سفیان بن جندل بن عمرو بن خلس دوئلی بصری دیلی کنانی اهل بصره،[۳] از قبیله بنی کنانه[۴] و مادرش «طویله» از بنی عبدالدار بن قصی بود.[۵] او یک سال قبل از هجرت زاده شد.[۶] از اصحاب امام علی، امام حسن، امام حسین و امام سجاد(ع) به شمار آمده است.[۷] علم نحو را از محضر امیرمؤمنان علی(ع) فرا گرفت[۸] و علاوه بر آن امام همام از بزرگانی چون ابوذر غفاری، ابن عباس و عبدالله بن مسعود روایت نقل کرده است.[۹] یحیی بن یعمر نیز علم نحو را از ابوالاسود آموخت[۱۰] و افرادی مانند پسرش ابوحرب، عبدالله بن برید و سعید بن عبدالرحمان از وی روایت نقل کرده‌اند.[۱۱] او به فارس و اصفهان سفر کرده است.[۱۲]
وی را فردی زیرک، نادره گوی، حاضر جواب[۱۳] و با گرایش شیعی معرفی کرده‌اند.[۱۴] ایشان ادیب، نحوی، فقیه، محدثی ثقه، شاعری بنام، قاضی بصره و کوفه[۱۵] و سرآمد ایشان بود.[۱۶]
از کارهای مهم او نقطه‌گذاری قرآن،[۱۷] تأسیس علم نحو[۱۸] و شرکت در جنگ جمل[۱۹] و صفین[۲۰] در رکاب امام علی(ع)بیان شده است. بعد از ابن عباس از جانب حضرت علی(ع) مدتی والی بصره شد.[۲۱] به نقلی، در زمان حکومت عمر در شهر بصره ساکن شد.[۲۲] سرانجام در سال ۶۹ هـ بر اثر بیماری طاعون[۲۳] یا به سبب فلج شدن[۲۴] درگذشت.[۲۵] در تاریخ وفاتش اختلاف است.[۲۶]
به اعتقاد برخی، در حکومت عبیدالله بن زیاد شهید شده است.[۲۷] دیوان[۲۸] و مختصر فی النحو از آثار اوست[۲۹].[۳۰]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ (الاستبصار: ج۴، ص۹۸، ح۳۸۰). استظهر المحقّق التستری باتّحاد المترجم له مع الأسود بن أبی الأسود اللیثی المعنون فی رجال الشیخ (۱۵۳ ر۲۱۳) وأن الدؤلی محرّف اللیثی (قاموس الرجال: ج۲، ص۱۲۹، ر۹۰۰) وقال الأردبیلی: فی نسخة أخری الدیلمی (جامع الرواة: ج۱، ص۱۰۵).
- ↑ التهذیب: ج۹، ص۱۳۱، ح۵۶۰]
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۲، ص۱۰.
- ↑ بغیة الوعاة، ج۲، ص۲۲.
- ↑ المعارف، ص۴۳۴.
- ↑ الاعلام، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ رجال الطوسی، ص۴۶، ۶۹، ۷۵ و ۹۵.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۴۵ ـ ۴۷؛ الاغانی، ج۱۲، ص۲۹۹.
- ↑ تهذیب الکمال، ج۳۳، ص۳۷.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۴۶.
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۸۲.
- ↑ الاغانی، ج۱۲، ص۳۰۸.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.
- ↑ سمط اللآلی، ج۱، ص۶۶.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.
- ↑ الاغانی، ج۱۲، ص۲۹۷؛ المعارف، ص۴۳۴.
- ↑ بغیة الوعاة، ج۲، ص۲۲.
- ↑ المعارف، ص۴۳۴؛ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.
- ↑ المعارف، ص۴۳۴.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۷، ص۹۹.
- ↑ فرهنگ بزرگان، ص۲۵۵.
- ↑ شذرات الذهب، ج۱، ص۷۶.
- ↑ المعارف، ص۴۳۴.
- ↑ الاعلام، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ کشف الظنون، ج۱، ص۷۷۰.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.
- ↑ کشف الظنون، ج۱، ص۷۷۰.
- ↑ هدیة العارفین، ج۱، ص۴۳۴.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۴۱۴.