علم مبذول

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم مبذول" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

علم مبذول در قرآن | علم مبذول در حدیث | علم مبذول در کلام اسلامی | علم مبذول در فلسفه اسلامی | علم مبذول در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

از روایات استفاده می شود، علم خداوند بر دو گونه است، علم مبذول و علم مکفوف. از علم مبذول با نام‌های دیگری همچون علم عام و علم محمول نیز یاد شده است، همچنین از علم مکفوف هم با نام‌های علم موقوف، علم مخزون، علم مکنون و علم مستأثر نام برده شده است.

چیستی علم مبذول

• علم مبذول که فرشتگان و پیامبران و امامان(ع) از آن آگاه‌اند، به معنای علمی است که در عرصۀ جهان هستی به مرحلۀ ظهور رسیده یا خواهد رسید. آنچه در جهان پهناور هستی تحقق پذیرفته است، مصداق‌های علم مبذول است و آنچه بعداً نیز اتفاق خواهد افتاد، در قلمرو مصداق‌های علم مبذول جای دارد. به عبارت دیگر علم مبذول علمی است که خداوند در قالب تقدیر ریخته و امضا نموده است و امامان(ع) همۀ آن را می‌دانند. بداء الهی نیز در این علم واقع می‌شود. این علم برای برخی غیب و برای برخی دیگر شهادت است. علم مبذول در مصادیق متعددی می‌تواند نمایان شود، مانند علم امامان(ع) به حلال و حرام، علم منایا و بلایا، علم وصایا، علم به بهشت، دوزخ و آسمان و زمین و اخبار آن، علم به ملکوت آسمان و زمین و.... از علم مبذول با نام‌های علم عام و علم محمول نیز یاد شده است.

چیستی علم مکفوف

• علم مکفوف، علمی که مختص ذات خداوند است و کسی جز او را یارای درک آن نیست، اما هرگاه خداوند اراده کند تا چیزی از آن را آشکار نماید، آن را به امام می‌آموزد و امامان پیشین را نیز از آن آگاه می‌سازد این علم از سنخ علوم بشری نیست، بلکه علمی الهی، لدنی و علم صحیح است. در روایات از علم مکفوف با نام‌های دیگری مانند: علم مخزون، علم مکنون، علم مستأثر و علم موقوف نیز یاد شده است.

علم مکفوف و مبذول در قرآن و حدیث

• برخی از آیات و روایات دال بر علم مکفوف و علم مبذول هستند، مثلاً در مورد علم مکفوف در تفسیر آیۀ: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ امام صادق(ع) فرمودند: ﴿اَلْغَيْبُ مَا لَمْ يَكُنْ وَ اَلشَّهَادَةُ مَا قَدْ كَانَ﴾ عبارت "مَا لَمْ يَكُنْ" دلالت بر علم مکفوف می‌کند. و آیاتی مانند: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلىَ‏ غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ‏ مِن رَّسُولٍ﴾ دال بر علم مبذول هستند.
• و نیز در برخی از روایات وارد شده است، امام باقر(ع) می‌فرمایند: «همانا برای خدای عزوجل دو علم است: علم مبذول و علم مکفوف. امّا علم مبذول، پس هیچ علمی نیست که فرشتگان و رسولان آن را بدانند مگر اینکه ما آن را می‌دانیم و امّا مکفوف، علمی است که نزد خداوند عزوجلّ در امّ الکتاب است و آنگاه که خارج شود نافذ می‌شود». و یا امام صادق(ع) فرمودند: «همانا خداوند دو گونه علم دارد، علمی پوشانده شده و در مخفیگاه‌ الهی‌ که‌ جز او کسی از آن آگاهی ندارد و بداء از این علم است و علمی‌ که‌ به فرشتگان و رسل و پیامبران خویش آموخته است و ما آن را می‌دانیم».

پرسش‌های وابسته

• علم مکفوف و علم مبذول به چه معناست؟ (پرسش)
• علم موقوف و علم مقضی و ممضی به چه معناست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع علم معصوم

• کتاب‌شناسی علم معصوم؛
• مقاله‌شناسی علم معصوم؛
• پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم.

منابع

• رحمان ستایش، محمد کاظم، شهیدی، روح الله، باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم
• بهشادفر, علی رضا، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام؛
• بیابانی اسکوئی، محمد، امامت.
• حکیمی، محمد رضا، نهج البلاغه کلام انسان هادی؛
• غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی.
• ابطحی، سید عبدالحمید، فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان؛

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: