احترام در معارف و سیره نبوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث احترام است. احترام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احترام در قرآن - احترام در معارف و سیره نبوی - احترام در فقه اسلامی - احترام در فقه سیاسی - احترام در تربیت اسلامی - پرسش مرتبط نداردشاخصها و مصادیق گرامی داشتن در سخنان پیامبر(ص)
کوچک نشمردن
پیامبر اسلام فرمود: مسلمان را کوچک مشمارید؛ زیرا کوچک آنها در نزد خدا بزرگ است[۱]. در حدیثی از امام باقر(ع) آمده است: دوستان خود را بزرگ شمارید احترام آنها را نگه دارید و بر خلاف ادب متعرض یک‌دیگر نشوید و هم دیگر را مورد حمله قرار ندهید: «عَظِّمُوا عَظِّمُوا أَصْحَابَكُمْ وَ وَقِّرُوهُمْ وَ لَا يَتَهَجَّمْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ»[۲].
پس باید هر مسلمانی را گرامی بداریم که این خود نقش مهمی در استحکام رابطه‌ها دارد. شخصیت انسان به دست خود اوست، اگر به دیگران احترام بگذاریم و به آنها توجه نماییم آنها نیز با ما چنین خواهند کرد؛ در نتیجه رابطه‌ها استحکام و استمرار می‌یابد.
برخورد خوب و شایسته
اگر انسان با دیگران نیکو سخن بگوید، کلمات زیبا به کار ببرد، سخن‌شان را قطع نکند، به سخنان آنها گوش بدهد و به آنان بی‌اعتنایی ننماید و... با این کار خود او را گرامی داشته و زمینه استحکام رابطه‌ها را فراهم ساخته است[۳]. امیرمؤمنان فرمود: برخورد خوب و معاشرت نیکو موجب می‌شود تا دوستی‌ها تداوم یابد: «بِحُسْنِ الْعِشْرَةِ تَدُومُ الْوُصْلَةُ»[۴].
استفاده از بوی خوش
پیامبر اسلام فرمود: استفاده از بوی خوش بهترین گرامی داشتن است؛ زیرا بوی خوش هزینه کمتری دارد[۵]. مردم بوی خوش را دوست دارند و زمینه‌ای برای جذب افراد است.
گرامی داشتن بزرگ قوم
از جریر بن عبدالله روایت شده است: هنگامی که پیامبر خدا مبعوث گردید، خدمت حضرت مشرف شدم تا با وی بیعت کنم؛ حضرت فرمود: ای جریر! برای چه این جا آمده‌ای؟ عرض کردم: ای رسول خدا! این جا آمده‌ام تا در محضر شما اسلام بیاورم. آن‌گاه حضرت عبایش را برایم پهن کرد، آن‌گاه رو به اصحاب کرد و فرمود: «إِذَا أَتَاكُمْ كَرِيمُ قَوْمٍ فَأَكْرِمُوهُ»؛ «هر گاه بزرگ قومی نزد شما آمد، او را گرامی بدارید» [۶].
در سیره پیامبر(ص) آمده است: حضرت همواره بزرگان اقوام را گرامی میداشت[۷].
در سیره پیامبر(ص) همچنین آمده است که روزی عادی بن حاتم[۸] پیش از آنکه مسلمان شود، خدمت رسول خدا مشرف شد. حضرت عبایش را از دوش برداشت و برایش پهن کرد که بر خاک ننشیند و عدی نیز ادب به خرج داد و بر آن ننشست، اما همین احترام و تواضع رسول خدا موجب شد تا عدی مجذوب این دین گشته، اسلام را بپذیرد[۹].
گرامی داشتن علما
از رسول خدا روایت شده است: علما و دانشمندان را گرامی بدارید؛ زیرا آنها وارثان پیغمبراند و هر که آنها را گرامی دارد، خدا و پیامبر را گرامی داشته است: « أَكْرِمُوا الْعُلَمَاءِ فَإِنَّهُمْ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ فَمَنِ أَكْرَمَهُمْ فَقَدْ أَكْرَمَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ »[۱۰]. در سیره پیامبر آمده است که حضرت صاحبان علم را گرامی میداشت[۱۱].
گرامی داشتن ریش سفیدان
پیامبر اسلام فرمود: کسی که مسلمانی را که در راه اسلام و دین موی خود را سفید نموده احترام کند، خداوند او را از ترس روز قیامت در امان میدارد: «مَنْ وَقَّرَ ذَا شَيْبَةٍ فِي الْإِسْلَامِ آمَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَزَعِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ»[۱۲].
گرامی داشتن هم‌نشینان
از بهترین کارهای نیک آن است که هم‌نشینان خود را گرامی بداری: « أَفْضَلُ الْحَسَنَاتِ تَكْرِمَةِ الْجُلَسَاءِ »[۱۳]. در سیره عملی حضرت پیامبر(ص) آمده است که حضرت چون در مجلسی می‌نشست به هر یک از اهل مجلس خود بهره‌ای از اکرام و التفات می‌رسانید و با آنها چنان معاشرت می‌فرمود که هر کس می‌پنداشت گرامی‌ترین خلق نزد اوست. پیامبر با هر که می‌نشست تا او اراده برخاستن نمی‌کرد، حضرت بلند نمی‌شد و هر که از او حاجتی می‌طلبید، اگر مقدور بود روا می‌کرد و اگر در توان وی نبود با سخن نیکو و وعده‌ای زیبا او را راضی می‌کرد[۱۴].
گرامی داشتن اولاد
پیامبر اسلام می‌فرماید: فرزندان خود را گرامی بدارید و نیکو تربیت‌شان کنید: «أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ»[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ میزان الحکمه، ح۴۰۷۷.
- ↑ نقش زبان در سرنوشت انسان، ص۹۰ (به نقل از: اصول کافی).
- ↑ مشهور است که انسان بنده احسان است.
- ↑ غررالحکم، ج۱، ص۲۹۵.
- ↑ میزان الحکمه، ح۱۷۶۰۸.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۹.
- ↑ منتهی الآمال، ج۱، ص۶۰.
- ↑ وی بزرگ قبیله «طی» بود.
- ↑ قلب سلیم، ص۵۵۶.
- ↑ نهج الفصاحه، ح۴۵۰.
- ↑ منتهی الآمال، ج۱، ص۶۰.
- ↑ اصول کافی، باب وجوب اجلال ذی الشیبه المسلم، ح۳.
- ↑ نهج الفصاحه، ح۳۹۶.
- ↑ منتهی الآمال، ج۱، ص۵۵.
- ↑ نهج الفصاحه، ح۴۵۱.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۶۳-۶۶.