سوره اسراء
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
این سوره به اتفاق مکی است [۱] و در نقل‌های مختلف تا ۲۱ آیه آن را به سبب وجود حکم شرعی یا شأن نزولی که در ذیل آن گزارش شده از آیات مدنی برشمرده‌اند.[۲] محققان وجود احکام شرعی در سوره‌های مکی، نظیر اعراف و انعام و ضعف روایات شأن نزولی و سیاق آیات را دلیل بر سستی این استثنا دانسته‌اند.[۳] وجود شباهت‌هایی در آیات این سوره با سوره‌های مدنی سبب شده که برخی این سوره را در ردیف سوره‌های مکی شبیه به مدنی قرار دهند.[۴] بنا به مشهورترین روایت پنجاهمین سوره‌ای است [۵] که در سال یازدهم بعثت پس از سوره قصص و پیش از سوره یونس نازل شده است.[۶] نامگذاری آن به "إسراء" به سبب اولین آیه آن است که به رخداد إسراء و معراج پیامبر(ص) اشاره دارد [۷] و چون بخش قابل توجهی از این سوره در آغاز و پایان به داستان بنی‌اسرائیل پرداخته است به سوره «بنی‌اسرائیل» شهرت یافته [۸] و در روایات به این نام خوانده شده است.[۹]
اطلاق نام "سبحان" بر آن نیز به سبب کلمه آغازین آن است. در روایتی از امیرمؤمنان، امام علی(ع) نیز از این سوره به سوره "سبحان" یاد شده است.[۱۰] این سوره ۱۱۱ آیه دارد. بسیاری با ادغام آیات ۱۰۷ ـ ۱۰۸ شمار آیاتش را ۱۱۰ دانسته‌اند.[۱۱] شمار کلمات این سوره را ۱۵۵۸ [۱۲] و شمار حروفش را ۶۴۶۰ حرف دانسته‌اند.[۱۳]
در تقسیم‌بندی سوره‌ها در گروه سوره‌های مئین (سوره‌هایی که حدود ۱۰۰ آیه دارد) و مسبّحات (۷ سوره‌ای که با تسبیح آغاز شده) قرار دارد.[۱۴] فواصل آیاتش به جز اوّلین آیه، الف و از آهنگ یکسانی برخوردار است.[۱۵] جمعی از مفسّران درباره پیوند این سوره با سوره نحل که قبل از آن قرار دارد گفته‌اند: چون خداوند در آیات پایانی سوره نحل به پیامبرش فرمان داد تا در برابر اذیت و آزار و نسبت‌های ناروای مشرکان به وی بردباری کند، این سوره را با یادآوری ماجرای معراجش که نشانه‌ای از تعظیم و تکریم او از جانب خداست آغاز کرد [۱۶] تا آرامش بخش دردها و رنجهایش باشد[۱۷].[۱۸]
محتوای سوره
فضیلت تلاوت
از عایشه روایت شده است که پیامبر(ص) هر شب سوره بنی‌اسرائیل و زمر را تلاوت می‌کرد.[۱۹] از امام صادق(ع) نقل شده است: هرکس سوره بنی‌اسرائیل را در شب‌های جمعه بخواند از دنیا نمی‌رود تا اینکه قائم آل محمد(ع) را درک کند و از یارانش خواهد بود.[۲۰] شیخ طوسی تلاوت آن را در شب‌های جمعه مستحب می‌داند.[۲۱] فیروز آبادی نیز از آن حضرت روایت کرده است که هر کس این سوره را تلاوت کند از دنیا نمی‌رود تا اینکه به درجه ابدال و اولیای خدا برسد. [۲۲] به نظر می‌رسد این همان روایت پیشین است که فیروزآبادی به نحوی تفسیر کرده است که با مبانی فکریش سازگار باشد. از امام امیرالمؤمنین(ع) نیز نقل است که هرکس سوره سبحان را تلاوت کند از دنیا نمی‌رود تا از میوه‌های بهشتی بخورد و از نهرهایش بنوشد و در برابر هر آیه‌ای که تلاوت می‌کند نخلی در بهشت برایش می‌کارند.[۲۳] بی‌تردید دستیابی به چنین ثواب‌هایی مربوط به تلاوتی است که با اخلاص، تدبّر و عمل همراه باشد[۲۴].[۲۵]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص ۲۸۸؛ المکی و المدنی فی القرآن، ج ۱، ص ۳۶۰.
- ↑ التحریر و التنویر، ج ۱۵، ص ۶؛ روح المعانی، مج ۹، ج ۱۵، ص ۳؛ المکی والمدنی فی‌القرآن، ج ۲، ص ۷۴۴ ـ ۸۱۱، ۸۴۶.
- ↑ التمهید، ج ۱، ص ۱۸۷ ـ ۱۹۴؛ التفسیر الحدیث، ج ۳، ص ۳۵۱.
- ↑ الموسوعة القرآنیه، ج ۵، ص ۶۱.
- ↑ البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۸۱؛ التمهید، ج ۱، ص ۱۳۴، ۱۳۶.
- ↑ البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۸۱؛ التمهید، ج ۱، ص ۱۳۴، ۱۳۶؛ الموسوعة القرآنیه، ج ۵، ص ۶۹.
- ↑ المنیر، ج ۱۵، ص ۵.
- ↑ بصائر ذوی‌التمییز، ج۱، ص۲۸۸؛ المنیر، ج۱۵، ص۵.
- ↑ ثواب‌الاعمال، ص۱۰۷؛ الدرالمنثور، ج ۵، ص ۱۸۱.
- ↑ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص ۲۸۸، ۲۹۶.
- ↑ البیان فی عد آی القرآن، ص ۱۷۷؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۰۷؛ روض‌الجنان، ج ۱۲، ص ۱۲۲.
- ↑ المعجم‌الاحصائی، ج ۱، ص ۲۹۰، ۳۰۱.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۵، ص ۴۷۹؛ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص ۲۸۸؛ البیان فی عد آی القرآن، ص ۱۷۷.
- ↑ معجم علوم‌القرآن، ص ۲۳۸، ۲۶۸.
- ↑ البیان فی عد آی‌القرآن، ص۱۷۷؛ بصائر ذوی‌التمییز، ج ۱، ص ۲۸۸.
- ↑ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۰۷؛ البحر المحیط، ج ۷، ص ۷؛ المنیر، ج ۱۵، ص ۶.
- ↑ روح‌المعانی، مج ۹، ج ۱۵، ص ۴؛ المنیر، ج ۱۵، ص ۶.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، مقاله «سوره اسراء»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳.
- ↑ تفسیر ابن کثیر، ج ۳، ص ۳؛ جامع الاخبار و الآثار، ج ۲، ص۲۱۳.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج ۳، ص ۳۱؛ ثواب الاعمال، ص ۱۰۷.
- ↑ مصباح المتهجد، ص ۲۶۵.
- ↑ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص ۲۹۶.
- ↑ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص ۲۹۶.
- ↑ البرهان فی علوم‌القرآن، ج ۲، ص ۶۶.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، مقاله «سوره اسراء»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳.