خطبه ۲۱۴ نهج البلاغه

مقدمه

• خطبه ۲۱۴ در تفسیر ایه ۶ سوره انفطار که می‌فرماید: "هان ای انسان! چه چیزی تو را در حق پروردگار بخشنده‌ات غرّه کرده؟" ایراد شده است. پیام آیه این است: به‌راستی چه چیزی، جز غفلت و نادانی، آدمی را در برابر پروردگار خویش به طغیان و سرکشی وامی‌دارد؟ امام (ع) به انسان‌ها هشدار می‌دهد که برخیزند و به مداوای غفلت خویشتن بپردازند و مطیع فرامین خداوند شوند. آدمی با اعمالش از خداوند روی می‌گرداند، اما خداوند همواره با بندگان خویش مهربان است، نعمت‌های خود را بر آنان فرود می‌آورد و سرکشی بندگان مانع نزول رحمت پروردگار نمی‌شود. خداوند همواره بندگان گناه‌کار را به دریای رحمت و بخشش خود فرامی‌خواند.
• امام (ع) تذکر می‌دهد، حال که این‌گونه است، خداوند نسبت به بنده عیب‌پوش و مهربان است، آن هم در حالی که بنده نسبت به پروردگار خویش سرکش و روی گردان است. پس بیندیشید! اگر بنده‌ای فرمان‌بر خداوند خویش باشد، چگونه خواهد شد؟ امام (ع) در ادامه به سفر آخرت و آغاز قیامت اشاره دارد. در آن روز خداوند با عدل گسترده خویش با مردمان رفتار می‌کند. انسان‌ها اگر از فرصت دنیا بهره نگیرند و خود را در دریای عفو و رحمت الهی غوطه‌ور نسازند، برزخ و قیامت عرصه این کار نیست و در برابر سلطه پروردگار و عدل گسترده او قرار خواهد گرفت.

مطالب مهم خطبه

1. بیان نعمت‌های خداوند؛
2. انذار مردمان از عدم رعایت حدود الهی؛
3. احاطه خداوند بر اعمال مردمان؛
4. غفلت مردمان و سفارش به بیداری؛
5. وصف دنیا و ضرورت عبرت‌پذیری از آن؛
6. وصف عدل الهی؛
7. وصف قیامت.

فرازی از خطبه

• اگر راست و دروغ اندرزها را در سرزمین‌های ویران و خانه‌های خالی بررسی کنی، می‌بینی بهترین موعظه و رساترین اندرزها را در اختیار تو قرار می‌دهند، زیرا در مرکزی رفته‌ای که نسبت به تو مهربان‌اند و برای سالم بودنت دقت می‌کنند. بهترین خانه، خانه‌ای است که آن را نپسندی و بهترین محل، محلی است که برای سکونت نپذیری. سعادتمندان فردا کسانی هستند که از دنیا گریزان بوده‌اند.
• فردا روزی است که زمین می‌لرزد و قیامت برپا می‌شود و حوادث هولناک آن آشکار خواهند شد. هر کس راهی را که در دنیا انتخاب کرده آغاز می‌کند و دنبال معبودی که پرستش کرده است رهسپار می‌شود و هر مطیعی دنبال دستور دهنده‌اش حرکت می‌کند. در چنین روزی در عدل خدا نه به اندازه حرکت چشم و نه به مقدار صدای پای ظلم نمی‌شود، بلکه هر کس به حق خود می‌رسد. در چنین روزی دلیل باطل فراوان و عذرهای بی‌فایده زیاد است. بنابراین باید خود را برای عذری قابل اعتماد آماده کنی و دلیل خویش را به اثبات برسانی. در باقی‌مانده عمر از ثروتی که برای تو دوام ندارد بهره‌برداری کن و خود را برای سفر آماده گردان، برق پیروزی را بنگر و وسیله کوشش را به حرکت درآور.

منابع

• دین‌پرور، سیدجمال‌الدین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱