حاکم نیشابوری

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Msadeq (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۱ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

آشنایی اجمالی

ابو عبدالله محمد بن عبدالله بن محم دبن حمدویه ضبّی، مشهور به «حاکم نیشابوری» و «ابن بیع» در سال ۳۲۱ در شهر نیشابور به دنیا آمد[۱] تحصیلات خویش را از اوان کودکی به تشویق و حمایت پدر و دایی خود آغاز کرد[۲] و به این منظور به مناطق گوناگونی چون همدان، مرو[۳] عراق، حجاز، ماوراءالنهر و ری مسافرت کرد و به گفته خویش از دو هزار استاد بهره علمی برد. [۴]

او طی دو مرحله در ایام جوانی و میان‌سالی وارد بغداد شد و از محدثانی چون ابوعمرو سماک، ابوالعباس اصم و احمد بن سلمان نجاد و بسیاری دیگر علومی را فرا گرفته و حدیث شنیده است. [۵] علم فقه را نیز از ابوسهل صعلکی[۶] و ابوسهل حنفی فرا گرفت.

حاکم، از پیشوایان و فقها و محدثان برجسته و بزرگ عصر خویش[۷] و فردی مورد اعتماد بود[۸] در شهرهایی چون ماوراءالنهر، عراق و ری املای حدیث می‌‌کرد[۹] و شاگردان بسیاری از وی استفاده کرده‌اند از آن میان افرادی چون دارقطنی[۱۰] و ابن ابی الفوارس[۱۱] که خود نیز از بزرگان فقه و حدیث‌اند می‌‌توان نام برد.

حاکم علاوه بر مناصب و مراتب علمی از مشاغل اجتماعی به دور نبوده و در سال ۳۵۹ در ایام دولت سامانیه و وزارت ابوجعفر عتبی قضاوت شهر نَسَا واقع در ترکمنستان کنونی را برعهده داشت.

مذهب وی شافعی بود، [۱۲] با این حال برخی او را متمایل به شیعه دانسته[۱۳] و گفته‌اند در باطن تعصب بسیاری بر مذهب شیعه داشت، اگرچه به ظاهر پیرو اهل سنت و شافعی بود. [۱۴] گویند: حاکم نیشابوری دارای ۱۵۰۰ تصنیف بوده که بعضی از آنها عبارت است از: تاریخ علماء نیشابور، المستدرک علی الصحیحین، [۱۵] تاریخ نیشابور، الاکلیل، المدخل، تراجم الشیوخ، الصحیح، فضائل الشافعی، تسمیة من أخرجهم البخاری و مسلم، معرفة علوم حدیث و علومه و کتبه، [۱۶] الاربعین در باب حدیث، امالی العشیات، رحلتان الی الحجاز و العراق، السیاق فی ذیل تاریخ نیشابور، فضائل العشرة المبشره، فضائل فاطمة الزهرا علیهاالسلام، فوائد الشیوخ، المبتداء من اللآلی الکبری، المدخل الی علم الصحیح. [۱۷] وی بنابر مشهور در سال ۴۰۵ در نیشابور درگذشت[۱۸].[۱۹]

منابع

پانویس

  1. تاریخ بغداد ۵ / ۴۷۳.
  2. تاریخ الاسلام ۲۸ / ۱۲۲.
  3. الانساب ۱ / ۴۳۲.
  4. تبیین کذب المفتری ۲۲۶.
  5. تاریخ بغداد ۵ / ۴۷۳.
  6. وفیات الاعیان ۴ / ۲۸۰.
  7. تبیین کذب المفتری ۲۲۶.
  8. تاریخ بغداد ۵ / ۴۷۳.
  9. تبیین کذب الفتری ۲۲۷.
  10. تاریخ بغداد ۵ / ۴۷۳.
  11. المنتظم ۱۵ / ۱۰۹.
  12. طبقات الشافعیة الکبری ۴ / ۱۵۵.
  13. تاریخ بغداد ۵ / ۴۷۳؛ المنتظم ۱۵ / ۱۰۹.
  14. تاریخ الاسلام ۲۸ / ۱۳۲.
  15. تبیین کذب المفتری ۲۲۷.
  16. الاعلام ۶ / ۲۲۷.
  17. هدیة العارفین ۲ / ۵۹.
  18. تاریخ بغداد ۵ / ۴۷۴؛ المنتظم ۱۵ / ۱۱۰.
  19. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۳، ص۳۷۵-۳۷۶.