اسماء بنت یزید

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

اسماء بنت یزید در قرآن | اسماء بنت یزید در تاریخ اسلامی

مقدمه

کنیه‌اش ام‌عامر و به گفته برخی ام‌سلمه است. او از قبیله اوس تیره بنی‌عبداشهل و مادرش ام‌سعد دختر خزیم اشهلی و طبق برخی نقل‌ها امّ بجاد بود. همسرش را ابوسعد و برخی ابوسعید یاد کرده‌اند.

وی زمانی که در شمار نخستین زنان بیعت کننده با پیامبر(ص) قرار گرفت، تازه جوان بود.پدر و برادرش (عامر) در غزوه اُحُد شهید شدند. در مسیر بازگشت پیامبر(ص) از صحنه احد به مدینه، هنگام عبور از محلّه بنی‌عبداشهل، اسماء در حال شیون و زاری بر پدر و برادر خود بود و به پیامبر عرض کرد که با وجود شما، هیچ مصیبتی سنگین نیست و به شیون خود پایان داد. هنگام حفر خندق در سال پنجم هجری مقداری غذا تهیّه کرد و نزد پیامبر فرستاد. در غزوه ذی قِرد (غابه) در سال ششم هجری که شتران پیامبر به غارت رفته بودند، مردان را به شرکت در غزوه وا می‌داشت و همواره نگران سلامت پیامبر بود. وی سال ششم هجری جزو ۴ زنی بود که در صلح حدیبیّه شرکت جست و در بیعت رضوان با پیامبر بیعت کرد. در جنگ با یهودیان خیبر نیز حضور داشت و یکی از ۲۰ زنی بود که در این جنگ شرکت کرده بودند. او افزون بر این، در فتح مکّه نیز همراه پیامبر بود. در حجّه‌الوداع، اسماء که افسار شتر پیامبر را در دست داشت، سنگینی نزول وحی بر پیامبر را هنگام نزول آیات سوره مائده، از نزدیک مشاهده کرد.

پس از پیامبر(ص) اسماء در جنگ یرموک (منطقه شامات) در سال ۱۳ هجری شرکت جست و با عمود خیمه، چند تن از سپاه روم را کشت و از آن پس، در شام سکنا گزید. اسماء به پیامبر علاقه فراوانی داشت. یک‌بار هنگامی که پیامبر به محلّه بنی‌عبداشهل آمد و در مسجد آنان نمازگزارد، پیامبر را به منزل خود دعوت، و از حضرت پذیرایی کرد که همراهان پیامبر نیز به برکت آن حضرت از غذای او سیر شدند. هنگامی که زنان مدینه از او خواستند پرسشهای خود را نزد پیامبر طرح کند، در حضور اصحاب چنان زیبا سخن گفت و پرسشهای آنان را مطرح کرد که مورد تحسین پیامبر قرار گرفت. در گفت‌وگو با پیامبر کمتر خجالت می‌کشید، بدین جهت ۸۱ روایت در زمینه‌های گوناگون از پیامبر نقل کرده و راوی ثقه (مورد اعتماد) شناخته شده است. ابن‌حنبل، بخشی از اثر خود را به روایات او اختصاص داده است. در مباحث قرآنی، روایاتی از اسماء درباره اسم اعظم در قرآن، سوره قریش / ۱۰۶ و آیه ۵۳ زمر / ۳۹ وجود دارد.

اسماء را زنی دیندار، خردمند، سخنور، خادم پیامبر و مجاهد در راه خدا و بی‌توجّه به زیور دنیا وصف کرده‌اند.

او به سال ۷۰ هجری از دنیا رفت و در قبرستان باب الصغیر شام مدفون شد.

اسما در شان نزول

زنان مسلمان در آغاز، پس از طلاق، عِدّه نگه نمی‌داشتند تا اینکه اسماء از همسر خود طلاق گرفت و آیه ﴿وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِنْ كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾ نازل شد. به روایت ابی‌داود و ابن ‌ابی‌حاتم از اسماء، حکم عدّه طلاق، نخستین بار درباره او نازل شده‌ است .

جستارهای وابسته

منابع

• خراسانی، محمد، مقاله «اَسماءْ بنت یزید»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۳

پانویس