اسباط
اسباط از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسباط در قرآن - اسباط در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارداسباط جمع سبط به معنای نوادگان و نسل یک شخص است. برخی اسباط را انبیای بنی اسراییل، برخی فرزندان حضرت یعقوب و برخی هم نسل و ذریه برخی از انبیاء میدانند.
مقدمه
اسباط، جمع سبط، به معنای نوادگان و نسل یک شخص است[۱]. یکی از استعمال‌های شایع سبط، استعمال آن به معنای قبیله است که البته برای قبایل خاصی (قبایل بنی اسرائیل و برای متمایز شدن آنها از قبایل عرب) به کار می‌‌رفته است[۲]. برخی اصل این واژه را عبری و با تلفظ شبط دانسته‌اند[۳] که معنای آن عصا یا جماعتی است که شخصی با عصا آنها را رهبری می‌‌کند[۴].
واژه اسباط در ۵ آیه قرآن و به دو گونه وارد شده است: به صورت نکره برای تقسیم‌بندی دوازده گانه بنی‌اسرائیل پس از خروج از مصر[۵] و با ال تعریف در ردیف اسامی تعدادی از پیامبران[۶].
اطلاعاتی که می‌‌توان از ظاهر آیات قرآن راجع به اسباط کسب کرد به قرار زیر است:
- به آنها وحی می‌‌شده و پیامبران و رسولان الهی بوده‌اند[۷].
- احکام یا تعالیمی بر آنها نازل شده که پیامبر اسلامa و مسلمانان[۸] و یهود و نصارا[۹] موظّف بودند به آن ایمان آورند تا مایه هدایتشان گردد.
- در ردیف پیامبران بزرگی چون ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و یعقوب(ع) یاد شده‌اند[۱۰].
- یهود و نصارا سعی در منتسب نمودن اسباط به کیش خود داشته‌اند[۱۱]، با اینکه از عدم صحت این ادعا آگاه بودند[۱۲].
- یهودی و نصرانی نبوده‌اند[۱۳].
- همواره نامشان به دنبال اسم یعقوبS آمده است[۱۴].
- ذکر آنها به صورت خاص، با وجود تعبیر عام النبیّون و النبیّین مذکور در آیات، نشانه اهمیت آنهاست[۱۵].
در روایات، این واژه برای گروه‌های متعلق به دوره‌های زمانی مختلف اطلاق شده است مانند: اسباط موسیS[۱۶]، اسباط یعقوب[۱۷] و اسباط عرب[۱۸].
در روایات فراوانی، امام حسن و امام حسینS سبطین و سیّد الأسباط و امام علیS ابوالسبطین و فرزندان حضرت فاطمه S سادة الأسباط و یازده امام از نسل علیS یازده سبط خوانده شده‌اند[۱۹].
مفاد روایات در مورد اسباط پیش از شریعت حضرت موسیS که ظاهراً اهمیت ویژه ای داشته‌اند و به همین جهت مورد توجه قرآن نیز قرار گرفته‌اند چنین است:
- از نسل یعقوبS بوده‌اند[۲۰].
- در فاصله زمانی بعد از یوسفS و قبل از موسیS مبعوث شده‌اند[۲۱].
- تعداد آنها دوازده نفر بوده است[۲۲].
- جایگاه امامانS در نسل پیامبر اسلامa با جایگاه اسباط در نسل یعقوبS مقایسه شده است[۲۳].
- در زمره پیامبران پرآوازه قرار گرفته‌اند[۲۴].
- برای عالمان یهود شناخته شده بوده‌اند و آنها را تا حدّی بزرگ می‌‌دانسته‌اند که موجب افتخار حضرت یعقوب دانسته‌اند[۲۵].
- شایسته صلوات و درود الهی هستند[۲۶].[۲۷]
اسباط، انبیای بنی اسرائیل
علامه طباطبائی[۲۸]، اسباط را انبیای مبعوث از ذرّیه یعقوب یا قبایل بنی اسرائیل می‌‌داند[۲۹]. امّا در تفسیر آیه ۱۳۶ بقره، علی‌رغم پذیرش وحدت سیاق آن با دو آیه پیش[۳۰]، پیامبری اسباط را فقط در حدّ یک احتمال یادآور شده است[۳۱].
نزدیک به این قول، دیدگاهی است که اسباط را انبیاء و اوصیای برگزیده از میان اولاد و احفاد یعقوب در بنی اسرائیل و تا زمان حضرت موسیS دانسته است[۳۲].
کسانی نیز اسباط را انبیای صغار یهود میدانند[۳۳]، بنابراین که اسباط را از انبیای الهی بدانیم درباره آنچه بر آنها نازل شده برخی گفته‌اند کتاب‌هایی بوده که اکنون محو و یا تحریف گشته و مشتمل بر دعوت به خدا، موعظه، اخلاقیات و معارف بوده است[۳۴]. علامه طباطبائی نزول کتاب آسمانی را جز در مورد پیامبرانی چون موسی و داودS انکار می‌‌کند[۳۵]. برخی نیز مقصود از آن را صحفی دانسته‌اند که بر ابراهیمS نازل شده است و در توجیه نسبت انزال به اسباط در قرآن، آن را همانند نسبت انزال قرآن به مسلمانان در آیه ۱۳۶سوره بقره میدانند[۳۶].[۳۷]
اسباط، دوازده پسر یعقوبS
مفسّرانی که مراد قرآن از اسباط را فرزندان حضرت یعقوب دانسته‌اند بر دو دسته اند: دسته اول پیامبری آنها را نپذیرفته‌اند[۳۸] و گفته‌اند آیات اسباط هیچ ظهوری در نبوت آنها ندارد. این قول با ظاهر قرآن و روایاتی که اسباط را از زمره پیامبران می‌‌دانست ناسازگار است.
دسته دوم، فرزندان یعقوب را همگی پیامبر دانسته‌اند[۳۹] و این در حالی است که رفتار آنان با یوسف نشانه عدم عصمت و عدم استحقاق نبوت است[۴۰]؛ بلکه ادّعا شده از بین فرزندان یعقوبS فقط یوسف به پیامبری رسیده است[۴۱].[۴۲]
اسباط، نسل و ذریّه بعضی از انبیاء، یا قبایل بنی اسرائیل
تعدادی از مفسران، مراد از اسباط را نسل‌های خاصی دانسته اند: برخی مطلق نسل و ذرّیه ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و به خصوص یعقوب(ع) را مصداق اسباط دانسته‌اند[۴۳]. برخی نیز نسل یعقوب[۴۴] یا ذرّیه دوازده پسر وی[۴۵] را به عنوان اسباط تعیین کرده‌اند.
تعدادی دیگر از مفسران، اسباط را قبایل بنی اسرائیل دانسته‌اند[۴۶].[۴۷]
منابع
پانویس
- ↑ المفردات، ص۲۲۲، مجمع البیان، ج۴، ص۷۵۲.
- ↑ المعجم الوسیط، ص۴۱۴.
- ↑ المتوکلی، سیوطی، جلال الدین، عبدالکریم زبیدی، ص۱۲۵ـ ۱۲۷.
- ↑ قاموس الکتاب المقدس، ص۴۵۵.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۶۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۶۳-۱۶۵.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره بقره، آیه ۱۳۶.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره بقره، آیه ۱۴۰؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴؛ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ کفایة الأثر، ص۱۶ـ ۱۸، بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۸۶.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۹۰.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۵، ص۲۴۱ـ ۲۴۷.
- ↑ دلائل الامامة، ج۸، ص۲۵۶، روضة الواعظین، ص۱۴۳، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۵۲۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۳، ج۱۶، ص۴۰۵، ج ۱۷، ص۲۵۱و ۲۷۸، ج۳۶، ص۳۱۲ـ ۳۱۴ و ۳۲۳ و ۳۸۸، احتجاج، ج۱، ص۲۱۴، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۹۰۷ و کفایة الاثر، ص ۱۱۳.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۱، ص۵۰ و کمال الدین، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ کفایة الاثر، ۷۹، بحارالانوار، ج۱۱، ص۵۰، ج۳۶، ص۲۸۳ و ۲۹۰ و ۳۱۲، کمال الدین، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۳، ج۱۷، ص۲۵۲و ۲۷۹، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۰۷ و احتجاج، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ اقبال الاعمال، ص۶۳۸ و ۶۶۰، مصباح کفعمی، ص۲۲۶.
- ↑ احتجاج، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۷۳، ج۱۱، ص۵۹ به نقل از دعای امّ داود، البلد الامین، ص۴۳۶.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.
- ↑ ذیل آیات سوره آل عمران، آیه ۸۴ و سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ المیزان،ج۳، ص۳۷۰ و ج۵، ص۱۴۷.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۸۴ و سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ المیزان، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ اطیب البیان، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ واژه‌های دخیل، ص ۱۱۵.
- ↑ التحقیق، ج۵، ص۳۹.
- ↑ المیزان، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ روض الجنان، ج۲، ص۱۸۵، منهج الصادقین، ج۱، ص۳۲۷، تسنیم، ج۷، ص۲۲۵.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.
- ↑ منهج الصادقین، ج۱، ص۳۲۷، التبیان، ج۱، ص۴۸۱، مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۷، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۶۲، کشف الحقایق، ج۱، ص۹۲.
- ↑ التبیان،ج۱، ص۲۸۲، مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ منهج الصادقین،ج۱، ص۳۲۷، روض الجنان و روح الجنان، ج۱، ص۳۴۴).
- ↑ تسنیم، ج۷، ص۲۲۵.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.
- ↑ التحقیق، ج۵، ص۳۹.
- ↑ الصافی، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ کنزالدقایق، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ المیزان در یکی از دو قولش، ج ۱، ص۳۴۴، تسنیم، ج۷، ص۲۱۵، الکاشف، ج۱، ص۲۱۰ و مفردات، ص۳۹۴.
- ↑ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی بهبهانی، مقاله «اسباط»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۲۶-۲۳۰.