حاکم نیشابوری
آشنایی اجمالی
ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد بن حمدویه ضبّی، مشهور به حاکم نیشابوری و ابن بیع در سال ۳۲۱ در شهر نیشابور به دنیا آمد[۱] تحصیلات خویش را از اوان کودکی به تشویق و حمایت پدر و دایی خود آغاز کرد[۲] و به این منظور به مناطق گوناگونی چون همدان، مرو[۳] عراق، حجاز، ماوراءالنهر و ری مسافرت کرد و به گفته خویش از دو هزار استاد بهره علمی برد. [۴] او طی دو مرحله در ایام جوانی و میانسالی وارد بغداد شد و از محدثانی چون ابوعمرو سماک، ابوالعباس اصم و احمد بن سلمان نجاد و بسیاری دیگر علومی را فرا گرفته و حدیث شنیده است. [۵] علم فقه را نیز از ابوسهل صعلکی[۶] و ابوسهل حنفی فرا گرفت. حاکم، از پیشوایان و فقها و محدثان برجسته و بزرگ عصر خویش[۷] و فردی مورد اعتماد بود[۸] در شهرهایی چون ماوراءالنهر، عراق و ری املای حدیث میکرد[۹] و شاگردان بسیاری از وی استفاده کردهاند از آن میان افرادی چون دارقطنی[۱۰] و ابن ابی الفوارس[۱۱] که خود نیز از بزرگان فقه و حدیثاند میتوان نام برد. حاکم علاوه بر مناصب و مراتب علمی از مشاغل اجتماعی به دور نبوده و در سال ۳۵۹ در ایام دولت سامانیه و وزارت ابوجعفر عتبی قضاوت شهر نَسَا واقع در ترکمنستان کنونی را برعهده داشت. مذهب وی شافعی بود، [۱۲] با این حال برخی او را متمایل به شیعه دانسته[۱۳] و گفتهاند در باطن تعصب بسیاری بر مذهب شیعه داشت، اگرچه به ظاهر پیرو اهل سنت و شافعی بود. [۱۴] گویند: حاکم نیشابوری دارای ۱۵۰۰ تصنیف بوده که بعضی از آنها عبارت است از: تاریخ علماء نیشابور، المستدرک علی الصحیحین، [۱۵]تاریخ نیشابور، الاکلیل، المدخل، تراجم الشیوخ، الصحیح، فضائل الشافعی، تسمیة من أخرجهم البخاری و مسلم، معرفة علوم حدیث و علومه و کتبه، [۱۶] الاربعین در باب حدیث، امالی العشیات، رحلتان الی الحجاز و العراق، السیاق فی ذیل تاریخ نیشابور، فضائل العشرة المبشره، فضائل فاطمة الزهرا علیهاالسلام، فوائد الشیوخ، المبتداء من اللآلی الکبری، المدخل الی علم الصحیح. [۱۷] وی بنابر مشهور در سال ۴۰۵ در نیشابور درگذشت[۱۸].[۱۹]
جستارهای وابسته
منابع
- جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۵، ص۴۷۳.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج ۲۸، ص۱۲۲.
- ↑ الانساب، ج ۱، ص۴۳۲.
- ↑ تبیین کذب المفتری، ص۲۲۶.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۵، ص۴۷۳.
- ↑ وفیات الاعیان، ج ۴، ص۲۸۰.
- ↑ تبیین کذب المفتری، ص۲۲۶.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۵، ص۴۷۳.
- ↑ تبیین کذب الفتری، ص۲۲۷.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۵، ص۴۷۳.
- ↑ المنتظم، ج ۱۵، ص۱۰۹.
- ↑ طبقات الشافعیة الکبری، ج ۴، ص۱۵۵.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۵، ص۴۷۳؛ المنتظم، ج ۱۵، ص۱۰۹.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج ۲۸، ص۱۳۲.
- ↑ تبیین کذب المفتری، ص۲۲۷.
- ↑ الاعلام، ج ۶، ص۲۲۷.
- ↑ هدیة العارفین، ج ۲، ص۵۹.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۵، ص۴۷۴؛ المنتظم، ج ۱۵، ص۱۱۰.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگنامه مؤلفان اسلامی ج۳، ص۳۷۵-۳۷۶.