جمرات

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

«جمرات» نام سه محل در منا است که اگر از سمت مکه، رو به منا حرکت کنیم از دامنه کوهی که حد فاصل میان مکه و منا است شروع می‌شود و به طرف عمق منا پیش می‌رود. تا قبل از حج سال ۱۳۸۳ هر یک از جمرات به صورت ستون چهارگوش بود که از سنگ‌های بر روی هم چیده شده با ملاطی از سیمان ساخته شده و چهار طرفش باز بود، جز جمره عقبه که در گذشته فقط یک طرف آن باز و آزاد بوده؛ زیرا به کوه متصل می‌شد و در سال‌های اخیر که کوه برداشته شده است، در جانب کوه، دیواری سیمانی، آن سمت را پوشانیده است، ولی در موسم حج ۱۳۷۲ ه. د. شمشاهده شد که دیوار آن را برداشته‌اند و آن نیز شکلی چون دو ستون دیگر پیدا کرده است. در حج سال ۱۳۸۳ تغییرات اساسی در جمرات ایجاد شد، و طول هر یک از جمرات به میزان قابل توجهی افزایش و وسعت پیدا کرد، به گونه‌ای که امکان حضور هم زمان تعداد بسیاری از حجاج در رمی جمرات فراهم گردیده، و خطرات ناشی از حضور انبوه زائران را در این مکان کاهش داده است، ضمن آنکه دولت سعودی طبقات جمرات را به پنج طبقه افزایش داده است. هر یک از جمرات نامی دارد: به ترتیب از سمت منا رو به مکه، به اولی «جمره اولی»، جمره صغری یا جمره دنیا و به دومی «جمره وسطی» و به آخری، «جمره عقبه»، «جمره اخری»، «جمره عظمی»، «جمره کبیره» و یا جمره کبری می‌گویند. شاید علت این نام‌ها این باشد که چون حاجی از مشعر به طرف منا حرکت می‌کند و از دل منا به جانب جمرات روی می‌آورد در نخستین جمره‌ای که به آن می‌رسد «جمره اولی» است و سپس جمره وسطی و جمره عقبه.

سنگ‌باران نمادین شیطان «رمی جمرات» در سرزمین منا، یکی از اعمال واجب به شمار می‌رود. این عمل در روز دهم ذی‌الحجه (عید قربان) در مورد جمره عقبه، «محل سنگ‌باران سوم» با هفت سنگ انجام می‌شود و در روز یازدهم و دوازدهم ذی‌الحجه «در مورد جمره اولی و وسطی و عقبه» و برای هر کدام هفت سنگ انجام می‌شود. معنای جمره؛ «جمره» در لغت به معنای آتش برافروخته و گداخته و همچنین به معنای ریگ می‌باشد و جمع آن «جمار» است. عرب سنگ‌ریزه‌ها را «جمار» می‌نامد و محل جمع شدن ریگ‌ها در منا را «جمرات» می‌گویند و به هر پشته‌ای از ریگ نیز «جمره» می‌گویند و از این جهت محل سنگ‌ریزه‌ها را در «منا» جمره گفته‌اند که با ریگ‌ها زده می‌شود و یا از این جهت که محل جمع شدن ریگ‌هایی است که به آن زده می‌شود.

معنای رمی؛ رمی به معنای انداختن چیزی و پرتاب کردن سنگ و انداختن تیر آمده است. از امام صادق(ع) روایت شده است: «إن علة رمي الجمرات أن إبراهيم(ع) تراءى له إبليس عندها فأمره جبرائيل برميه بسبع حصيات و أن يكبر مع كل حصاة ففعل و جرت بذلك السنة»؛ علت رمی جمرات آن است که نزدیک آن محل، شیطان بر حضرت ابراهیم(ع) نمایان شد، جبرئیل به آن حضرت دستور داد که با آن هفت سنگریزه شیطان را بزند و با هر سنگ تکبیر بگوید، او هم چنان کرد و سنت بر این جاری شد.

شایان ذکر است که دو روایت دیگر به همین گونه نقل شده است، یکی از امام علی(ع) درباره حضرت ابراهیم(ع) که آن حضرت در سه مرحله شیطان را تحت تعقیب قرارداد و دیگری از «ابن عباس» در مورد پیامبر اسلام(ص)، در هر صورت حکمت رمی، چیزی جز ادامه راه پیامبران توحید نیست. واجبات منا که در روز عید قربان انجام می‌گیرد سه چیز است:

1. رمی جمره عقبه
2. ذبح
3. حلق یا تقصیر

رمی جمرات که مهم‌ترین آن رمی جمره عقبه است، یعنی ریگ انداختن به جمره‌ای که نام محلی است در منا.

احکام رمی جمره:

1. وقت انداختن ریگ از طلوع آفتاب روز عید است تا غروب آن.
2. با قصد خالص، بدون ریا و نمایش دادن عمل به غیر باشد.
3. تعداد ریگ‌ها هفت عدد باشد.
4. ریگ‌ها از محدوده حرم باشد.
5. ریگ‌ها را یکی پس از دیگری پرتاب کند.

هنگامی که ریگ‌ها را در دست گرفته و آماده رمی است این دعا را بخواند. «اللَّهُمَّ هَذِهِ حَصَيَاتِي فَأَحْصِهِنَّ لِي وَ ارْفَعْهُنَّ فِي عَمَلِي» و نیز هر سنگی که می‌اندازد «تکبیر» بگوید. همچنین هر سنگی را که می‌اندازد این دعا را بخواند: «اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُمَّ ادْحَرْ عَنِّي الشَّيْطَانَ، اللَّهُمَّ تَصْدِيقاً بِكِتَابِكَ وَ عَلى سُنَّةِ نَبِيِّكَ(ص)، اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْرُوراً، وَ عَمَلًا مَقْبُولًا، وَ سَعْياً مَشْكُوراً، وَ ذَنْباً مَغْفُوراً». پس از برگشتن به جای خود در منا، این دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ بِكَ وَثِقْتُ وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ فَنِعْمَ الرَّبُّ وَ نِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ». خلاصه: پس از آنکه حاجی تمام اعمال روز عید قربان را انجام داد دو وظیفه مهم دیگر در منا دارد:

1. بیتوته
2. رمی جمرات سه‌گانه که روز یازدهم و دوازدهم به ترتیب باید جمرات سه‌گانه را رمی‌کند.

حَصی: سنگریزه است. در مراسم حج در منی باید به جمرات سنگریزه پرتاب کرد.

حَصی الخَذف: در رمی جمرات، ریگ‌هایی که پشت ناخن می‌گذارند و پرتاب می‌کنند را گویند.

منابع

1. تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه