الگو:صفحهٔ اصلی/مدخل برگزیده
امام حسن مجتبی (ع) پیشوای دوم مسلمانان، در نیمه ماه رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه متولد شد. پدر ایشان علی بن ابی طالب (ع) و مادرشان حضرت زهرا (س) است. کنیه حضرت ابومحمد است و القاب فراوانی همانند تقی، زکی، سبط، سید و مجتبی به ایشان نسبت داده‌اند.
در دوران نبوی و در سال ۶ هجری در داستان مباهله از آن حضرت یاد شده است. حضرت در دوران خلافت علی (ع) در صحنه‌ها حضور یافت و در همه مقاطع، پدر را همراهی کرد. پس از شهادت پدر خلافت را برعهده گرفت که هنگام پذیرش خلافت ۳۷ سال داشت. عراقیان و حامیان امام علی (ع) با وی بیعت کردند؛ شمار بیعت‌کنندگان، ۴۰۰۰۰ تن ذکر شده است.
زمانی که معاویه به سوی عراق حرکت کرد، امام حسن (ع) پس از آگاهی از این خبر، مردم را به جهاد و مقاومت فرا خواند و از آنها خواست که در لشکرگاه نخیله گردهم آیند؛ اما مردم واکنش مناسبی نشان ندادند معاویه توانست با وعده‌هایی، شماری از اصحاب امام حسن (ع) را به سوی خود بکشاند. خیانت یاران امام (ع) به گونه‌ای بود که در میان اصحاب خود نیز امنیت جانی نداشت. بر اثر شایعات و وعده‌های معاویه، عبیدالله بن عباس، یکی از سه فرمانده اصلی امام (ع) همراه شماری از سپاهیان به اردوی معاویه پیوست. لذا حضرت در پی خیانت یاران خود و بنا به مصالح اسلام و شرایط پیش‌آمده در نیمه جمادی الاول سال ۴۱ هجری مجبور به صلح با معاویه شد.
بندهای صلح نامه متغیر است و کتاب‌های تاریخی هریک بر بندهایی از آن تأکید کرده‌اند، برخی از بندها چنین است: واگذاری حکومت (تسلیم الامر) به معاویه؛ خلافت پس از معاویه از آنِ امام حسن (ع) باشد؛ مردم در امان هستند و معاویه نباید کسی را به جهت اقدامات گذشته تعقیب کند و ... . پس از صلح، امام با مشایعت معاویه از کوفه به مدینه بازگشت و در آنجا بزرگ و سرپرست بنی‌هاشم بود و در امور با وی مشورت می‌شد.
مدت زمانی که از صلح امام حسن (ع) گذشت، معاویه دریافت مفاد صلحنامه به زیان اوست لذا در پی قتل امام برآمد و سر انجام جعده ـ همسر امام ـ را فریب داد و به قتل حضرت برانگیخت. جعده به امام زهر خورانید و امام (ع) روز ۲۸ صفر سال ۵۰ یا ۵۱ هجری قمری در چهل و هشت سالگی به شهادت رسید و پس از کش و قوس‌های فراوان در بقیع به خاک سپرده شد.