آسیب‌شناسی آزادی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث آزادی است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

آزادی همچون هر امر ارزشمند دیگر ممکن است دچار آسیب‌هایی شود و به پیامدهای ناخواسته و نامطلوبی منجر شود. بنابراین این آسیب‌ها باید شناسایی شود تا بتوان از بروز آنها پیشگیری نمود تا در صورت گرفتاری به آن آسیب‌ها، بتوان آنها را علاج کرد. به نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، یک آسیب در فهم معنای آزادی، محدود کردن آن در حوزه سیاسی و عدم توجه به دیگر ابعاد آزادی اجتماعی است. اما آسیب اساسی‌تر، بدفهمی از آن است. توهم تعارض آزادی با دین یکی از این بدفهمی‌ها است. این بدفهمی دو موضع نسبت به آن ایجاد کرده است: موضع ترس از آزادی و موضع نگاه غربی به آزادی و اباحی‌گری. از آنجا که آزادی مفهومی اسلامی است؛ هر دو موضع، مانع اسلامی کردن و بومی کردن و خودی کردن مفهوم آزادی به شمار می‌آید. ایشان از هر دو گروه عمیقاً اظهار تأسف می‌کند که میان مرداب سکوت و جمود با گرداب هرزه‌گویی و کفرگویی، طریق سومی نمی‌شناسند؛ چراکه نتیجه ترس از آزادی، گریز از مناظره و منع از نقد بوده و پیامد اباحی‌گری نیز جدال و مراء به جای مناظره، و هتاکی و مسئولیت‌گریزی است. به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که بر اساس مصلحتی پنداری، آن هم خارج از حدود قانونی و ایمان رایج، محدودیتی برای آزادی قایل شویم. از سوی دیگر، کوبیدن دین به نام آزادی که البته از دوران مشروطیت سابقه دارد نیز خطرناک است و نمیتوان با سوء استفاده از آزادی، دین را مخدوش کرد. عدم تعادل در مطالبه ارزش‌هایی چون آزادی، امنیت، دین و استقلال یک آسیب جدی است و همگان، به ویژه دستگاه‌های حکومتی، در این مورد مسئول‌اند.

دشمن و دوستان دشمن نیز با سوء تعبیر از آزادی، سوء استفاده زیادی می‌کنند که رهبر انقلاب از آن اظهار تأسف بسیار دارد. البته غرب از این سوء تعبیر و سوء استفاده غرب تجربه موفق در فروپاشی شوروی سابق دارد. از جمله این سوء استفاده‌ها تشدید فضای اختلاف و تشنج، تشویش افکار عمومی، ایجاد بدبینی نسبت به نظام و تضعیف اعتماد به مسئولان، شبهه افکنی، ترویج فرهنگ بیگانه، میراندن روح امید، بزرگ‌نمایی قضایای کوچک، توهین به نهادهای اصلی کشور، بدگویی آشکار و صریح از اشخاص، ترویج منکرات و فحشا و بی‌بندوباری و از بین بردن فضای مناسب برای آزاداندیشی است. این سوء تعبیر و سوء استفاده تا آنجا پیش رفت که حتی تعبیرهای مضحکی مانند «براندازی قانونی» نیز به کار رفت. با همه اینها، باید توجه شود که سوء استفاده از آزادی به معنای استفاده زیاد از آن نیست و بدفهمی در این مورد خود آسیبی دیگر بر آزادی است. جلوگیری از سوء استفاده‌ها به معنای این نیست که دشمنان نظام و مخالفان اسلام نمی‌توانند در این نظام زندگی کنند. آنان به عنوان شهروند حقوق شهروندی و امنیت هم برخوردارند؛ اما حق معارضه و مبارزه با نظام را ندارند. همچنین، سیاست اتهام‌زنی دشمن نیز از همین سوء استفاده‌ها است که در صورت برخورد با این امور، به سرعت فریاد عدم آزادی را سر می‌دهد؛ اما بدون توجه به اتهام‌زنی دشمن، در این موارد برخورد قاطع لازم است و تعلل خطر بزرگی دارد که نمی‌توان آن را جبران کرد. از اتهام‌زنی دشمن نیز نباید ترسید که دشمن هم هرگز از اتهام‌زنی دست برنمی‌دارد. رهبر معظم انقلاب مخالف آزادی نیست؛ اما سم‌پاشی و گمراه کردن مردم و شاد کردن دشمن غیر از استفاده از آزادی است. در این موارد باید توجه داشت که دشمن و دوستان دشمن قابل اعتماد نیستند و آزادی‌خواهی آنان را نمی‌توان باور کرد.

منابع

1. حسنی، ابوالحسن، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲