جمهوری
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
مقدمه
«جمهوری»، نشان‌دهنده نوعی حکومت دموکراسی است که مردم در آن حق تعیین سرنوشت خود را دارند و حق انتخاب با همه مردم است و این نوع حکومت اغلب مقابل حکومت مشروطه سلطنتی و حکومت استبدادی و دیکتاتوری اطلاق می‌شود. جمهوری از نظر مفهوم واژه، بیشتر درجاتی از مردم‌سالاری را نیز در بر دارد. اما، در عین حال، بسیاری از دیکتاتوری‌های غیرسلطنتی نیز ممکن است به این نام نامیده شوند و در این وجه، حکومت جمهوری تنها به معنای حکومت غیرسلطنتی است. جمهوری‌های جدید را می‌توان به سه دسته بخش کرد:
- جمهوری‌های دموکراتیک غربی که ریشه‌های تاریخیشان به انقلاب‌های سده‌های هجدهم و نوزدهم می‌رسد. در این کشورها جمهوری با آزادی حزب‌ها و مطبوعات و اجتماعات همراه است؛
- دولت‌هایی که به صورت رسمی جمهوری نامیده می‌شوند اما در عمل رژیم‌های نظامی و پلیسی بر آنها حکومت می‌کنند؛
- جمهوری‌های دموکراتیک توده‌ای که در اروپا و آسیای شرقی فرمانروا هستند. عنوان رسمی حکومت در این کشورها دیکتاتوری پرولتاریا است. در این کشورها حکومت یک حزبی است و آزادی مطبوعات و اجتماعات در آنها وجود ندارد.
تقسیم‌بندی شکل حکومت به صورت سلطنتی، دیکتاتوری و دموکراسی از دیر زمان، سده‌ها قبل از میلاد مسیح در میان دانشمندان و متفکران متداول بوده است. مشهور است که افلاطون به نوعی حکومت سلطنتی تمایل داشت و ارسطو حکومت عامه مردم، یا اکثریت و یا طبقات متوسط را ترجیح می‌داد. در رژیم سلطنتی، یک تن پادشاه یا ملکه معمولاً بر اساس توارث و شاید عادات مسلم کشور، یا انتخابات و یا حیله و نیرنگ، به صورت استبدادی یا مشروطه حکومت می‌کند. در رژیم دیکتاتوری، شخص واحدی یا طبقه و گروهی بر اساس ضرورت‌ها و حوادث ناگهانی قدرت و اختیارات را به دست گرفته، مطلق‌العنان فرمانروایی می‌کنند. دموکراسی کلمه‌ای است یونانی به معنی حکومت مستقیم و بدون واسطه مردم و حکومت دموکراسی به این معنا تنها جنبه فرضی و نظری دارد؛ زیرا حکومت مستقیم مردم یا به تعبیری دیگر «دموکراسی محض» از پدیده‌های نادری است که حتی در دولت‌های شهری نیز کم دیده می‌شود[۱]. اما آنچه امروز به دموکراسی مشهور شده نوع خاصی از حکومت است که افراد واجد شرایط جامعه، اعضای قوه مقننه را آزادانه انتخاب می‌کنند[۲].
بنابراین تعریف، اصطلاح جمهوری با حکومت‌هایی که با دموکراسی اداره می‌شود بیشتر انطباق می‌پذیرد. گرچه در برخی از حکومت‌های سلطنتی نیز قوه مقننه از راه انتخابات گزیده می‌شود، ولی ریاست عالیه سلطنتی همواره با اقتدارات و اختیاراتی که کسب می‌کند، سد راه استقرار دموکراسی می‌شود و در غیر این‌صورت وجود تشریفاتی شاه بی‌ثمر و مقامی زائد و به دور از صحنه سیاست و حکومت تلقی می‌شود. به طور معمول در همه حکومت‌های جمهوری برای احراز مقامات عمده سیاسی نوعی سیستم انتخابات به کار می‌رود به‌ویژه مقام ریاست جمهوری که به طور انتخابی تعیین می‌شود، ولی جمهوری‌ها همه یکسان و در یک حد نیستند. برخی از جمهوری‌ها مانند جمهوری روم در تاریخ گذشته و جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوری سابق در تاریخ معاصر، با نوعی دیکتاتوری گروهی و طبقه‌ای همراه است و در برخی دیگر مانند جمهوری سابق فرانسه و حکومت هند رییس جمهور مافوق مبارزات سیاسی است و وظایف وی اصولاً تشریفاتی است و مانند مقام شاه در رژیم سلطنتی انگلستان تلقی می‌شود و گاه رییس جمهوری هم به عنوان رییس کشور وظایف تشریفاتی دارد و هم بعنوان رییس قوه مجریه دارای نقش و مسئولیت سیاسی است و به همین دلیل رییس جمهور توسط قوه مقننه انتخاب نمی‌شود، بلکه از راه انتخابات عمومی تعیین می‌شود. در جمهوری ایالات متحده امریکا رییس جمهور دارای دو مقام سیاسی است. یعنی ریاست جمهور و ریاست وزرا را باهم داراست[۳].[۴].[۵]
منابع
پانویس
- ↑ جامعه و حکومت، ص۱۸۷؛ حقوق اساسی (دکتر بوشهری)، ص۱۰۱.
- ↑ درآمدی بر فقه سیاسی، ص۱۰۲.
- ↑ جامعه و حکومت، ص۱۹۶.
- ↑ فقه سیاسی، ج۱، ص۱۹۳-۱۹۵.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۵۸۶.